ኣይንደጉል “ኣይትተሃመል … ኢና በጺሕና”

ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ቀራና መንገዲ ይርከብ ኣሎ። እዚ ማለት ድማ መግዛእቲ ህዝባዊ ግንባር (ስርዓት ኢሳይያስ) ዝኽተሎ ናይ ፈላሊኻ ግዛእ ሜላ ዝቕጽለሉን እቲ ቀዳማይን ዘሎ ኣገባብ መግዛእቲ ዝዕንድረሉ ክኸውን እንከሎ በቲ ካልእ ሸንኽ ድማ ዲማክራሲያዊ ወይ`ውን ብበለካ ለኽዓካን ሰበይ ሰብካን ምትካልን ምህናጽን መንግስቲ እቲ ካልኣይ ምርጫ እዩ። ምእንት`ዚ እዚ ኩነት ተኣፋፍን ተሃዋጽን ስለዝኾነ ጥንቑቕ ዝኾነ ኣተሓሕዛ ከድልየና እዩ። ነዚ ኩነታት ኣብ ረብሓናን ረብሓ ህዝብን ሃገርን ምእንቲ ክነውዕሎ ነፍሲ-ወከፍ ዜጋ ሓላፍነታዊ ተራ ክጻወት ምግንዛብ ዘድልዮ ኣዋጅ ኣይኮነን። ነዚ ህልዊ ኩነታት ሃገርና ብግቡእ ኣንቢብና ህዝብና ካብ መርገም፥ መሓዩርን መቑሕ ዝተፈላለዩ ገዛእቲ ክፍታሕ ምእንቲ ሓቐኛ ቃልሲ ይሓተና ኣሎ።

ህዝብና ካብ ዝሓለፉ ገዛእቲ ብዝኸፍአ ኣገባብ ይጭፍለቕን ይሳቐን ከምዘሎ ህልው ባይታ ዘረጋግጾ ጭብጥን እኹል ኣብነትን`ውን እዩ። እዚ ሜላ ማኬቬሊ ስነ-ሓሳብ (Machaveilli Principle) ዝኽተል ስርዓት ሓደገኛ ጥራይ ዘይኮነ ኣረሜናዊ ኣገባብ ተኸቲሉ ህዝብና ክህልቕ ናይ መወዳእታ ዕላማ ሒዙ ዝንቐሳቐስ ብሓደ ወልቐ-ሰብ ዝምራሕ ጉጂለ ዝፈጠረ ስርዓት ድማ እዩ። ሓደ ካብ ናይ ማኬቬሊ ዝወሰዶ ስን-ሓሳብ “ንወዲ ሰብ ካብ ብፍቕሪ ክትገዝኦ ብዓመጽ ክተመሓድሮ ይሓሽ፥ ምኽኒያቱ ወዲ ሰብ ብባህሪኡ …” ዝብል እዩ። ካልእ`ውን ንህዝቢ ንምድህላል እትገብሮ ስልቲ በዓላት ምብዛሕ እዩ። እዚን ካልእን ብሉይ ኣገባብ ምሕደራ ኣብ “The Princes” እትብል መጽሓፍ ማኬቬሊ ሰፊሩ ይርከብ።

