ኣማኑኤል ሳህለ

ሰብ ይሓስብ፡ ነቲ ሓሳባቱ ድማ ኣብ ግብሪ ኸውዕሎ ይፍትን። ገሊኡ ይዕወት፡ ገሊኡ ግን ኣይዕወትን። እቲ ዘይተዓወተ ገሊኡ ከም ብሓድሽ ኪፍትን ከሎ፡ ገሊኡ ግን ተስፋ ቖሪጹ ካልእ ሓሳባት ክሳዕ ዝመጾ ስቕ ኢሉ ይጽበ።

ገለ ሓሳባት ኣብ ናይ ውልቃውን ብሕታውን ጉዳይ ኪሕጸሩ ኸለዉ፡ ገሊኦም ግን ክንዮ ባዕላውነት ይኸዱ፡ ሰፊሕ ትልምን ርሑቕ ራእይን ድማ ይህሉዎም።

መብዛሕትኡ ግዜ ሰፋሕቲ ሓሳባት ኣብ ግዜ ማሕበራዊ ቅልውላው እዮም ዚፍጠሩ። መብዛሕትኦም ሱር-ነቀል ወይ ሪቮሉሺናሪ እዮም። ኣብቲ ሰፊኑ ዘሎ ስርዓት፡ ዘይፍትሓውነት ስለ ዚርእዩ፡ ነቲ ዘሎ ማሕበራውን ፖለቲካውን ቁጠባውን ኣቃውማ ኪልውጡዎ ይደልዩ። ገሊኦም ብጎነጽ፡ ገሊኦም ድማ ብምህሮን ብፕሮፓጋንዳን።

ኣብቲ ሓሳባቶም፡ ራእይ ድማ ኣሎ። ብዘይ ራእይ ኪስጉሙ ኣይክእሉን። ራእይ ማለት፡ ነቲ ኺመጽእ ዘለዎ ኩነታት ብኹሉ ሸነኻቱ ዘርእየካን፡ ኪገሃድ ከም ዚኽእል ድማ ናይ እምነት ስምዒት ዝህበካን፡ ንኣእምሮኻን ንልብኻን ዚድርኽ መንፈስ እዩ። ራእይ ምስ ዚህልወካ፡ ኩሉ ወፊኻ ናብኡ ንኽትጎዓዝ ዝእግመካ ነገር የልቦን። እምነትካ ዛጊት መርገጺ ረኺቡ ስለ ዘሎ፡ እቲ ራኢኻ ከም ዚገሃድ ሚእቲ ብሚእቲ ርግጸኛ ኢኻ።

ይኹንምበር፡ እቲ ራኢኻ ኣብ ቦታኡ እናሃለወ፡ ውሽጥኻ ግን ብናይ ስሰዐን ብናይ ስልጣን ህርፋንን ውልቀመላኽነትን መንፈስ ኪብረዝ ይኽእል እዩ። ስለዚ እቲ ጕዕዞኻ ኣብ ክንዲ ብፍቕርን ተወፋይነትን መስዋእትነትን ብጻያዊ ሓልዮትን ምነናን ዚስነ፡ ብጽልእን ብንኣይ-ይጥዓመንን በለጽን ስስዐን ናይ ስልጣን ህርፋንን ተዓጂቡ መገዱ ይቕጽል። ነቲ ዝጽበየካ ዝነበረ ብርሃን ዝዓሰሎ ራእይ ድማ ብጸልማት ትኽልሎ።

ሽሕኳ ሕቶ ናጽነት ኤርትራ ካብ ቅድሚ መግዛእቲ ጣልያን ጀሚሩ ኣብ ኣእምሮ ኤርትራዊ ዘዕለብጥ ጉዳይ እንተ ነበረ፡ ከም ፖለቲካዊ ሓሳብን ከም ንጹር ራእይ ዘለዎን ኮይኑ ንኣእምሮ ኤርትራውያን ኪትንክፍ ዝጀመረ ግን ኣብ መወዳእታ ሓምሳታትን ኣብ መጀመርያ ስሳታትን እዩ።

ሽሕኳ ህዝቢ ኤርትራ ብዛዕባ ናጽነት ሃገሩ ሓሳባትን ራእይን እንተ ነበሮ፡ እቲ ሓሳባትን ራእይን ግን ከም ዋግዋጎ እምበር ኣዚዩ ብሩህ ኣይነበረን። ንጹር ሓሳባትን ንጹር ራእይን ንምህላው ትምህርቲ የድሊ እዩ፡ ናይ ጎረባብትን ናይ ዓለምን ተመሳሳሊ ሓርነታዊ ኣብነታት ምክትታል እውን የድሊ እዩ። እምበኣር እቶም ከምዚ ዚመስል ዕድል እተዋህቦም ውሑዳት ኤርትራውያን እዮም ነቲ ሓርነታዊ ምንቅስቓስ ጀሚሮምዎ።

እዚኣቶም፡ ብቐጻሊ ስብከትን ፕሮፓጋንዳን፡ ሓድሓደ ግዜ ድማ ጎነጽ ብምጥቃም፡ ተኸተልትን ሰዓብትን ኣመንትን ኣጥሪዮም። ኣብ መወዳእታ ዳርጋ ኩሉ ህዝቢ ስዒቡዎም። ኣብ ትሕቲ ድሑርን ፊውዳላውን ሕብረትሰብ ኴንካ ብልዝብን ብረፈረንደምን ጌርካ ናጽነትካ ከተረጋግጽ ስለ ዘይከኣል፡ ነቲ ራኢኻ ንምግሃድ ብረት ክትዓጥቕ ኣማራጺ ስለ ዘይነበሮ፡ እቲ ናጽነት ብኽቡር ደም ኤርትራውያን እዩ ተረኺቡ።

እቲ ራእይ ተጋሂዱ፡ ግን እቲ መበቆላውን ህዝባውን ራእይ ዘይኮነስ፡ ብናይ ስሱዓትን ግቡዛትን ፖለቲካዊ ቍርቍስ እተበረዘ ራእይ እዩ ነይሩ። ናጽነት ዚብል ኣምር፡ ትርጉሙ ቀዪሩ፣ እቲ ኣብ ኣእምሮ ህዝቢ ዝነበረ ምስሊ ኤርትራ ከተለልዮ ክሳዕ ዘይትኽእል መልክዑ ለዊጡ፡ እቲ ናይቲ የዋህ ህዝቢ ግሩም ሕልሚ ናብ ብህረራ ተቐዪሩ!!

እቲ ካብ ኩሉ ዝኸፍአ ግን፡ እቲ መሪሕነት ወይ ስርዓት ነቲ ህዝቢ “ራኢኻ ኣግሂድናልካ፡” እናበለ ምልፍላፉ እዩ። ካልእ ምስሊ ኤርትራ ኣቕሪቡሉ ክነሱ፡ እዚ እዩ እቲ መበቆላዊ ራእይ እናበለ ንህዝቢ ምትላሉ ይቕጽል ኣሎ። ይኹንምበር፡ ምስሊ ኤርትራ ኣብ ሜዳ እዩ ተዘሪጉ። ብናይ ፖለቲካዊ ቍርቍስ ደሮና ተዓብሊሉ፡ ዘይንፈልጦ ስእሊ ኤርትራ ኣምጺኡልና። እቲ መሪሕነት፡ እቲ ምስሊ ቅኑዕ ምዃኑ ኣብ ኣእምሮ ህዝቢ ንምስራጽ፡ ጌና ዘይሕለል ፕሮፓጋንዳ የካይድ ኣሎ። ነቲ ባዕሉ ዝፈጠሮ ምስሊ ኤርትራ ከም ህዝባዊ ራእይ ንምምሳል፡ ነቲ ራእይ ናብቲ ቅኑዕ ተምሳሉ ኣብ ክንዲ ምቕያር፡ ነቲ ናይቲ ህዝቢ ኣእምሮ ኪቕይሮ ምፍታኑ፡ ሓደን ቀንድን ገበን ናይዚ ዘሎ ስርዓት እዩ።

