ኣብታ ቀዳመይቲ ዘመሓላለፍክዋ ጽሕፍተይ ገለ ናይ ፊድላት ጌጋታት ምንባሮም ደጊመ ኣብ ዘንበብኩሉ ግዜ ረኺበ። እቲ ዘገርም ድማ ኣብ ኩሉ ዝሰዶ ጽሑፋተይ’ውን ከምኡ ምንባሩ በሪሁለይ። እዚ ጉድለታት’ዚ ንብዙሓት ዘጋጥም ዘሎ ኢዩ። እቲ ናይ ግእዝ ፊደላት፣ ንሓንቲ ፊድል ምስ ኣድመጽታ ተወቂጣ ድምጺ ክትህብ ዘጋጥም ተደጋጋሚ ምውቃጣ ዘምጽኦ ተክኒካዊ ሽግር ከም ዝኾነ ርዱእ ኢዩ። ኮይኑ ግን ግዜ ወዲድካን ሃሰስ ኢልካን ክዕረ ይከኣል።

    በል ሎሚ ለይቲ ምእንቲ ርእሳ ኢላያ ወጊሓ። ንግሆ እዛ ጓለይ ምስ ተሰኤት፡ ንዒ ብርኽቲ ጓለይ ንወደሞኺ ስልኪ ደውልሉ ኢለ ኣጨንቕ ኣጨንቕ ኣቢለያ። ደሓን ትእቶ ደዊላትለይ። ስማዕ ኢለዮ፡ ካብዛ ዘለኻያ ዓዲ ሽወደን እታ ዓድና ትሓይሽ እንተኮይና፡ ከላእ ከርተት ትበሎ ጥሜት ብጥሜቱ ንዓ ምሳይ ዓድኻ እቶ ኢለዮ። ወዲ ብሰሓቕ ክመውት። ትስሕቀኒ ከኣ? ኣንታ ንስኻስ ብቐደምካ ፎኪስ ኢኻ ቁምነገር የብልካን ነታ ሓብትኻ ደኣ ሕጂ ደውልለይ ኢሉኪ በለለይ ኢለ ዕጽው – እዛ ስልኪ። እዛ ሻሂየይ ከይሰተኹ እታ ሓብቱ ጭር ተብል እሞ ኣነ ከኣ ትቕብል።

ናይ ሕጂ መንግስቲ ኤርትራ፡ ጌና ካብ ግዜ ቃልሲ ጀሚሩ፡ ዝኾነ ናይ ገንዘብ ኣታዊ ዝረኽበሉ ግድፈት እንተረኺቡ ዓይኑ ዝሓሲ ውድብ ኣይነበረን። ስለ ዝኾነ ኢዩ ኸኣ፡ ብመንገዲ ምቁጽጻር ኣልኣሚን መሓመድ ስዒድን ናይ ስራሕ ኣሳላጥን ናይ ምስሊ ወናንን መሓመድ ኣልኣሚን ገረወይና /ወዲ ገረወይና/፡ ነቲ ኣብ ስዑድ ዓረብ ዝነበረ ናይ ጓሓፍ ኩንትራት፡ ብጹጹይ መንገዲ ተተሓሒዘምዎ ዝነበሩ። 

ኣብ 2ይ ክፋል ጽሑፈይ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ኣብ መስርሕ ቃልሱ ንናቱ ስልጣን እምበር ንጉዳይ ህዝቢ ኤርትራ ቀዳምነት ይህቦ ከምዘይነበረ ሓቢረ ነይረ፡፡ ካብዚ ድርኺት’ዚ ነቒሉ ሓደ ምስጢራዊ ሰልፊ ከም ዚመስረተ ‘ውን ተኸታቲልና፡፡ ኣብ 1977 ዓ.ም. ድማ ሓቅን ፈጠራን ደባሊቑ ነቲ ናይ ሰልፊን ናይ ውድብን ዝሰመዮ ጉባኤታቱ ከምዘካየዶ ርኢና፡፡

ሚኒስተር ሚኒስትሪ ፍትሒ ፎዝያ ሃሽም፡ ከም ቆጸራኣ ናብ ቤት ጽሕፈት ህዝባዊ ግንባር ደሞክራስን ፍትሕን ኢያ ተመርቂፋ፡፡ ካብ’ቲ ልምድ ኣካይዳኣ ብዝተፈለየ መንገዲ ነታ ሒዛታ ዝነበረት መኪና ባዕላ ኢያ ተሽከርኪራ ነይራ። እቲ ካብ ጎና ዘይፍለ መራሕ መኪናኣ ንሎሚ ምስኣ ኣይነበረን።