እዚ ስርዓት ዕምሪ ስልጣኑ ንምንዋሕ ዝጥቐመሎም ሜላታት ብዙሓት እዮም። እኹል ጭብጢ ብዛዕባ`ዚ ምእንቲ ክህልወና ቐንዲ ዝጥቐመሎም ሜላ “እንዳሓቖንካ ምውሳድ” ዝብል ኣምር እዩ። እዚ ብስርዓት ማኦ ጸቲንግ (Mao Tsetung) ኣብ ሃገረ ቺና ዝተፈተነ ዕሉል ጨፍላቒ ሜላ ኣገዛዝኣ እዩ። እዚ ማለት ድማ ንህዝቢ ብኹሉ ነገሩ እንዳኣጽበብካን እንዳኣጨነቕካን ዝግበር ኣተሓሕዛን ምሕደራን ኮይኑ ህዝቢ ርጉእ ህይወት ንኸይህልዎ ንምግባር ዝዓለመ እዩ። ምኽኒያቱ ወዲ-ሰብ ብባህርኡ ጠላቢ (Demanding) ስለዝኾነ፥ ሓንቲ ምስ ዝረክብ ካልእ ክረክብ ስለዝመጣጠር፥ ነዚ ምእንቲ ክኹለፍን ህዝቢ ርጉእ ህይወት ንኸይህልዎ እዚ ሜላ ፍቱን ኮይኑ መወዳድርቲ ዘይርከቦ ጨፍላቕን ዓማጽን ሜላ ምሕደራ እዩ። ጸባ ምስ ዝርግእ ጥራይ እዩ ካልእ ጠቐምቲ ዝብሃሉ ነገራት ክሕፈሱ ዝከኣል`ሞ፥ ዝረግአ ህይወት ድማ ኣገዳሲን ዕውት ስራሕን ክዓምም ዝኽእል። እንተኾነ ስርዓት ኢሳይያስ ኤርትራ ክትምዕብል ዘይኮነ ሕልሙ፥ ካልእ ውሽጣዊ ትምኒት ንምስሳይ ስለዝሰርሕ ዘሎ ነዚ ቀዳማይ ዕላምኡ ክውን ንምግባር እዚ ሜላ ኣዋጻኢ ኢሉ ዝሓሰቦ ስለዝኾነ ኤርትራያውያን ኣብ ሓደ ጋቢያ (Cage) የእቲዩ ንምጥፍኣና ይሰርሕ ኣሎ።

እዚ ዝኽተልዎ ዘለዉ ሜላ ድማ ኣውያትን መረረ ህዝቢ ኣብ ጥርዚ ምስ በጽሐ ኩነታት ካብ ቑጽጽር ወጻኢ ከይከውን ምእንቲ ጥራይ ዘይኮነ ዘምጽኦ ሳዕቤን ድማ ከቢድ ዕንወት ከይውርድ ብምፍራህ፥ ነዚ ነትጕ ንምግታእ ካልእ ኣገባብ ብልሓት ኣለዎም። እዚ ድማ ከምቲ እሳተ-ጎመራ ብስነ-ፍልጠት ስነ-መሬት ክግለጽ እንከሎ፥ ኣብ ክልተ ቦታታት መሬት ይነቱግ። እቲ ሓደ ኣብ መተንፈሲ ዘይብሉ መሬት ዝነቱግ እሳተ-ጎመራ ክኸውን እንከሎ፥ እዚ ድማ ዘውርዶ ሳዕቤን እዚዩ ከቢድ እዩ። እቲ ካልኣይ ድማ ብገለ ንእሽቱ ከፋታት መሬት ረኺቡ ተኒኑ ክውጽእ ይጅምር`ሞ፥ እቲ ነትጕ እሳተ-ጎመራ ክወጽእ ሃሳዪ ኣይኸውንን። ነዚ ዓይነት እሳተ ጎመራ ድማ ክንቖጻጸሮን ክትመሓድሮን ቀሊል ጥራይ ዘይኮነ ሃሲያ ከይወርደ ኣብ ሰብ ድማ ጉቡእ ክትትል ክትገብረሉ ዘይጸግም ድማ እዩ። እዚ ካብ ተፈጥሮ ዝተወሰደ ኣምር ናይ ጨፍለቕቲ ኣዕንዱ ኣገባብ ግዛእት እዩ። ስርዓት ኢሳይያስ ህዝቢ ናይ መወዳእታ መረርኡ ኣብ ዝስምዕሉ ዝኽተሉ ብልሓት ብጭቡጥ ኣብነታት ክቐርብ ይከኣል እዩ።

ህዝባዊ ግንባር ቅድሚ ነጻነት ዝነበረ ኩነታት ታሪኹ ምስ እንዕዘብ እዚ ከም`ዚ ዝኣመሰለ ኣገባብን ብልሓትን ስርዓተ ግዝኣት ተኸቲሉ ፖለቲካዊ ሕቕታት ኣብ ረብሑ የእቲዎም። እዚ ኣብ መጀመርታ ሰብዓታት ዓመተ-ምህረት ዝጀመረ ምቑጽጻር ሕቕታት ብስም ትምህርቲ ካድር ዝፍለጥ ሓደ ናይ`ዚ ሜላ ተርእዮ እዩ። እዚ ኣብ 1973 ዓ.ም. ኣብ መንጎ ምሁራት ተጋደልቲ ንለውጢ ዲሞክራሲ ዝማጎቱን ኣብ መንጎ ኢሳይያስ ዝተፈጥረ ግጭት እንተተዓዚብና ኣብ መወዳእታ ብቕትለት ናይ`ዞም ንጹሃት ተጋደልቲ ተፈጸመ። ናይ`ዚ ሒቕታ ንምግታእ ምእንቲ ክከኣል ቤት ትምህርቲ ካድር ብምጅማር ተጋዳላይ ዘለዎ ቅሬታ ምእንቲ ከውጽእ ዝተጠጅአ ሜላ ነቲ ዝፍራሕ ናይ ለውጢ ናዕቢ ንምቑጽጻር ዝተተለመ ብልሓት ብቐንዱ እዩ። ሕጂ`ውን እንተኾነ እዚ ጎራሕ ሜላ ካብ ምጥቓም ኢሳይያስ ዓዲ ኣይክውዕልን እዩ። ስለዚ እዚ ውዱብ ካብ ኣካይድኡ ይንሃር ኢልካ ምሕሳብ የዋህነት ጥራይ እዩ።