ገለ ሰባት ነቲ ዘቕርቦ ጽሑፋት ብምንባብ፡ ግርም፡ ግን ሽግር ኤርትራ እንታይ እዩ መፍትሔኡ ብምባል መልሲ ዚጽበዩ ዘለዉ ኾይኑ ይስምዓኒ። እምበኣር ገለ ንሕቶታቶም ዘዕግብ ፍታሕ ንምቕራብ ክፍትን እየ፤

መጀመርያ፡ ሓሳብ ብኻልእ መተካእታ ሓሳብ እዩ ኪዳኸም ዚኽእል። ኣብ ጉዳይ ኤርትራ፡ እቲ ሓሳባት ኣብዘን ዝሓለፋ 55 ዓመታት ናብ ውድብን ትካልን ስልጣንን ብምልዋጡን ሱር ብምስዳዱን፡ ክትቅይሮ ምፍታን ብዙሕ ጻዕሪ ዚሓትት እዩ። ግን ቅድሚ ኹሉ፡ እቲ ሓሳባት ከመይ ኢሉ ነቒሉ ከመይ ኢሉኸ ናይ ምዝንባዕ ባህርያት ፈጢሩ፡ ነዚኸ ብኸመይ መገዲ ክንቃለሶ ንኽእል ንዚብል ሕቶ ምምላሽ ኣገዳሲ ይመስለኒ።

ቀዳማይ፣ ሓሳባት ኪነቕሉ ኸለዉ መብዛሕትኡ ግዜ ዳርጋ ንጹሃት እዮም። እቲ ንሳቶም ዚእምትዎ ራእይውን ብወገኑ ንጹህን ዘይተበከለን እዩ። ኣብዚ ግን እቲ ናይቶም መንቀልቲ ሓሳብን ቀረጽቲ ራእይን ድሕረባይታ ኪጽናዕ ይግባእ። ሓሳባትን ራእይንሲ ነይሩዎም ግን እንታይ እዩ ነይሩ እቲ እዋናዊ መበገሲኦም? ካልእ ኣጀንዳ ነይሩዎም ዲዩ? ስሱዕን ንኡስቡርዣዊ ባህርያቶም ነቲ ሓሳባቶምን ራእዮምን በሪዙዎ ኪኸውን ይኽእልዶ? ነዚ ምስ ኣረጋገጽካ፡ ነዞም ሰባት እዚኣቶም ኣብ መጽናዕቲ እተመርኮሰ ድሕረባይታኦም ምፍታሽ፡ ብድሕሪኡ ነቲ እተረኽበ ሓበሬታ ናብ ህዝቢ ምቅላሕ ኣማራጺ ዘይብሉ ጉዳይ እዩ።

ሓድሓደ ግዜ፡ ናይ ሓደ ንጥፈት ወይ ምንቅስቓስ መወዳእታኡ ግጉይ ኮይኑ ክትረኽቦ ከሎኻ፡ ግጉይ ከም ዝኸውን ዝገበሮ ንምፍላጥ ንድሕሪት ተመሊስካ ምምርማር ኣድላዪ እዩ። ኣበይ እዩ እቲ ጌጋ ተፈጺሙ? ኢልካ ምሕታት ግቡእ እዩ።

ቆርበት ተባላሽያ፡ ኣብ ምንታያ? ኣብ ምንፋሓ፡ ኣይፋልን ኣይ ኣብ ምንፋሓን፡ ኣብ ምጥባሓ፡ ዚብል ብሂል ኣሎ። ከመይ እዩ ነይሩ “ኣጠባብሓ” ኤርትራ? መን እዩ ነቲ “ቆርበት” ነዃላት ወይ ቀዳዳት ከም ዚበዝሖ ገይሩዎ?

