ማሕሙድ ሳልሕ

አብ ዚምባብወ ዝተካየደ ምስግጋር ስልጣን መካትዒ ኮይኑ ኣሎ።  ገሊኡ ሰብ፡ “ዕልዋ መንግስቲ ድዩ ወይስ አይኮነን” አብ ዝብል ክትዕ ክጸቅጥ እንከሎ፤  ገሊኡ ክትዕ ድማ፡ “ቅዋማውነቱ ብዘየገድስ ከመይ ዝበለ ለውጢ ከምጽእ እዩ? ካብቲ ዝሓለፈ መብጸዓታት ዝተፈልየ እንታይ ሓድሽ ነገር ክንርኢ ኢና?” አብ ዝብል ጉዳይ ዘተኮረ ይኸውን።  እቶም ኣብቲ ቀዳማይ ክፋል ናይቲ ክትዕ ዘተክሩ ሰባት አብ ቅዋማውነትን ባህሪ ምስግጋር ስልጣን ዝግደሱ ክኮኑ እንከለዉ እቶም አብቲ ዳሕራይ ክፋል ናይቲ ክትዕ ዝዝንብሉ ሰባት ግን አብ ግብራዊ ውጽኢት ናይቲ ለውጢ ዘድህቡ እዮም።  ንምፍልሳፍን ፖለቲካዊ ዲስኩርን ግዜ ይኹን ዓቅሊ ዘይብሎም፡ ብመብጸዓታት ሮበርት ሙጋበ ዝደኸሙን ዝደከዩን አብ መነባብⶂኦም ለውጢ ክርእዩ ዝህንጠዩ ሰባት እዮም።

እቲ አብ ዚምባብወ ዝተፈጸመ ምስግጋር ስልጣን  “ዕልዋ መንግስቲ ድዩ ወይስ ምእራም መንግስቲ” አብ ዝብል ሕቶ አብ ስምምዕ ክብጻሕ ዘይተኻእለሉ ቀንዲ ምኽንያት እቲ ሓይልታት ምክልኻል ዚምባብወ ዝተኸተልዎ ስላሕታውን ቅርጡውን አካይዳ eyu:: ካብቲ ፍሉጥ ቅዲ ዕልዋ መንግስቲ ፍልይ ዝበለ  ስለዝነበረ አብቲ ልሙድ መግለጽን ምደባን ናይ ዕልዋ  መንግስቲ ዝሰጥም ኮይኑ አይተረኽበን።  እቲ ልሙድ ዝኾነ አገባብ ዕልዋ መንግስቲ፡  ቅልጡፍን ዘየዳግምን መልክዕ ዝሓዘ እዩ። እቲ ዓላዊ ኣካል ብሓይሊ ስልጣን ድሕሪ ምምንጣል፡ ንሕገመንግስቲ ይስርዝን ካልእ ጸጥታዊ ስጉምታት ከም ናይ ህጹጽ እዋን ድንጋገ ይእውጅ። ከምኡ እውን ንመሓውርን ሰራውርን ናይቲ ዝዓለዎ መንግስቲ ይበጣጥስ።

እዚ ልሙድ ዝኾነ ቅዲ ናይ ዕልዋ መንግስቲ አብ ዚምባብወ አይተራእየን። እቲ ዝተራእየ ስጉምቲ

ህዱእን ስድራቤታውን እዩ ዝመስል ነይሩ። ብሓቂ እውን አባላት ሰልፊ ናይቲ ሮበርት ሙጋበ ዝመርሖ ሰልፊ ዛኑ ሰልፎም ንምድሓን ዝገበርዎ ዝተቀናበረ ስርሒት ይመስል። በዚ መዳይ እዚ ክረአ እንከሎ ከምቲ ገንዘብ ካብ ጸጋማይ ጁብኡ  ናብ የማናይ ጁብኡ ዘሰጋግር ሰብ ክቁጸር ይከኣል።  ምኽንያቱ እቲ ስልጣን ገና አብ ኢድ ሰልፊ ዛኑ እዩ ዘሎ።

እቲ ድንቂ ድራማ ብልሙጽን ስሉጥን ክካየድ ዝኸኣለ እቶም ተዋሳእቲ ምኩራት ሞያውያን ብምንባሮም እዩ። ብሓቂ ድማ አብዚ ክሉ ክምስገን ዝግበኦ ሰራዊት ዚምባብወ እዩ። ሰራዊ ዚምባብወ ምስሊ ናይቲ አብ አፍሪቃ ዝግበር ብምፍሳስ ደምን ዕግርግርን ዝፍለጥ ዕልዋታት መንግስቲ  ቀዪርዎ አሎ። ሰራዊት ዚምባብወ፡ አብ አድላዪ ህሞት አብ ጎድኒ ህዝቡ ደው ኢሉ። ቅጡብን እርኑብን አካይዳ ኣርእዩ።