ካብ`ዚ ግዜ ንነጀው እዚ ጨፍላቒ ስርዓት ክዕንድርን ኣብ ኣተሓሕዛ ተጋዳላይ ድማ እዚ`ዩ ዘይብሃል ክፋእን መሪር ተመክሮ ክሕልፍ ተገደድ። ወረ ክሳብ ብዙሓት ተጋደልቲ ካብ ሰውራ ከይተረፈ ንኽሃድሙን ሰውርኦም ጠንጢኖም ናብ ስደት ከምርሑ ክሳብ ዝኾኑ ምረት መግዛእቲ ኢሳይያስ ገበሮም። እቲ ዝተረፈ ተጋዳላይ ድማ ምናልባት ኣብ ልዕሊ`ዚ ውድብ ዘለዎ ጽልኣት ብግልጺ`ኳ እንተዘይገለጸ፥ ብስንኪ እቲ ቀዳማይ ዕላማ ሸትኡ ክሃርም በቲ ሓደ ወገን ካልእ`ውን ድሮ ብዙሓት ብጾቱ ስለዝተሰውኡ ሰውራ ምሕዳግ ማለት ንብጸትካ ምጥላም ከይስምዕ ምእንቲ ምግዳሎም ቀጸሉ። ኢሳይያስ ግን ነዚ ምጽማም ተጋዳላይ ኣብ ሓደ እዋን ዘይተሓስበ ለውጢ ከይመጽእ ጥራይ ዘይኮነ ዲሞክራሲ ስርዓት ከይትከልን ብምስጋእ፥ እታ እከይ ብልሓቱ ብምህንዳስ ኣብ 1986ዓ.ም. ካብ ማሕፍድኡ ኣውጺኡ ተጠቐመሉ። እዚ ብ ‘ሓለፋታት’ ዝፍለጥ ሰሚናር ብኢሰይያስ ኣፈወርቂ ዝተኻየደ ኣብ ኩለን ኣሃዱታት (ማለት ኣብ ደጀንን ግንባርን) ብኣልማማ ተኻየደ። ናይ`ዚ ቀንዲ ዕላማ ድማ ተጋዳላይ ዘለዎ ሒቕታን መረረን ከምዘተንፍስ ምግባር እዩ። እዚ ነቲ ዝወርድ ነትጕ ንምቑጽጻሩን ምእንቲ ክጥዕም እዩ። ካልእ`ውን መን`ዩ ዝቓወምን ሓቐኛ መስመር ዝኽተልን ንምፍላጥን ብድሕሪኡ ድማ ግቡእ ንምግባር ዝዓለመ ሜላ እዩ። ኣብዚ ግን ተጋዳላይ ብገርሁ ብድላይ ጽቡቕ ምንዮት ነቲ ዝነበረ ኣተሓሕዛን ኣካይዳ ሓለፍቱ ኩሉ ኣሎ ዝብሃል ክፍኡ ብምልክዕ ነቐፌታ ኣብቲ ሰሚናር ኣውረድዎ። እቲ ዝተጠጅአ ብልሓት ብግቡእ ስለዘይንበብዎን ስለዘይፈለጥዎን ብግርህና ነቲ ኩነታት ከምዘለዎ ብምስትብሃል ብምርዳእን ጥራይ ዘይኮነ ኣራሚ ስጉምቲ ይውሰድ`ዩ ብዝብል ተስፋ ኩሉ ኣሎ ዝብሃል ሓበሬታ ሃቡ። እንተኾነ ንተጋዳላይ ኣዴኻ ከምዝለኣኸትካ ዘይኮነ ዕዳጋ ከምዝጸንሓካ ኮኖም። ድሌታቶምን ሃረርትኦምን በኒኑ ተረፈ። ነቲ ዕላማ ስለዘይንበብዎ እምበር፥ እቲ ነገር ንለውጢ ዘይኮነ ሒቕታ ምጉዳልን ነትጕ ምቑጽጻርን እዩ። በዚ ድማ ናይ ምትላል ሜልኦም ክሳብ ዕለት ነጻናአት ሰርሕሉ።

እዚ ከም`ዚ ዓይነት ኣገባቦም`ውን ድሕሪ ነጻነት ኣይሃደግዎን። ንኣብነት ንምጥቓስ፥- ድሕሪ 3ይ ወራር ኢሎም ዝሰመይዎ ግዜ ኣብ 2001 ዓ.ም. ዝተገብረ ጽዑቕ ሰሚናራት ተኻየደ። እዚ ድማ ህዝቢ ብዛዕባ ናይ ኣልጀሪስ ስምምዕ ከዕዘምዝም ምስ ሰምዑ፥ እታ ናይ ቀደም እከይ ሜልኦም ካብ መዝገብ ኣውጺኦም ተጠቐምሉ። ኣብቲ ዝካየድ ዝነበረ ኣኼባታት ድማ ህዝቢ ብኻ ብዘስምዕ ቃና ነቲ ናይ ኣሜርካን ርዋንዳን ተቐቢልና፥ መንእሰያትና`ውን ኣይመህለቕናን ንዝብል ዝነበረ መረረ ንምህዳእ ዝተገበረ እከይ ውጡን እዩ።

እቲ ካልኣይ ዝደገምዎ ናይ`ዚ ዓይነት እከይ ስልቲ ኣብ 2005 ዓ.ም. ነበረ። እዚ ድማ ምእሳር ናይ`ቶም ብጉጅለ 15 ዝፍለጡ ኣብ 2001 ዓም ዝተግብረ ጥጁእ ስትራተጅኦም እዩ። እዚ ብምስምስ ህዝባዊ ግንባር ካድራት ምቕያርን ኣሰራርሓን ምሕደራን ምምሕያሽ ብዝብል ኣጀንዳ ሰፊህ ዘመተ ሰሚናር ኣከምዝካየድ ተገብረ። እዚ ድማ መቐጸልታ ናይ`ቲ ክፉእን ነውራም ግዛእቶም ንምውሓስን ንምቕጻልን ዝተተለመ ውጡን እዩ። ኣብ ባይታ ዘሎ ኩነታት እንተተመልኪትና ህዝቢ ኣብ ዝኸፍአን መጻብቦ ዝብዝሖ ህይወትን ስቕያትን ኤርትራዊ የሕልፍ ኣሎ።

ሕጂ ድማ ህዝባዊ ግንባር ንለውጢ ብዘምስል ኣገባብ እቲ ልሙድ እከይ ብልሓት ይጥቐሙ ኣለዉ። እዚ ሰሚናራት ንምንታይ ይግበር ኣሎ እንተተባህለ፥ መልሱ ንማንም የዋህ ከደናግር ኣይክእልን እዩ። እዚ እቲ ናይ ዓንተቦ ብልሓት፥ ህዝቢ መረርኡ ኣብ ዝልዓለ ጥርዚ በጺሑ ኣሎ ኢሎም ስለዝገመቱ፥ ነዚ ሕርቓንን ቑዛሜ ህዝቢ ጸገም ኣብ ልዕሊ መንግስቲ ከይምጽእ ንምቑጻዩን ንምቑጽጻሩን ዝዓለመ ካብ ምዃን ሓሊፉ ካልእ ዘምጽኦ ፋይዳ ከምዘየለ ካብ ሕሉፍ ታሪኽ እዞም ጎሓላሉ ንምፍላጡ ኣይሽግርን። እንተኾነ ሒጂ`ውን የዋህ ከይዝንጋዕ ምእንቲ ታሪኽ ህዝባዊ ግንባር ብግቡእ ኣንቢብና ‘ኣይትተሃመል … ኢና በጺሕና’ ምባል እኹል እዩ።

ብ ሃንቀውታ ወዲ ሃንስ (ካብ ኣስመራ)