ፕሮፈሶር ኣርኣያ ደበሳይ                                           አ

ዕላማ  እዚ ጽሑፍ’ዚ በቲ ንነብሱ ባዕሉ ከም መራሒ ሃገር ዝሾመ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ ዝምራሕ ዘይዲሞክራስያዊ መንግስቲ ንምቕያር ዝበቅዕ ስነሞጎት ምቕራብ’ዩ። እዚ ሰብ እዚ ቅድሚ ሕጂ ንዝጸደቐ ቅዋም ምትግባር  ሓንጊዱ ንህዝቢ ዝገበሮም መብጽዓታት ስለዝጠለመ፡  ክእመን ኣይክእልን’ዩ።  ንሃገርና ን27 ዓመታት  ኣዕንዩን  ኣብሪሱን ክነሱ፡  ዳግም ንህዝቢ ረብሓ ዘየምጸአን ንጹር ናይ ሰላም ሃዋህው ዘስፍን መንገዲ ዘይብሉን ህዉኽ ናይ ሰላም ስምምዕ  ምስ ኢትዮጽያ ብምፍራም ዶቡ ዝጠሓሰ ስጉምቲ ወሲዱ።  ኤርትራውያን በሃግቲ ሰላም ከም ሙዃንና መጠን ኢትዮጽያ ንዉሳኔ ኮሚሽን ዶብ ብዘይ ቅድመ ኩነት ከተተግብሮ ምስምማዓ ሕጉሳት ኢና። እንተኾነ ኣብ ናይ ኣሜርካ ዑደቱ፡ ቀዳማይ ሚኒስተር ኢትዮጽያ ዶ/ር ኣቢ ኣሕመድ ጉዳይ ምምልካት ዶብ ኣብ ምስ ፕረዚደንት ኢሳይያስ ዝተገብረ ዝርርብ ከም ዘይተላዕለን ኣገዳሲ ኣርእስተ ጉዳይ ከምዘይኮነን ኣነጺሩ ገሊጹ’ዩ። ጉዳይ ምምልካት ዶብ ንኢትዮጽያውያን ኣገዳሲ ዛዕባ ዘይኮነ ክኸውን ይኽእል’ዩ፡ ኤርትራውያን ግን ንዝተገብረ ስምምዕ ሰላም ሰራዊት ኢትዮጽያ ካብ ተወሪሩ ዘሎ ሕጋዊ መሬት ኤርትራ ክወጽእ እዩ ማለት’ዩ ብዝብል ርድኢት ጥራይ’ዩ ጸንቢልዎ። ብዓቢኡ ንቡር መነባብሮ ህዝቢ ኤርትራ ጅሆ ተታሒዙ ዘሎ፡ መሬትና ክሳብ ተወሪሩ ዘሃለወን ዶብና ዘይተሓንጸጸን ምስ ኢትዮጽያ ኣብ ኩናት ኢና ዘለና ብዝብል ብ ኢሳይያስ ዝመጸ ምስምስ’ዩ። ብተወሳኺ’ውን በቲ ሓደ ወገን ናይ ሰላም ተበግሶ ብሓጎስ እናተቐበለ፡ ምስ ህዝቢ ትግራይ ነባሪ ጽልኢ ዝፈጥር መርዛም ዘረባ ኣብ መግለጺኡ ኣጠቓሊሉ’ዩ።

ስለዚ ንኢሳይያስ ኣብ ሃገርና ዝበኣሰ ዕንወት ክፍጽም ኣይነፍቅደሉ። ብንጹር ኣዘራርባ፡ ብውሁድን ንጹርን  ድምጺ  – ይኣክል !!! ብምባል ናይ ምውራዱ ግዜ ከምዝኣኸለ ክንነግሮ ኣለና። ጭርሖ ናይ ኣብ ዕለት 31 ነሓሰ ኣብ ጀነቫ ዝግበር ሰላማዊ ሰልፊ’ውን እዚ ክኸውን ኢለ’የ ዝኣምን።

ናጽነት ሃገርና ድሕሪ ናይ 30 ዓመት ብረታዊ ቃልሲን ዋጋ መስዋእትን መውጋእትን ብሉጻት ዜጋታትን እዩ ተረጋጊጹ። ሕማቕ ኣጋጣሚ ኮይኑ፡ እቲ ኩሉ ዝተኸፍለ ዋጋ ፡ ዲሞክራስያዊ መንግስቲ ናይ ምትካል ሕልምና ከግህድ ኣይከኣለን።