ክውንነትን ግዜን ይቀዳደምሉ ኣብ ዘለዉ እዋን ንግዜ ቀዲምካ እዋናዊ ሓቤሬታ ብምስናቕ ንኩነታት ብምምዛን ህዝብን ሃገርን ኣብ ምድሓን ይሕግዝ ኢዩ ዝብል ግምት ስለ ዘለኒ ነቲ ዋሕዚ ሓበሬታ ካብ ክዉን መንፈሱ ከይቀየርኩ ናብቲ ከም ንፋስ እናሸበብ ዝቕድመና ዘሎ ህሉው ምዕባለታት ብምትዃር ኩለትናዊ ሓበሬታ ብምዕራፋት እናኸፋፈልኩ ኣብ ቦቶኦም ከትሕዞም ምዃነይ ቃል እናኣተኹ፡ እንሆ ናብ’ቲ ቀንድን መበገስን ዝነበረ ኣገዳስን ተኣፋፍን ቴማ ብዝያዳ ኣተኵረ አቕርቦ ። 

ካቡኡ ናቡኡ ኸኣ፡ ንኤርትራውያን ኣሻቒሉ ኣብ ዘሎ ኣርእስቲ ኣትየ ክጽሕፍ እንከለኹ፡ ነቲ ሰራዊት ሰሜን ኣትላንቲክ ኔቶ፡ ናብ ቀይሕ ባሕሪ ዝገብሮ ጉዕዞን፡ ላዕለዋይ ኣዛዚ ሰራዊት ሰሜን ኣትላንቲክ ኔቶ፡ ቺፍ ኣድሚራል ዳኒኤል ፋን ቤንጃንኩዝ፡ ብዕለት 12/10/2008 ዝሃቦ መደረ ምርኩስ ብምግባር፡ ንዘለኒ ሓቤሬታ ንምክፋልን፡ ኣብ ወትሃደራውን ፖለቲካውን ኩነታት ናይ’ቲ ከባቢ ኣመልኪተ ጹሑፈይ ከቕርብ እንከለኹ፡ ከም ቀንዲ ሕመረት ናይ’ዚ ጹሑፍ ከኣ፡ ነቲ ቃል ብቓሉ፡ “መደባትና፡ ነቲ ኪንዮ ጸሊም ራዕዲ ዘሎ ደበና፡ ምቕንጣጥ ኢዩ!!!” ክብል፡ ላዕለዋይ ኣዛዚ ሰራዊት ሰሜን ኣትላንቲክ ኔቶ፡ ቺፍ ኣድሚራል ዳኒኤል ቤንጃንኩዝ ኣብ ዝሃቦ ቃል እምነ መሰረት ብምንባር ኢየ።

እቲ ናይ ሽዑ ምኽትል ዋና ጸሓፊ ህዝባዊ ግንባር ሓርነት ኤርትራ ዝነበረ ተጋዳላይ ኢሰያስ ኣፈወርቂ ምስ ሰበ ስልጣን ስርዓት ደርግ ኣብ ምብራቕ ጀርመን ብመንገዲ መራሕቲ ምብራቕ ጀርመን ኤሪክ ሆኒከር . . . ዘካየዶ ዝርርብ ናይቲ ምሉእ ትሕዝቶ ጽሟቕ መግለጺ ኸኣ እዚ ዝስዕብ ነበረ፦

ላዕለዋይ ኣዛዚ ሰራዊት ሰሜን ኣትላንቲክ ኔቶ፡ ቺፍ ኣድሚራል ዳኒኤል ፋን ቤንጃንኩዝ፡ ብዕለት 12/10/2008 ዝሃቦ መደረ ምርኩስ ብምግባር፡ ንዘለኒ ሓቤሬታ ንምክፋልን፡ ኣብ ወትሃደራውን ፖለቲካውን ኩነታት ናይ’ቲ ከባቢ ኣመልኪተ ጹሑፈይ ከቕርብ እንከለኹ፡ ከም ቀንዲ ሕመረት ናይ’ዚ ጹሑፍ ከኣ፡ ነቲ ቃል ብቓሉ፡ “መደባትና፡ ነቲ ኪንዮ ጸሊም ራዕዲ ዘሎ ደበና፡ ምቕንጣጥ ኢዩ!!!” ክብል፡ ላዕለዋይ ኣዛዚ ሰራዊት ሰሜን ኣትላንቲክ ኔቶ፡ ቺፍ ኣድሚራል ዳኒኤል ቤንጃንኩዝ ኣብ ዝሃቦ ቃል እምነ መሰረት ብምንባር ኢየ።

ብምቕጻል በል እሞ ዕላል ካብ ኣንዋሓናስ ካብዛ ኣብዚ ፊትና ክዮስክ ሽጋራ ከምጽእ ምኽንያቱ ኣብዚ ዘለናዮስ ሽጋራ 1.50 ናቕፋ እዩ በልኮዎ ንሱ ‘ውን ሕራይ በል ግና ኣብ ካልእ ኣይትኺድ ናብታ ኣብታ ፊትና ዘላ ደኣ ይሕሸካ ኣብኡ ከለኻ ኸኣ እቲ ኣብኡ ዝጸንሓካ ሰብ ክትሪኦ መኣታን ይብለኒ።

መደባትና፡ ነቲ ኪንዮ ጸሊም ራዕዲ ዘሎ ደበና፡ ምቕንጣጥ ኢዩ!!! – ላዕለዋይ ኣዛዚ፡ ሰራዊት ሰሜን ኣትላንቲክ ኔቶ። ቺፍ ኣድሚራል ዳኒኤል ፋን ቤንጃንኩዝ።

ኣልማዝ፡ (ምዕጉርታ ብንብዓት ጠልቅዩ፡ ንዘረባ ‘ውን ሓይሊ ስኢና)፡ ‘ ይኣክል በጃኻ ኤፍሬም ሓወይ! (ትብል ብድኹም ድምጺ)

ኤፍሬም፡ ናተይስ ድኻ መውጋእቲ እያ፡ ታሪኽ የብላን። ድሕሪ ኩነታት እንዳ ቐረምና ከለና እንዳኣላ ሓንቲ ኣብ ኣፍ ሞት ዝነበረት ዘማች መንሺራ ገዲፋትኒ፡

ኤፍሬም፡ (ንበይኑ የስተንትን) ብናይ ገዛእ-ነብሰይ ንእስነትን ከርተትን ደንጊጸ ኣይፈልጥን ‘የ ‘ሞ፡ ነዞም ዕሸላት እዚኣቶምስ ‘ባ እዛ መሬት ልቢ የዕብያ ንናጽነት ዓቝራቶም ትህሉ! ኣብ ክንዲ ዶክተር፡ መምህር ሲ፡ ካን ክሳብ ሕጂ “ተጋዳላይ” ጥራይ ኮይኑ ‘ቲ  ሞያ።

“ እዞም ንኣእሙሮ ንእስነተይ ሓቅን ቅንዕናን፡ ተወፋይነትን ጅግንነትን ዘዕጠቑዎ ብጾት፡ ከመይ ኢሎም ዝናርካ ፍታሕ ይብሉኒ ኣለዉ? ኣነ ክውዛዕ፡ ክጋደል፡ ኣብ ልዕሊ መሬት ይኹን ትሕቲ መሬት ብጻይ ተጋዳላይ ኮይነ ቅያ ክሰርሕ ‘ምበር፡ ከመይ ኢለ ኣብ ቤት ትምህርቲ ዛንታ ተጋዳላይ ከድንቕ እነብር…! መልክዐይ መስዋእቲ፡ መስትያተይ ታሪኽ እዩ። ጽባቐይ ከኣ ካልኦት ‘ምበር ኣነ ክርእዮ ህርፋን የብለይን!”

ኤፍሬም፡ (ሃንደበት ስምብድ ኢሉ ሰገጥ ይብል። ክልቲኡ ኣእዳዉ ንድሕሪት ናብኣቶም ዘርጊሑ) እስከ፡ እስከ ኩሎኹም በጥ በሉ (ኢሉ የብሩኽ።) እዚኣ ደኣ ባንዴራ ኢትዮጵያ እንድያ! (ፍርሕን ስምባደን ሕርቃንን ተሓዋዊሱዎ) እቲ ኣብ ኩሎም ተዋህሊሉ ዝጸንሀ ተስፋ ብኡ ንብኡ ክበንን ይረአ።

ኣሕመድ፡ ሕጂ ሞ ናበይ ‘ዩ ክምለስ ኤፍሬም፡ ብቕድሚት ምድረበዳ ብድሕሪት ምድረበዳ

ወዲ መሓመድ ኣብ ልዕሊ ‘ቲ ተሓቢኦምሉ ዘለዉ ከውሒ ኮይኑ፡ ሃንደበት ስምብድ ኢሉ፡ “ እስከ እስከ ወዲ ሕድሩ ጢን በል ደረባ ይሰሚዐይ” ብየማናይ ኢዱ ንወዲ ሕድሩ እናተንከፈ በቲ ሓደ ጉምቦ ኢዱ ኣእዛኑ ደጊፉ ዝያዳ ንኽሰምዕ ጽን ይብል።

ርግኣት፡- ስማዕ ስከ ኣንታ ኣለም ንዓይ ኳ ጉዳይ በዓል ኤፍሬም ጽውጽዋይ ኢዩ ኮይኑኒ ብሓቂ ከዲዖም ማለት ዲዩ?

