ብ ኣማኑኤል ሳህለ

 ወድሰብ ፈትዩ ጸሊኡ፡ ኣብ ውሽጢቲ ነንሓድሕዱ ዝተሓጋገዝ ሕብረተሰብ እዩ ኪነብርን ኪዓብን ህላወኡ ከውሕስን ዚኽእል። ሓድሕዳዊ ምትሕግጋዝን ምክብባርን ዘይብሉ ሕብረተሰብ ንኺፈርስ ዘለዎ ተኽእሎ ዓቢ እዩ። ሰብ ከም ደሴት ንበይኑ ኪነብር ኣይክእልን። ካብ ቀቢላ ጀሚሩ ክሳዕ ሃገርን ልዕለ-ሃገርን ደረጃ ኪበጽሕ ዝኸኣለ፡ ብናይ ሓድሕድ ምትሕግጋዝን ምድንግጋጽን (empathy) እዩ።

ወድሰብ ኣብዛ ዓለም ካብ ዚመጽእ ጀሚሩ፡ ሽሕኳ ህይወቱ ኣብ ምውድዳርን ንህይወትካ ቀዳምነት ኣብ ምሃብን እተመስረተ እንተ ነበረ፣ ማሕበራዊ ህይወቱን ምዕባለኡን ግን ኣብ ሕብረትን ምትሕግጋዝን እተሰረተ እዩ ነይሩ። እቲ ምትእኽኻቡ፡ ካብ ጉጅለታትን ነገዳትን ማይቤትን እንዳን ቀቢላን፡ እናዓበየን እናደልደለን ናብ ግዝኣትን ሃገርን ዞባዊ ምትሕብባርን ደዪቡ፡ ቀጺሉ ድማ ናብ ኣህጉራውን ዓውለማውን ሕብረት ይጎዓዝ ኣሎ። ዕብየትን ሕብረትን ማዕረ ማዕረ ዚኸዳ ተርእዮታት እየን።

ሕብረት፡ ናይ ማሕበራዊ ቀጻልነት ውሕስነት እዩ። ንሰላምን ንቑጠባዊ ምዕባለን ድማ መሰረቱ እዩ። ይኹንምበር፡ ዝኾነ ዓይነት ናይ ሕብረት ስምምዓት፡ ህዝባውን ደሞክራስያውን ኪኸውን ከሎ እዩ ቀጻልነትን ውሕስነትን ዚህሉዎ እምበር ኣብ ሓጺር ራእይን ረብሓን ኣብ ስትራተጅያዊ ጥቕምን ጥራይ ዚምርኮስ ሕብረት፡ ነዊሕ ኪኸይድ ኣይክእልን።

ዝኾነ ነገር ንኺዓቢ (organic growth)፡ ናይቲ ንኡስ ክፍልታቱ ምትሕብባርን ምትሕግጋዝን የድልዮ። ሓንቲ ኦም፡ ኣብ መንጎ ዋህዮታታ/ሰላት (cells) ምትሕብባር እንተ ዘይህሉ፡ ክትዓብን ፍረ ክትህብን ኣይምኸኣለትን። ግን ከኣ ኩለን ሰላት ጥዑያትን ብነብሰን ዚመሓደራን ኪኾና ይግባእ። ኣብ መንጎ ሕሙማትን ጥዑያትን ሰላት፡ ዘላቒ  ሕብረት ኪህሉ ኣይክእልን።

ግን ከኣ፡ ንኹሉ ነገር ግዜ ከም ዘለዎ ክንፈልጥ ይግባእ። ንሕብረት ግዜ ኣለዎ፡ ንምፍልላይ ከኣ ግዜ ኣለዎ። ንምንዳቕ ግዜ ኣለዎ፡ ንምፍራስ ድማ ግዜ ኣለዎ። ንምፍንጣሕ ግዜ ኣለዎ፡ ንምእካብ ድማ ግዜ ኣለዎ። ኩሉ ኣብ ገግዜኡ እዩ ዚከናወን። ኣብ ዘይግዜኡ ዚበቍል ተኽሊ የሎን። እንተ በቖለ ድማ ወይ ብጸሓይ ሓሪሩ፡ ወይ ድማ ብዝናም በስቢሱ አዩ ዚመውት። ተሃዊኾም ይዅዕዉዎሞ ኮፍ ኢሎም ይኣርዩዎ ከም ዚብሃል፡ ኩሉ ብትዕግስትን ኣብ እዋኑን ምስ ዚፍጸም፡ ኣድማዕን ኣርባሕን እዩ።