ኣብ ትሕቲ ኢሳይያስ ኣፍወርቂ ናይ ኤርትራውያን ሂወት መሪርን ዘይጽወርን እዩ ኮይኑ ጸኒሑን ዘሎን። ኢሳይያስ በቶም ካብ ሕሰም ዝመልኦ ኩነታትን ገደብ ዘይብሉ ዕስክርናን ንምምላጥ ኣብ መንገዲ ሂወቶም ዝሰኣኑ መንእሰያትን ህጻናትን ተሓታቲ’ዩ። ካልኦት ብዙሓት ኤርትራውያን’ውን ኣብ መንገዲ ብተመልከተለይ ክቕተሉ ከምዝኽእሉ እናፈለጡ ሂወቶም ኣብ ሓደጋ ኣእትዮም’ዮም። ኢሳይያስ ብኹሎም ኣብ ኢድ ጨካናት በደዊን ወዲቆም ዝተሓተትዎ ዓቐኑ ዝሓለፈ ብዝሒ ገንዘብ ክኸፍሉ ብዘይምኽኣሎም ብዘይምሕረት ዝተቐትሉን ክፋል ኣካላቶም ዝተሸጠን’ውን ተሓታቲ’ዩ። ጭካነ ኢሳይያስ ኣብ ልዕሊ እቶም ዝሓሸ ኣተሓሕዛ ጥራይ ዝሓተቱ ናይ ኩናት ስንኩላን’ከ ከመይ ጌርና ክንርስዖ ንኽእል? ነቲ ኣማኢት ኤርትራውያን ዝጥሓሉሉን ኣብ ሃገሮም ብንቡር ሓመድ ምልባስ ዝተኸልከሉሉን ዘሕዝን ፍጻመ ላምፔዱሳ’ኸ ከመይ ጌርና ካብ ኣእምሮና ንሓኮ? ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰላት ውድብ ሕቡራት ሃገራት ንዝተፈጸመ ዝተተሓሓዘን ብደረጃ ገበን ኣብ ልዕሊ ሰብኣውነት ዝርአን ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝወረደ ግፍዕን ኣደራዕን ብሰፊሕ ሰኒዳቶ ኣላ። ብዘይውልውል ከኣ ኢሳይያስ ከምቲ ዝተኸሰሶ ገበነኛ’ዩ።

ናይ ባድመ ኩናት ኣብ ናይ ዘተ ጠረጼዛ ክፍታሕ ዝኽእል ነይሩ ክንሱ፡ ኢሳይያስ በከም ሕቡራት መንግስታት ኣሜርካን ርዋንዳን ካልኦት ሃገራትን ዝቐረበ ናይ ዶብ ግጭት ብሰላም ንምፍታሕ ዝተገብረ እማመታት ነጺጉ ናብ ትርጉም ዘይብሉ ኩናት ከምንኣቱ ገይሩና።  ነቲ  ኩነታት ብቐረባ ዝፈልጡ፣ ኣብ ናይ ዶብ ግጭት ዝተሰወኡ፣ ካብቲ ኢሳያስ ዝኣመነሉ 19,000 ንላዕሊ ምንባሩ ይሕብሩ።   እታ ብሶቭየት ሕብረት ተመዊሉን ብናይ ሶቭየት ሕብረትን ኩባን ሰራዊት ተደጊፉን ዝገጠመ ሰራዊት ኢትዮጽያ ብጅግንነት ብምስዓር ኣብ ዓለም ናእዳ ዝረኸበት ሃገር ብሰንኪ ሃንዳፍ ውሳነ ኢሳይያስ ኣፍወርቂ ኣብ ባድመ ተደፊራ። ዝጸደቐ ቅዋም ከየተግብር ክብል ንናይ ሰላም እማመታት ናይቲ ዶባዊ ግጭት ይነጽጎ ከምዝነበረ ዳርጋ ኩሉ ዝሰማማዓሉ ነጥቢ’ዩ። ቅዋም እንተተተግቢሩ ዕምሪን መዝነትን ስልጣኑ  ከምዝድርቶ ይፈልጥ ነይሩ’ዩ። ኩሎም ውልቀ-መለኽቲ ስልጣኖም ዝብድህን ዝድርትን ዝኾነ ይኹን ነገር ኣዝዮም እዮም ዝጸልኡ። ኢሳይያስ ከኣ ዓለምና ካብ ዝረኣየቶም ዝሓሰሙ ውልቀመለኽቲ ሓደ ሙዃኑ ተመስኪሩ’ዩ።

ብተወሳኺ፣ ኢሳይያስ ምስ ጎረባብትና የመንን ጅቡቲን ብረታዊ ግጭት ቀስቂሱ፡ ዝምድና ኤርትራ ምስታ ንብረታዊ ቃልሲ ናጽነት ዘይተቖጠበ ደገፍን መድረኽን ዝሃበት ሱዳን ከኣ ሓደ ግዜ ኣብ ዝበኣሰ ደረጅኡ ኣብጺሕዎ’ዩ። ኣብ ሶማል ዘይምርግጋእን ንምፍጣር ንሽበራዊ ጉጅለ ኣል-ሸባብ ብምድጋፍ’ውን ተኸሲሱ’ዩ።

ኢሳይያስ ብዝተገብረሉ ዘየመስግንን ሰብ ከምሙዃኑ መጠን ንብዙሓት ከም ዳን ኮነል፣ ሮይ ፓትመንን ካልኦትን ዝኣመሰሉ ንጅግንነት ኤርትራውያን ኣብ ቃልሲ ናጽነት ኣቓልቦ ዓለም ክረክብ ዝገበሩ ብፍላይ ጋዜጠኛታትን ዝርከብዎም ወጻእተኛታት ደገፍቱን ተደናገጽቱን ናብ ጸላእቲ ቀይርዎም’ዩ።

ኣብ ቃልሲ ንናጽነትን ብጅግንነት ዝተዋግኡን ዘዋግኡን ድሕሪ ናጽነት’ውን ከም ኣባላት ካቢኔ ኮይኖም ዘገልገሉን ጀጋኑ ኤርትራውያን ንናይ ውልቀመላኽነት ዝንባሊኡን ንትርጉም ዘይብሉ ናይ ዶብ ኩናት ናይ ምቕስቃስ ውሳኒኡ ብዲሞክራስያዊ ኣገባብ ስለዝበድህዎ ጥራይ ኣብ ዝኸፈእ ማእሰርቲ የብልዮም ኣሎ። ገለ ካብዞም ገዳይም ተጋደልትን ኣባላት ካቢነን ብሰንኪ ኢሰብኣዊ ኣተሓሕዛን ጉድለት ግቡእ ሕክምናዊ ክንክንን ሂወቶም ስኢኖም ክትሰምዕ ብሓቂ ልብኻ ዝሰብር’ዩ። ኢሳይያስ ንሓያለ ኣሰናዳእትን ኣዳለውትን ብሕታውያን ጋዜጣታትን ኣባላት ፕረስን ድምጾም ክዕፍን ኣብ ማእሰርቲ ዳጒንዎም ይርከብ። በዚ ከኣ ኤርትራ ካብተን ውሑዳት ኣብ ዓለም ነጻ ፕረስ ዘይብለን ሃገራት እያ። ኢሳይያስ ንብዙሓት ኤርትራውያን’ውን ብሰንኪ ወንጌላዊ እምነቶም ጥራይ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ከምዝበልዩ ይገብር ኣሎ።

መንግስቲ ኢሳይያስ ኣብ ዓለምለኻዊ መርኸቢ ብዙሓን ከም ሓደ ካብትኣብ ዓለም ካብ ዘለዉ ኣዝዮም ጨቆንቲ ስርዓታት እዩ ዝግለጽ። ሃገርና ኤርትራ’ውን ብመጠን ዕብየታ ኣብ ዓለም ዝበዝሑ ስደተኛታት ተፍሪ ሃገር ዝብል ናይ ሕስረት ቅጽል ከምትወሃብ ኮይና እያ። ብዘይካ ኢሳይያስ መን ነዚ ክፉእ ስም ናይ ምቕበኣ ሓላፍነት ክስከም ይኽእል? እዚ ኣብ ልዕሊ ጽላት ቱሪዝም ሃገርና’ውን ከቢድ ኣሉታዊ ጽልዋ ጌሩ እዩ። እታ ምጭውቲ ወደባዊት ከተማና ምጽዋዕ ምስ ኩሉ ናይ ኤርትራውያንን ወጻእተኛታትን በጻሕቲ ናይ ምስሓብ ዓቕማ ሰባን መልኣኻ ዝሃደማ ከተማ ከምትኸውን ኮይና ገረውረው ኢላ።