ካልኣይ፣ እቲ ህዝባዊ ራእይ ከመይ ወይ እንታይ እዩ ነይሩ ኢልካ ምምርማር። ምስዚ ሕጂ ከም ውዱእ ራእይ ዚቐርበልና ዘሎ ስእሊ ኤርትራ ይሳነ ድዩ? እንታይ እዩ ከም ዘይሳነ ዚገብሮ? ነዚውን ብመጽናዕቲ እተሰነየ ጽሑፋትን ኣስተምህሮታትን ከም ዚውሃብ ምግባር።

ሳልሳይ፣ እቲ ህዝባዊ ራእይ ምስቲ ውድባዊ ራእይ ዘይሳነ ምዃኑ ዚፈልጥ ስርዓት፡ ነቲ ህዝቢ ንምትላል ብዙሕ ብልሃት እዩ ዚጥቀም፡ ሓደ ካብኡ ድማ ሰለይትን ወይጦታትን ካድረታትን ከም ኣብነት ኪጥቀሱ ይኽእሉ። እዚኣቶም ናታቶም ሓሳባት የብሎምን፡ ነቲ እተባህሎም እዮም ኪልፍልፉ ዚውዕሉ። ነዚኣቶም ንምቅላስ፡ ብፖለቲካ ዝበሰሉ፡ ደሞክራሲ እንታይ ማለት ምዃኑ ብክልሰሓሳብን ብተመክሮን ዚፈልጡ፡ ስምዒት ዘይኮነስ ስነሞገት ዚጥቀሙ፡ ከእምኑ ዚኽእሉ ናይ ለውጢ ካድረታት ምምዳብ ኣገዳሲ እዩ። ነዚ ስራሕዚ ጥርናፈን ሓይልን ንምሃብ፡ ትካላውን ውድባውን ቅርጺ ምሃቡ ግድን እዩ። እተወደበ ሓይሊ ጥራይ እዩ ኪዕወት ዚኽእል።

ራብዓይ፣ እቲ ስርዓት ኣብ ኩሉ ንጥፈታቱ ብሓይሊ ገንዘብ እዩ ዚቃለስ። እዚ ገንዝብዚ መብዛሕትኡ ብዘይሕጋዊ መገዲ ወይ ብምፍርራህ እዩ ዚረኽቦ፡ ስለዚ ነዚ ዘይነጽፍ ናይ ስርቂ ዒላ ከም ዚነጽፍ ንምግባር ቀጻሊ ጻዕሪ ምክያድ ኣድላዪ እዩ። ወይ ድማ እቲ ተቓዋሚ ሓይሊ ገንዘብ ዚረኽበሉ ምንጭታት ሃሰው ኪብል ኣለዎ። ገንዘብ ዘይብሉ ተቓዋሚ ሓይሊ፡ ቀሃሚ እዩ።

ሓምሳይ፣ ናይቲ ስርዓት መዓልታውን መደባውን ገበናት ኣብ ዓለም ከም ዚቃልሑ ምግባርን፡ ንተጣበቕቲ ፍትሒ ድማ ምሕባርን። ነቲ ናይቲ ስርዓት ሓቀኛ ስእሊ ኣብ ዓለም ምቅላሕ ማለት፡ ነቲ እቲ ስርዓት ዝምክሓሉ ዓወታት ዋጋ ከም ዘይብሉን፡ ኣብ ቅድሚ ህዝቡን፡ ካብኡ ሓሊፉ ድማ ኣብ ቅድሚ ዓለም እናተናዕቀ ከም ዚኸይድ ስለ ዚገብሮን፡ ንዕምሩ ከሕጽሮ ይኽእል እዩ።

እዚ ከም መፍትሔ እተጠቕሰ ነጥብታት፡ ኪሰርሕ ከይሰርሕ እቲ ህዝቢ እዩ ዝውስኖ። ድሌትን ራእይን ክሳዕ ዘሎ፡ ዓወት ኣሎ። ተስፋ ምቝራጽን ግዲ ዘይምህላውን ኪነግስ ከሎ ግን ምናልባት እቲ ስርዓት ኤክስፓይር ገይሩ ወይ ድማ ብኽብደት ገበናቱን ፍሽለቱን ተሸኒፉ ንውሽጢ ረማዕ ኢሉ ክሳዕ ዝወድቕ ምጽባይ እንተ ዘይኮይኑ ካልእ ኣማራጺ የልቦን።