ሰራዊት ሓንቲ ሃገር ሓለዋ ናይ ውልቀሰብ ዘይኮነስ ተኻላኻሊ ህዝብን ቅዋምን ምዃኑ አርእዩ አሎ። ብተወሳኺ ድማ ሓደ ሰራዊት አብታ ተድሊ ሳዓት አድላይ ናይ ምዕራይን ምእላይን ስራሕ ፈጺሙ ናብ መዓስከራቱ ክምለስ ከምዘለዎ ዘርኢ እዩ። እዚ ነጥቢ ማለት ሰራዊ ኢዱ አብ ፖለቲካ ናይ ምእታው ተኽሎ ዘከራኽር’ኳ እንተ ኮነ፡ ንሓንቲ ናብ ሞት ገጻ ትዕዘር ዘላ ሃገር ናይ ምድሓን ሓላፍነት አካል ናይቲ ሃገሩ ንምሕላው ዝኣተዎ ቃል እዩ ዝብሉ ተመራመርቲ እውን አለዉ። በዚ ኾነ በቲ፡ ሰራዊት ዚምባብወ ነታ ህሞት ጽቡቅ ገይሩ ነቢብዋ። ከምኡ ስለዝኾነ እዩ ድማ ሰፊሕ አድናቆትን ደገፍን ህዝቢ ዚምባብወን ፖለቲካውያን ሓይልታቱን ዝረኸበ።

ኣዘዝቲ ሓይልታት ምክልኻል ዚምባብወ፡ ብግብሪ ንፕረሲደንት ዚምባብወ ኣልዮም ክንሶም እቲ ፕረሲደንት ግን ልሙድ መዓልታዊ ስርሑ ዘካይድ መራሒ ክመስል ምስቶም ዝኣለይዎ መራሕቲ ምክልኻል’ታ ሃገርን ምስ ፖለቲካውያን መራሕቲ ዚምባብወን ክመያየጥ ተራእዩ።  እቶም ነቲ ናይ “ምእላይ” ስርሒት ዝመርሑ አዘዝቲ ሰራዊት ዚምባብወ ንሮበርት ሙጋበ ናይ ክብሪ ሰላምታ ክህብዎን ከም መራሕ ሃገር ከኽብርዎን ተዓዚብና። ካብ መጀምርትኡ እውን ዕላማኦም መንግስቲ ንምግልባጥ ዘይኮነስ ነቶም ሽምብልና ፕረሲደንት ሮበርት ሙጋበ መዝሚዞም ውልቃዊ ረብሓኦም ብምቅዳም ንዚምባብወ ናብ ሃው ዝበለ ጸድፊ ይመርሕዋ ዝነበሩ  መራሕቲ’ታ ሃገር  ብምእላይ ነታ ሃገር ኮነ ነቲ ሰውራ ንምድሓን እዩ ክብሉ ተልእኾ ናይቲ ስርሒት አነጺሮም ነይሮም። ዕላማኦም ስልጣን ንምምንዛዕ ከምዘይነበረ ደጋጊሞም አረዲኦም።

ፕረሲደንት ሙጋበ አብ መንበሪ ገዝኡ ተሓይሩ ክንሱ፡ ምስ ፕረሲደንት ደቡብ አፍሪቃ ብተለፎን፡ ከማኡ ድማ ምስ ዝተፈላለዩ ልኡኻት ብአካል ተራኺቡ።  አብ ስነ-ስርዓት ምምራቅ ናይ ሓንቲ ዩኒቨርሲቲ እውን ከም መራሕ ሃገርን ቻንሰለርን ኮይኑ ተሳቲፉ። እቶም አዘዝቲ ሰራዊ ንሽምግልንኡ ዝበቅዕ አኽብሮትን ጥንቃቀን ጌሮምሉ። እዚ ምስቲ ብ1974 ንንጉስ ሃይለ ስላሴ  ዘጋጠመ ዕድል ክነጻጸር እንከሎ ናይ ሰማይን ምድርን ፍልልይ አለዎ።

ሓይልታት ምክልኻል እቶም አዝዮም ዝተወደቡን ናይ ምግባር ሓይሊ ዝውንኑን ስለዝኾኑ፡ ዝበዝሕ ግዜ ዕልዋ መንግስቲ ወተሃደራዊ መልክዕ ይሕዝ። ከከም ኩነታቱ፡ አብቲ መስርሕ ደም ምፍሳስን ሕነ-ምፍድዳይን ይስዕብ። ሕገ-መንግስቲ ናይታ ሃገር ደው ይብል፤ ፓርላማ  ይኹን ካልኦት መሰላት ይውንዘፉ ወይ ይእገዱ። ዝበዝሕ ግዜ ወተሃደራዊ ዲክታተርነት ይስዕብ። ውሑዳት ሃገራት ጥራይ እየን ብቅልጡፍ ናብ ሲቪላዊ ምምሕዳር ዝተመልሳ። መነባብሮ ዜጋታት ካብቲ ዝተዓልወ ስርዓት አይመሓየሽን። እዚ ድማ ናብ ካልእ ዕልዋ መንግስቲ ወይ ድማ ናብ ዝተናውሐ ብረታዊ ጎንጺ ኣስዒቡ አማስዩ ብረት ዘወጣውጥን ንነብሱ ከም ሓራ መውጻኢ ዝወስድ ሓይሊ ስልጣን ይሕዝ። እዚ እውን ብመሰረቱ ብዓመጽ ስልጣን ዝሓዘ ስለዝኾነ ካብቲ ዝዓለዎ መንግስቲ ዝሓይሽ አይከውንን። ብሓይሉ ዝዓተሮ ስልጣን ንህዝቢ ምርካብ ይአቢ’ሞ እቲ ናይ ጎነጽን ዓመጽን ዕንክሊል ይቅጽል።