ቁጠባ ኤርትራ ኣብ ሕንፍሽፍሽ እዩ ዘሎ። ሽቕለት ኣልቦነት’ከኣ ብኡ መጠን ሳዕሪሩ’ ኣሎ። ብዙሓት ኤርትራውያን ስድራቤታት ካብ ኣብ ወጻኢ ሃገር ብዝርከቡ ኣባላት ስድራቤተን ብዝስደደለን ገንዘብ እናተናበያ፡ ብዙሓት ኣብ ውጻኢ ሃገር ሰብ ዘይብለን ስድራቤታት ከኣ ብሰንኪ ቁጠባዊ ጸገማተን ብስቕታ ይሳቐያ ኣለዋ። ህንጻታትን ጽርግያታትን ዝኣመሰለ ዝርካቡ ትሕተ-ቅርጺ ኤርትራ ኣብ ዘሕዝን ደረጃ ዕንወት ይርከብ። እተን ኣብ መጀመርታ ናይ ናጽነት ዓመታት ዝተበጋገሳ ንኣሽቱ ናይ ብሕቲ ትካላትን ፋብሪካታትን ሕጂ የለዋን። ብስምዒት ከበርክቱ ንሃገሮም ተመሊሶም ዝነበሩ ኤርትራውያን ሰብ ርእሰማል በቲ ዘይፍትሓውን ንትካላት ህግደፍ ቀዳምነት ዝህብን ፖሊሲታትን ስጉምትታን መንግስቲ ኢሳይያስ ተስፋ ቖሪጾም ነናብ ዝመጽሉ ሃገር ተመሊሶም። ብዙሓት ኤርትራውያን ነጋዶ ኣብ ዓዶም መድረኽ ምስ ሰኣኑ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ኣፍሪቓ፣ ኤውሮጻን ሰሜን ኣሜርካን ዕውታት ኮይኖም ኣለዉ። ቁጠባ ኤርትራ ካብዞም ዕዉታት ኤርትራውያን ነጋዶ ክረኽቦ ዝኽእል ዝነበረ ረብሓ እሞ ንሕሰቦ።

ኢሳይያስ ካብ ማሕበረሰብ ዓለምን ዘይመንግስታውያን ትካላትን ዝተለገሰ ሓገዛት ርእሰ ምርኮሳ ብምምኽናይ ተሓሲምዎ። እቲ ሓቂ ምኽንያት ግን እቶም ለገስቲ ዝሓተትዎም ከም ግቡእ ምሕደራ፣ ተሓታትነትን ቅዋማዊ ሕጋገን ዝኣመሰሉ ጠለባት ዝከማልእ ስለዘይደለየ እዩ። እታ ሃገርን ብዘይካ ዘይሕጋዊ ናይ ግዱድ ዕስክርና ናጻ ጉልበት ብምጥቃም ዝተኸሰሳ ናይ ዕደና ትካላት ካልኦት ናይ ወጻኢ ኣውፈርቲ ክትስሕብ ዘይመኽኣሊኣ ምኽንያት’ውን ካብኡ ዝፍለ ኣይኮነን። ከም ውጺኢቱ ከኣ እተን ናይ ዕደና ትካላት ዛጊት ንተራ ኤርትራዊ ገለ ረብሓ ኣብ ዘይምጸአ ማዕድናት ኤርትራ ናይ ምጉሕጓሕ ንጥፈታት ተዋፊረን ኣለዋ።

ኢሳይያስ ንትካላት ላዕለዋይ ደረጃ ትምህርቲ ኤርትራ ኣዕንይወን እዩ። ኤርትራ እታ ኣብ ግዜ ናጽነት ዝነበረታ ዓለምለኻዊ ተፈላጥነት ዝነበራ እንኮ ዩኒቨርስቲ ድሕሪ 27 ዓመታት ድሕሪ ናጽነት ከሲራታ ትርከብ። በንጻሩ እታ ኣብ ግዜ ናጽነት ሓሙሽተ ዩኒቨርስታት ጥራይ ዝነበረኣ ጎሮቤት ሃገር ኢትዮጽያ፡ ኣብዚ ግዜ’ዚ ብመንግስትን ብግልን ዝውነና ሚእትን ሓምሳን ሸሞንተን ዩኒቨርስታትን ኮለጃትን ኣለዋኣ። ኢሳይያስ ነታ እንኮን ሓቀኛን ዩኒቨርስቲ ኣስመራ ዘፍረሰሉ ምኽንያት ካብ እኩባት ተመሃሮ እታ ዩኒቨርስቲ ክመጾ ዝኽእል ምልዕዓልን ናዕብን ስለዝሰግአ ጥራይ እዩ። ኩላትና ነቲ ልዕሊ 2,000 ተመሃሮ ዩኒቨርሲቲ ነቲ ኣብ ናይ 2001 መመረቕታ ተመሃሮ ብዝሃቦ መደረ ዝተኣሰረ ፕረዝደንት ማሕበር ተመሃሮ ክፍታሕ ብዝገበርዎ ሰላማዊ ሰልፊ ንመቕጻዕቲ ናብ ዊዓ ዝተሰደደሉ ግዜ ንዝክሮ ኢና። ብውልቀይ እኳ ኣብቲ መመረቕታ ተመሃሮ ክሳተፍ ተዓዲመስ ነቲ ዝሃቦ መግለጺ’ውን ክሰምዖ ዕድል ረኺበ ነይረ። ግናኸ ገለ ቅር ዝብል ነገር እኳ ኣብቲ መደረ ኣይረኸብኩሉን። ገለ ካብቶም ኣብ ዊዓ ዝተኣሰሩ ተመሃሮ ብክቱር ሃሩር ሂወቶም ስኢኖም እዮም። ኣብ ፈለማ ናጽነት’ውን ኢሳይያስ ንዘይፍትሓዊ ምስጓግ ናይ ልዕሊ 33 መመሃራን ዩኒቨርስቲ ዝወሰዶ ውሳኔ ነቲ ብጽቡቕ ዝስጉም ዝነበረ ዩኒቨርስቲ ዓቢ ሃስያ ኣውሪድሉ እዩ።

ኢሳይያስ ንህዝቢ ኤርትራ ከዳኽምን ክበታትን ፈላሊኻ ግዛእ ዝብል ንዝተፈላልዩ ክፋላት ሕብረተሰብን ሃይማኖትን ኣውራጃን ኣንጻር ነንሕድሕዶም ከምዝለዓሉ ዝገብር ኣመራርሓ እዩ ተኸቲሉ። ከም ውጽኢቱ ከኣ ካብ ዝኾነ ጉጅለ ክመጾ ዝኽእል ከቢድ ብድሆ ናጻ ኮይኑ ንህዝቢ ብጭቆና የመሓድር ኣሎ።

ክሳብ ሕጂ፣ ኢሳይያስ መሬትና ክሳብ ተወሪሩ ዘሃልወን ዶብና ዘይተሓንጸጸን ምስ ኢትዮጽያ ኣብ ኩናት ኢና ዘለና ብዝብል ምስምስ ንሃገርና ንዓሰርተ ሸውዓተ ዓመት ጅሆ ሒዝዋ ጸኒሑ። እቲ ዝኣወጆ ናይ ኣይሰላም ኣይኩናት ኩነታት ንዝተነደፈ ቅዋም ከየተግብርን ዕድመ ሃገራዊ ኣገልግሎት ንዘይተወሰነ ግዜ ከናውሕን ጽቡቕ መመኽነይታ እዩ ኮንኑሉ ጸኒሑ። ሕጂ’ውን ብኢሳይያስ ተፈሪሙ ዘሎ ናይ ሰላም ስምምዕ ዘፍርሕ እዩ። ብዙሓት ኤርትራውያን ድሕሪ ኣብ ናይ ኢትዮጽያ ዑደቱ ዘርኣዮ ዘይንቡር ባህርያትን ዘይዲፕሎማሲያውን መግለጺታትን ምዕዛብ ንናጽነት ኤርትራ ኣብ ዋጋ ዕዳ ከየውርዶ ስክፍታታቶም ገሊጾም እዮም። እቲ ኢሳይያስ ኣብ ናይ ኣዲስ ኣበባ ምብጽሑ ዝሃቦ ዘይዲፕሎማስያዊ መግለጺታትን ዘርኣዮ ሕንከት ዘይብሉ ባህርያትን ኣብ ደገፍቱ ዝርከብዎም ሓይሎ ኤርትራውያን ናይ ውርደትን ቁጥዐን ስምዒታት ኣለዓዒሉ’ዩ። ንኢሳይያስ ብኸቢድ ዋጋ ንዘረጋገጽናዮ ልኡላውነትና ክጣላዕ ኣይነፍቅደሉ። ስለዚ ከኣ ቅልጡፍ ስጉምቲ ብምውሳድ ንኢሳይያስ ኣብ ሃገርና ዝበኣሰ ዕንወት ከየውረደ ከሎ ደው ነብሎ። ኣብ ዲያስፖራ እንርከብ ኤርትራውያን፣   ብቕዓትን ኒሕን ተመኩሮን ዘለዎም፣ ኩሉ ዝከኣል መንገድታት ብምጥቃም ንኢሳያስን ምልካዊ ስርዓትን ንምውጋድ ዝመርሑ ዓለምለኻዊ ወከልቲ ንምረጽ።

ኩላትና– ይኣክል!!!  ኢሳይያስ ክእለ ኣለዎ!!” ክንብል ይግበኣና።

ዓወት ንሰላማዊ ሰልፊ ጀነቫ

ክብርን ዝኽርን ንስዉኣትና

ነሓሰ 13, 2018.