ገና ኣብ ጸገማትን ጸበባን ዘላ ሃገር፡ ናይ ሕብረት ስምምዕ ክትገብር እንተ ተሓቲታ፡ መጀመርያ ናይ ጥዕናኣ ጉዳይ ክትውድእ ይግባእ። ሕሙም ኴንካ ኣብ ማሕበር ምእታው፡ ክልተ ጸገማት ኣለዎ። ወይ ነቲ ኩነታትካ እቲ ማሕበር ንኸሕውዮ ትጽቢት ክትገብር ኢኻ፣ ወይ ድማ እቲ ሕማምካ ባዕሉ ኣብቲ ማሕበር ኣትዩ ንኹሉ ከበላሹ እዩ። እቲ ዝበለጸ ግን፡ ክሳዕ እትሓዊ ምጽባይ እዩ።

ኩሉ ሕብረት፡ ኣብ ድሌት ህዝብን ኣብ ድልዱል ሃገራዊ ጥዕናን እተመርኮሰ ኪኸውን ይግባእ። ኩሉ ንሕብረትን ኪዳንን ምጥርናፍን ዚምልከት ውዕላት፡ ብምስትውዓልን ኣርሒቕካ ብምርኣይን ኪከናወን ይግባእ። ሓድሓደ ግዜውን ብዓይኒ ጥርጠራ ምርኣዩ ጌጋ ኣይኮነን። ክትዋገ ከሎኻ፡ ከይትቕሸሽ ምጥንቃቕ የድሊ።

ዓለምና ከም ቁሽት ተጠቕሊላ ኣብ ዘላትሉ ኣብዚ ግዜዚ፡ ናይ ሃገራት ምትሕብባርን ምትሕግጋዝን (union, federation, confederation, pact, etc) ኣድላይነት፡ ዝያዳ ኣገዳሲ እናኾነ ይመጽእ ኣሎ። ቀደም ብበይናዊ መገዲ ዚካየድ ዝነበረ ማሕበራውን ቁጠባውን ንጥፈታት፡ ሕጂ ብናይ ምትሕብባርን ምትሕግጋዝን ኣገባባት ይልወጥ ኣሎ። ቀደም ጃፓን ምስ ሃገራት ዓረብ ርክብ ኣይነበራን፡ ዘድልያ እውን ኣይነበረን። ሕጂ ግን ብዘይ ናይዘን ሃገራት እዚኣተን ነዳዲ ክትነብር ኣይትኽእልን። ቀደም ሓንቲ ሃገር ብገለ ስሱዓትን ዘረፍትን ጎረባብታ ትውረርን ትግፋዕን ነይራ፡ ሎሚ ግን ብገለ ሓድሕዳዊ ምርድዳእ እተበጽሐ ንልኡላውነት ዘይትንኪ ውዕላት፡ ብዙሓት ሃገራት ደቂሰን ይሓድራ ኣለዋ።

ኤርትራ ሃገርና እውን ካብዚ ታሪኻዊ ጕዕዞዚ ተፈልያ ንበይና ክትስጉም ኣይትኽእልን እያ። ክትዓብን ምስ ጎረባብታ ኸኣ ልኡላውነታ ኣረጋጊጻ ብሰላም ክትነብር እንተ ደኣ ኾይና፡ ብገለ መገዲ ምስ ጎረባብታ ናይ ምትሕብባር ስምምዓት ወይ ውዕላት ክትገብር ግድን እዩ።

ግዜታትን እዋናትን ዘመናትን፡ ነናቶም ጸገማትን ቍስልታትን ይፈጥሩ እዮም። እቲ ዚውሃቦም ፈውሲ ድማ ከከምቲ ግዜን ኩነታትን ይፈላለ። ቅድሚ ዓሰርተ ዓመት እተጠቐምካሉ መድሃኒት ኣብዚ እዋንዚ ከይሰርሕ ይኽእል እዩ።

ኤርትራ ሃገርና፡ ኣብዚ ዘለናዮ ግዜ መንግስታውን ህዝባውን ጸገማት ኣለዋ። ኤርትራ፡ ሰላም ካብ ዚሕረማ መዋእላት ኮይኑ እዩ፡ ህዝባ ድማ ኣብቲ ማሕበራውን ፖለቲካውን ቁጠባውን ህይወት ሃገሩ ከምቲ ዚግባእ ገይሩ ስለ ዘይተሳተፈ፡ ምምሕዳራዊ ተሞክሮ ይሓጽሮ እዩ። ንነብሱ ከምቲ ዚደልዮ ገይሩ ከየመሓድር፡ ብተኸታተልቲ ወረርትን ዘረፍትን ተኾሊፉ እዩ። ድሕሪ ናጽነት፡ ርእሱ ኣልዒሉ ጉዳይ ሃገሩ ከየካይድ ድማ፡ ህግደፋውያን ኪጻወቱሉ ይውዕሉ ኣለዉ። ኣብዚ ኩነታትዚ፡ እቲ ብገለ ወገናት ዚቃላሕ ዘሎ ናይ ኮንፈደረሽን ዘረባታት፡ ስግኣት የሕድረልካ እዩ።

እንታይ እዩ ተደልዩ? ስለምንታይከ ኣብዚ ኤርትራ ደሞክራስን ፍትሕን ሰላምን ርግኣትን ስኢናትሉ ዘላ ግዜ ከምዚ ዝበለ ዘረባታት ኪለዓል ተመሪጹ? አንታይ ሓድሽ ነገር ስለ እተረኽበ እዩ? ጥዑይ ራእይ ዘለዎ ኮንፈደረሽን ዲዩስ ወይስ ናይ 19 ክፍለ ዘመን ኣሊያንስ (alliances) እዩ ዚድለ ዘሎ? ዝኾነ ኾይኑ፡ መጀመርታ ሃገርና ንሓዝ እሞ፡ ነቲ ዝተረፈ ድማ ንህዝቢ ንገድፈሉ።

ምኽንያት ናይቲ ኤውሮጳውያን ሃገራት፡ ብስም ኤውሮጳዊ ሕብረት(EU) ፈጢረንኦ ዘለዋ ጥርናፈ፡ ናይ ዝሓለፈ ቅርሕንተንን ባኣሰንን ንድሕሪት ገዲፈን ብሰላም ሓሪሰንን ነጊደንን ኪነብራ ስለ ዝደለያ እዩ። ቅድሚ ሕጂ ቁጠባአንን ህዝበንን ኪዓኑ ዝኸኣለ፡ ብገለ መዳዩ ብሰንኪ ኣቐዲምካ ኣብ ሓባራዊ ስምምዓትን ምርድዳእን ብዘይምብጻሕ እዩ። ካብ ሕሉፍ ጌጋአን ስለ እተማህራ ድማ፡ ኣብዚ ሕብረትዚ እተን ንኻልኣይ ውግእ ዓለም ጠንቂ ዝኾና በዓል ጣልያንን ጀርመንን፡ ከምኡውን እተን ንኣታተን ዝመከታ እንግሊዝን ፈረንሳን ይርከባ። ምኽንያት ናይተን ጸኒሐን ዝኣትዋ ዘለዋ ሃገራት ድማ፡ ገሊኣተን ካብ ወራር ሩስያ ብምፍራህ፡ ገሊኣተን ድማ ቁጠባዊ ህይወተን ንምምሕያሽን ናይ ሰላም ውሕስነት ንምርካብን እዩ።  

ኣብ መንጎ ሃገራት ዚግበር ምትሕብባር፡ እተፈላለየን ንእተፈላለየ ሽግራት ዚፈትሕን፡ ገሊኡ ጥቡቕ ገሊኡ ልሕሉሕ፡ ገሊኡ ንነዊሕ ዓመታት ዚኸይድ፡ ገሊኡ ድማ ንሓጺር ዓመታት ዚጸንሕ እዩ። ግን ከምቲ ኣብ ኩሉ ስምምዓትን ውዕላትን ሓሓሊፉ ዚፍጠር ጸገማት፡ ኣብዚውን እቲ ስምምዓት፡ ገለ ጸገማት ሓዚሉ ንኺመጽእ ዓቢ ተኽእሎ ኣሎ። ሰብ፡ ነቲ ጸላኢኡ ጥራይ ዘይኮነስ፡ ነቲ ኪመሓዘዎ ዚደሊ ዘሎውን ኣጸቢቑ ኪፍትሾን ኪምርምሮን ይግባእ።

ኣብቲ ኣብ ምትሕግጋዝ እተመርኮሰ ሕብረት፡ ብመጀመርታ ኪረጋገጽ ዘለዎ ነገር እንተሎ፡ ናይተን ዚሓብራ ወይ ዝተኣኻኸባ ዘለዋ ሃገራት ቁጠባዊ ኩነታትን፡ ፖለቲካውን ማሕበራውን ኣቃውማን ደሞክራስያዊ ባህልን እዩ። ሓንቲ ድኽምቲ ሃገር ምስ ሓንቲ ሓያልን ምዕብልትን፡ ወይ ከኣ ሓንቲ ብደሞክራሲ እትምራሕ ሃገር ምስ ሓንቲ ብውልቀመላኺ እትምህራሕ ሃገር ብገለ ስምምዕ፡ ንኣብነት ብፈደረሽን ወይ ብኮንፈደረሽን፡ ክትሓብር ከላ፡ እቲ እተወስደ ስጉምቲ ኪጎድኣ ይኽእል ይኸውን፡ ኪጠቕማ እውን ይኽእል ይኸውን። ግን እቲ ውሕስነት ኪህባ ዚኽእል እንኮ ቅድመኩነት፡ ብእተኻእለ መጠን ከምቲ ናይታ እትለግባ ዘላ ሃገር ዚመሳሰል ቁጠባውን ፖለቲካውን ማሕበራውን ቅርጽታት ከምኡውን ራእይ ምስ ዚህሉዋን ዕላማታት ድማ ምስ ዚንጸረላን እዩ።

ኣብ ናይ ዓለምና ቀረባ ታሪኽ ምስ እንምልከት፡ ክንደይ ዓይነት ኮንፈደረሽናትን ፈደረሽናትን ከም ዝፈረሰ ክንዕዘብ ንኽእል። ኣብዚ ግዜናውን ኣብ ኤውሮጳዊ ሕብረት፡ ናይ ምፍራስ ኣሰራት ይረአ ከም ዘሎ ንኹሉ ሰብ ግሁድ እዩ። ኣብቲ ካብ ምሕዝነት ንላዕሊ ጥቕሚ ዝዕብልለሉን፡ ንገለ ናይ ሓያላን ሃገራት ስትራተጂ ዘደልድልን፡ ኣብ ናይ 19 ክፍለ ዘመን ዶክትሪን እተመርኮሰን ብእተፈላለየ ፖለቲካዊ  ሰልፋዊ ራእያት ዚምራሓ ሃገራት ዚርከባሉን ዓለምና፡ ንሕብረትን ምሕዝነትን ዚምልከቱ ኣኼባታትን ጉባኤታትን ብምብዛሕ ዚርከብ ዘላቕን ኣድማዕን ውጽኢት ኪህሉ ኣይክእልን። ጎሓሉስ ኣብ ፈቐዶ ኩርባ ይመሓሓሉ ተባሂሉ እዩ።

መብዛሕትኡ ኮንፈደረሽን ወይ ድማ ካልእ ዓይነት ሕብረት፡ ዚፈርሰሉ ምኽንያት፡ እተን ዚሓብራ ሃገራት ኣብ ሓደ ንኺጥመራ ንጹር ርድኢት ምስ ዘይህሉወን እዩ። ሓድሓደ ግዜ፡ ናይ ሓያላን ሃገራት ስትራተጅያዊ ረብሓታት፡ ነቲ ናይተን ዚሓብራ ዘለዋ ሃገራት ቁጠባውን ማሕበራውን ፖለቲካውን ረብሓታት ስለ ዚዕብልሎ፡ ጣልቃ ብምእታው ነቲ ሕብረት ከም ዚፈርስ ኪገብራኦ ይኽእላ እየን። ከምኡውን፡ ካብተን ሓቢረን ዘለዋ ሃገራት ሓንቲ ኣዚያ ምስ እትሕይል፡ ነቲ ረብሓታት ኣብ ናይ ገዛእ ርእሳ ጥቕሚ ንምውዓል ክትፍትን ትኽእል እያ።

ዝኾነኾይኑ፡ ከምዝን ካልኦትን ዝኣመሰሉ ጸገማትን ስግኣታትን፡ ብእተፈላለየ ምምሕዳራዊ ሜላታትን ትዕግስትን ሕድገትን ኪስገሩ ስለ ዚኽእሉ፡ ነቲ ቀጻሊ ዚፍተን ዘሎ ናይ ሃገራትን ናይ ዞባታትን ሕብረትን ምሕዝነትን፡ ኪዓግቱዎ ዚኽእሉ ኣይመስለንን።

ስለዚ፡ ሰላምን ዕብየትን፡ ብሕብረትን ምሕዝነትን ስለ ዚመጽእ፡ ናይ ሃገራት ግዜያዊ ይኹን ወይ ዘላቒ ሕብረታት፡ ብእተኻእለ መገዲ ኪድገፍ ዚግባኦ ጉዳይ አዩ።