ኤፍሬም፡  

ክዳውንተይ ከሪጺት ፊኖ
መዓስከረይ መሬት ልማኖ፡
ኣነ ብጸሓይ ነብሰይ መጊጉ፡
መተዓብይተይ ይረጋረጉ
ቶኽሲ ሰሚዐ ከሊኡኒ ድቃስ
ዕርዲ ጀጋኑ ናይ ሜዳ ንፋስ
ምስ መን ኮን ኣላ ‘ታ ካላሽነይ
ክንዲ ዝዓትራ ተኣሲረ ኢደይ፡…….

ሚርያም፡ ኣየ ገባር፡ ናጽነት ኮ ናይ መግዛእቲ መወዳእታ ምበር ናይ ቃልሲ መወዳእታ ኣይኮነትን። ከምዚ ሕጂ ናጽነት ዝናር ዝዓጠቑ ተጋደልቲ ዘድልዩዋ፡ ሽዑ ኸኣ፡ ምበር ምእንቲ ምዕባለ ኣእምሮኦም ፈልጠት ዝዓጠቐ ሃነጽቲ ከድልዩዋ ኢዮም ‘ዛ ሃገር።

ኤፍሬም፡- ደሓን ግን ፊተ-ዓይነይ፡ ካብዛ ማእሰርቲ ጥራይ ንፈታሕ እምበር፡ ግርም ምኽሪ መኪረ ኣለኹ። ወዲ መሓመድ ኢደይ እንተኣሰረ ኣእምሮይ ኣይተኣሰረን።

ኣልማዝ፡- መሰለ፡ ልብኻ ዝደልዮ ካልእ ኣፍካ ዝብሎ ካልእ፡ እንታይ ገደሰካ ብልብኻ እናፈተኻ ብኣፍካ ትጸልእ ወደይ፡ ኣብታ ናይ ጸልማት ጉጅምጅም ስ ባ ኸኣ ንስኻ ትገድድ። መኪና ሻዕቢያ! ።

ኤፍሬም ፡ ኣብ ጥራዝ ዘይኮነ፡ ኣብ ሜዳ “ብጾት ተጋደልቲ” ክንከውን ንደሊ ‘ለና። ንሕና ኢና ብጾት ተጋደልቲ! (ይብል ብነድርን ዓውታን) 

መበል 15 ትርኢት

ኤፍሬም፡- “እምባእ! እዚ ኮ ርኡይ ኣንጻርነት ኢዩ” (ናብ መታርፍቱ ኣሕመድ ቁሊሕ ኢሉ) ዓይኒ ንዓይኒ ኣድልዎ ! ኣሕ! (ነቲ ኩነታት ፍጹም ምእማን ይስእኖ፡ ሕርቃን ኣብ ገጹ እናተነበ ይፍክር፡ ኣስናኑ ይሕርቅም።) ደሓን ክንረአአ ኢና ናይ ኣንጻርነት ሲ (ርእሱ ይንቕንቕ።)

መነን፡- ልብኺ ፍርቀ-ፍርቂ ኮይኑ ደኣ ኣየስተብሃልክን ምበር ዘይኩልና ካብ ሓደ ተኽሊ ኢና ሰሊዕናዮ። ውልዶ ዘይትሰልዒ ዝነበርኪ፡ እንኪ’ስኪ ካብዚ ናተይ፡ (ሰው ተብለላ)

ኤፍሬም፡- ያ ወዲ መሓመድ ያኣኸ፡ ጸላኢ ሳሕል በጺሑ፡ ንሕና ድማ ኣብ ክንዲ ሻምብቆ ብረት ዝነቐጸ ተኽሊ ሻምብቆ ሒዝና ንሃድም ኣለና። (….ኣብ ጎኑ ዝነበረ ጥማር ሻምብቆ እናጠፍጠፈ።) ምሽ ተጋዳላይ ይሃጅም ምበር ኣይሃድምን ኢኻ ትብለና።…..    (ሰናይ ንባብ)

ኤፍሬም፡- ያ ወዲ መሓመድ ያኣኸ፡ ጸላኢ ሳሕል በጺሑ፡ ንሕና ድማ ኣብ ክንዲ ሻምብቆ ብረት ዝነቐጸ ተኽሊ ሻምብቆ ሒዝና ንሃድም ኣለና። (….ኣብ ጎኑ ዝነበረ ጥማር ሻምብቆ እናጠፍጠፈ።) ምሽ ተጋዳላይ ይሃጅም ምበር ኣይሃድምን ኢኻ ትብለና። (ንድር ኢሉ ይዛረብ)

 7ይ ትርኢት፡ (ተዘክሮኣዊ ትርኢት/ ፍላሽ ባክ) ጉዕዞ ምዝላቕ (1978)