አብ ዓለም ይኹን አህጉርና ዕልዋ መንግስቲ ከም ብሉይን ውጉዝን  አገባብ ምስግጋር ስልጣን ኮይኑ ክውሰድ ጸኒሑ አሎ። ውድብ ሓድነት አፍሪቃ ካብ 1997 አትሒዙ ዕልዋ መንግስቲ ንከይቅበል አብ ሕግታቱ አስፊሩዎ እዩ። በዚ መሰረት ድማ፡ አብ ቶጎ፡ ማውሪታንያ፡ ጊንያ፡ ማዳጋስካር፡ ከማኡ እውን አብ ማሊ ዝተገብሩ ዕልዋታት መንግስቲ አፍልጦ ከሊኡ ጥራይ ዘይኮነስ አንጻሮም ውሳነታት አሕሊፉ እዩ። ስለ’ዚ አብዚ ዓለምና ብቁጠባውን ዲፕሎማስያውን ፈትልታት ትጠናነገሉ ዘላ መዋእል፡ ዕልዋ መንግስቲ ብሉይን ፍንፉንን አገባብ ምዃኑ ዘይስቆሮ ፖለቲከኛ ዘሎ አይመስልን።

በዚ ምኽንያት ከአ እዩ ዝመስል መራሕቲ ሓይልታት ምክልኻል ዚምባብወ ብእዋኑ ዕላምኦም ስልጣን ንምሓዝ ዘይኮነስ ነቲ ንቅዋምነት ዝብሕጉግ ዝነበረ አካይዳ መንግስቲ ሙጋበ ንምላይን ቅዋማዊ አሰራርሓ ናብ ንቡር ንምምላስን እዩ ዝበሉ። አብ አፍሪቃ ልሙድ ዘይኮነ ወተሃደራዊ ሞያውነት (professionalism)፡ ዲሲፕሊን፡ ስጡም ናይ እዝን ቁጽጽርን ዝነበሮ ስርሒት አካይዶም። ከምዚ ዘለዎ እንተቀጺሉን ስልጣን ብሰላም ብምስግጋር ናብ ንቡር ቅዋማውነት እንተተመሊሱ፡ ሰራዊ ዚምባብወ አብነታዊ ስጉምቲ ወሲዱ ጥራይ ዘይኮነስ ኩርዓት አፍሪቃ እውን ክኸውን ክኢሉ ማለት እዩ።

እዚ አብ ዚምባብወ ዝረኣናዮ ድራማ ናብ ነባሪ  ፍታሕ ድዩ ክወስድ ወይስ ምላቁ  ሒቅታ ኮይኑ ዝተርፍ ፍጻመ ክኸውን እዩ ዝብል ሕቶ ግዜ ዝምልሶ እዩ። ናብ ቁጠባዊ ሕውየትን ፖለቲካዊ ርግአትን እንተ መሪሑ፡ ሓይልታት ምክልኻል ዚምባብወ አብነታዊ ስጉምቲ ወሲዶም ማለት እዩ። እቲ ዝበዝሕ ህዝቢ ዚምባብወ ሰላምን ስራሕን እንተረኺቡን መባእታዊ መሰላቱ እንተ ተሓልዩን፡ “ዕልዋ ድዩ አይኮነን” ዝብል ሕቶ ዘገድሶ ኣይመስለንን። እዚ ነቶም ግዜ ዘለዎምን ድራር እለቶም ዘረጋገጹን ዝሕደግ አካዳፙያዊ ጉዳይ ይኸውን። ህዝቢ ዚምባብወ ሂወት ናብ ንቡራ ክትምለስ ይህንጠ አሎ። ብፍላይ እቲ አብዚ ዝመጽእ ዓመት ዝግበር ሓፈሻዊ መረጻ ብሰላም እንተተኻዪዱ፡  ጽቡቅ ፋል ናይ ነጥበ-መቀይሮ ክኸውን ይኽእል እዩ።

አብ ዝቅጽል ካልአይ ክፋል፡  ዚምባብወን ኤርትራን፡ ኢሰያስ አፈወርቅን ሮበርት  ሙጋበን፡ ከምኡ እውን ባህሪ ሓይልታት ምክልኻል ክልቲአን ሃገራት ዘነጻጽር ሓጺር  ትንተና ከስዕብ እየ። ተመክሮ ዚምባብወ አብ ኤርትራ ናይ ምድጋሙ ተኽእሎ እውን  ክድህስሶ እየ።

Subscribe ASSENNA YouTube to get Radio Assenna shows on time: