እስራኤል መሰል ስደተኛታት ናይ ምኽባር ግዴታ ኣለዋ፣

ምኽንያቱ ንሕጊ ጀነቫ ኮንቨንሽን ናይ 1951 ዝፈረመት ሃገር’ያ።

እስራኤል ንመሰል ሓተቲ ዑቕባ ተቐቢላ፣ (Asylum seeker Rights) ንኩሉ ሰብኣዊ መሰል ስደተኛታት (Human Rights to the Status of Refugee) ከተውሕስ ግዴታ ኣለዋ። ምኽንያቱ እስራኤል ብውዕል ጀነቫ ኮንቨንሽን ናይ 28-July-1951 ዝጽዋዕ ኣህጉራዊ ሕጊ ተጠቃሚት ስለዝነበረት ፈራሚትሉ’ያ። እስራኤል ድሕሪ 2ይ ኩናት ዓለም ካብ ውዕል ጀነቫ እንታይ ነይሩ ጠቕማ? ስለምንታይ’ከ ሕጂ ብኣንጻሩ ንመሰል ሓተቲ ዑቕባ ትነጽግ ኣብ ክንዲ ግዴታ ትስከም? … ወዘተ ዝብሉ ሕቶታት ሕጋዊ መልሲ ንምርካብ፣ ንመሰረትን ንድሕረ-ባይታ ውዕል ጀነቭን ጠቕሚ ዓለም ብሓፈሻ፣ ጠቕሚ ኣስራኤል ብፍላይ ብምትእስሳር ንድሕሪት ምልስ ኢልካ ምርኣይ ኣገዳሲ ይመስለኒ።

ምኽንያቱ ኣብ እስራኤል ዘዛርብ ዘሎ ጉዳይ፣ ብጀካቲ መሰረታዊ ሕቶ ሰብኣዊ መሰል ብዓቐኑ’ውን ብዙሕ’ዩ። ጸብጻብ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ላዕለዋይ ኮሚሽን ስደተኛታት ከምዝገልጾ፣ United Nations High Commission for Refugees UNHCR  ብዝሒ ስደተኛታት ኣፍሪቓውያን ብድምር ሓምሳን ሰለስተን ሺሕ (53, 000) ይብል። ካብዚኦም ደቒ ኣንስትዮን ህጻናትን ዝርከቡዎ ብዝሒ ዜጋታትና ከኣ ኣስታት ሰላሳን ሽዱሽተን ሺሕ (36, 000) ከምዝበጽሑ ይገልጽዎ።

ብፓርላማ እስራኤል ዝተወሰነ ጉጉይ ፖሊሲ ምግሃስ መሰል ስደተኛታት ኣፍሪቓውያን ብሓደ ወገን፣ ብኣንጻሩ ኣህጉራዊ ሕጊ ውዕል ጀነቫ ከምዝእዝዞ ናይ ስደተኛ መሰል ንምኽባር ዝገብርዎ ዘለዉ ተባዕ ናይ መሰል ቓልሲ በቲ ካልእ ወገን ኣዛሚድና፣ ጉዳይ ሓተቲ ዑቕባን ናይ ስደተኛ ኣገባቡን ክኸብር ዝግብኦ“ ሕቶ ሰብኣዊ መሰል ” ምኻኑ ዘከራኽር ክኸውን ኣይግብኦን። ምኽንያቱ ብመሰረት ጀነቫ ኮንቨንሽን  ከምዝእዝዞ፣ ጉዳይ ስደተኛታት ቕቡልን ሕጋውን ምኽንያታት ኣለዎ።

መሰረትን ድሕረ ባይታ ጀነቫ ኮንቨንሽን 1951 ተጠቓምነት እስራኤልን፦

እዚ ኣህጉራዊ ሕጊ ንኽንደፍን ክጸድቕን ዝደረኹ ውድዓውያን ምኽንያታት ነይሮም። 2ይ ኩናት ዓለምን ኣብ ሰብኣዊ መሰልን ክብሪታቱን ዝተራእየ ጭካነ፣ ህልቒት ሚልዮናት ኣህዛብ ብሓፈሻ፣ ናይ እስራኤላውያን ዓሌታዊ ግፍዒ ብፍላይ’ዩ”። ቑጠባዊ ዕንወት ከቢድ ነይሩ። ስደትን ማሕበራዊ ምዝንባልን ብፍላይ ኣብ ደቂ ኣንስትዮን ህጻናት ሳዕቤናት ነይርዎ። ኣብ ሞራላውን ስነ-ኣእምሮኣውን ዝገደፎ በሰላን ስምብራቱን …… ወዘተ’ዩ ገለ ካብቲ ምኽንያታት ነይሮም።  ስለዚ ኣብ መሰረትን ድሕረ ባይታ ውዕል ጀነቫ፣ ኣብ ዓሙቕን ዝርዝራዊ ትሕዝቶ ከይኣተኹ፣ ኣብቶም ኣገደስቲ ጥራይ ኣተኩረ ክገልጽ ክፍትን’የ።

ኣብ ታሪኽ ደቒ ሰባት እዛ ንነብረላ ፕላነት ናይ ረብሓ ዓለም ስለዝኾነት፣ ንክልትኣዊ bilateral ወይ ካብኡ ንላዕሊ ሃገራት ናይ ሓባር ረብሓ ንምርግጋጽ ብስምምዕን ምክብባርን ብሽርክነትን ክስራሕ ሰላምን ርግኣትን ኣህዛብ የውሕስ። ጎደና ልምዓትን ደሞክራስያዊ ምምሕዳርን የማዕብል። ህዝቢ ካብ ጥምየት ድኽነትን ድንቑርናን የውጽእ። እዚ ብጸቕጥን ናይ ምዕብላል ስምዒትን ኣትሓሳስባን ዝመጽእ ኣይኮነን። ባንጻሩ ኣብ ናጻ ድሌትን ማዕረ መሰል ምክብባር ልኡላውነት ዝተሰረተ፣ ብኣህጉራዊ ሕግን መትከላቱን ዝቕየድ፣ ተሓታትነት ዘለዎ ኣህጉራዊ ውዕላትን ምትሕግጋዝን ክካየድ ቕዱስ ተግባር ክኸውን ይግብኦ ነይሩ።

እንተኾነ ግና ኣብ ዓለምና ብገለ ክኸብር፣ ብገለ ከኣ ክገሃስ ናብ ኩናትን ዕንወትን ከምርሕ ተራእዩ። ገለ ካብቶም መሰረታውያን ጠንቕታት ውግእ/ ኩናት/ ኣብ ሞንጎ ሃገራት ዝፍጠሩ ሽግራትን ዘይምቕዳውን፣ ብሰላማውን ሕጋውን ኣገባብ ኣብ ክንዲ ምፍታሕ፣ ብኣንጻሩ ረብሓታትካ ዝያዳ ካልኦት ንምርግጋጽ፣ ወይ ዓብላሊ ጥሙሓትካን ኣትሕሳስባኻን ከተርዊ፣ ሓላፍነት ዝጎደሎ ጉጉይን ጎነጻውን ኣገባብ ኣፈታትሓ ግርጭት ስለዝኽተሉ፣ ሳዕቤናቱ ኩሉ ግዜ ናብ ኩናትን ጎነጽን የምርሕ’ሞ ኣብ ህዝብን ሃገርን ዓቢ ዕንወት የስዕብ። ኩናት ዝወስዶ ግዜ ይንዋሕ ይሕጸር፣ ዋላ ዝዕወትን ዝሰዓርን ወገናት እንተለዉ፣ ብዝሕን ዓይነትን ክሳራ ናይቲ ሓደ ወገን ዋላ ፍልልይ እንተለዎ፣ ንኹሎም ተዋጋእቲ ሃገራት ስለዝሃሲ ካብ ኩናት ትረብሕ ሃገር የላን። ዝኾነ ኩናት ስለዘይቕጽል ድሕሪ ከቢድ ዕንወት ዘይሩ ዘይሩ ናብ መኣዲ ዘተ ኣትዩ ሰላማውን ሕጋዊ ኣገባብን ምሓዙ ድማ ኣይተርፎን’ዩ። ስለዚ ብውግእ ሰላም ኣህዛብ ምዝራግ ረብሓ ካብ ዘይሃለዎ፣ ስለምንታይ ቕድሚ ኩናትን ዕንወቱን ብሰላማውን ሕጋውን ኣገባብ ዘይፍታሕ? ኣብ ዓለምና ጌና ካብ ዘይተመለሹ ናይ ደቒ ሰባት ዓበይቲ ጸገማትን ዘይሓላፍነታዊ ባህርያትን እዮም።

ምኽንያቱ ዋጋ ውግእ ሰብኣዊ ክሳራ ዜጋታትካ ልዕሊ ኩሉ ይስራዕ። ቑጠባዊ ዕንወት ውግእ ኩሉ መዳያት ምዕባሌ ሃገራት ናብራ ህዝብን ይጸሉ። ስደትን ማሕበራዊ ምዝንባል ይፈጥር። ኣብ ጉዕዞ ስደት ተላጋቢ ሕማም፣ ጥምየት ዝስተ ጽሩይ፣ ድኻምን ሕጽረት መግቢ የጋጥም’ዩ ብፍላይ ኣብ ህጻናት። ልዕሊ ኩሉ ዝኸበደ ጉድኣቱ እቲ ሞራላውን ስነ-ኣእምሮኣውን መዳያቱ ዝገድፎ በሰላ መምዘኒ ይኹን መዓቐኒ የብሉን። ዓለምና ካብ ናይ ሓጺር ግዜ መበል 20 ክፍለ ዘመን ዝዓበየ ውግኣት፣ ማለት ቐዳማይ ኩናት ዓለም 1914- 1918፣ ካልኣይ ኩናት ዓለም ካብ 1939 ክሳብ 1945 ብድምሩ 10 ዓመታት ተኻይዱ። እቲ ውግእ ዘመናዊ ኣጽዋርን ተክኖሎጅን ዝተሓወሶ ስለዝነበረ ብኩናት ዝተፈጥሩ ዕንወት ዓለምና ብዙሕ ተማሂሩ’ዩ። ስለዚ ዓለምና ካብ ክልቲኡ ኩናት ዓለም ውጽኢቱ ዕንወት ምኻኑ ተማሂሩ ማለት ግና ኩናት ኣብቒዑ ፍጹም ሰላም ቕሳነትን ኣህዛብ ተረጋጊጹ ኣሎ ማለት ከምዘይኮነ ኩልና ንግዘቦ’ዩ።

ምኽንያቱ 2ይ ኩናት ዓለም ካብ 1939 ጀሚሩ ክሳብ* 1945 ንሽዱሽተ ዓመታት ከቢድን ኣዕናውን ኩናት ተኻይዱ። ዝተፈላለዩ መጽናዕታዊ ጸብጻባት መዛግብቲ ታሪኽ ከምዝሕብርዎ፣ ኣብ 2ይ ኩናት ዓለም ዝነበረ ክሳራ፣ ብዝሒ ምዉትት ካብ ሓምሳ ክሳብ ሰብዓ ሚልዮን (50 -70, 000)  ሰራዊትን ዝበዝሑ ሲቪል ህዝቢ ዝርከቡዎም ሞይቶም።  ……. ቑሱላት ይግለጹ። እቶም መጽናዕታዊ ጸብጻባት በብኩርንዑ ፍልልያት ኣለዎ። 100%  ሓቐኛ ኣሃዝ ንምርካቡ ኣጸጋሚ ምኻኑ እቶም ዘጽንዑ ባዕሎም ይገልጹ። ኣብ መብዛሕትኡ ዓውደ መጽናዕቲ ግና፣ ዝሞቱ ካብ ሓሙሳን ሓሙሽተን ሚልዮን (55, 000, 000) ንላዕሊ ከምዝጽጋዕ ናይ ብዙሓት መጽናዕቲ ተመሳሳሊ’ዩ።

ብኩናት ዘጋጠሙ ኩሉ ዓይነት ዕንወትን ምዝንባልን ተገምጊሙ፣ ቐይዲ ኩናትን ተሓታትነትን ዘረጋግጽ፣ ኩናት ተሪፉ ሰብኣዊ መሰል ዘኽብር ሰላም ቕሳነትን ዘስፍን’ዩ ተባሂሉ ዝተኣመነሉ’ዩ ጀነቫ ኮንቨንሽን። ንሱ ንሓድሕዳዊ ምኽብባርን ምትሕግጋዝን ከረጋግጽ ምስ ሕጋዊ ናይ ኣፈጻጽማ ኣገባቡ ዘውሕሱ ዓናቕጽ ኣህጉራዊ ውዕላትን ስምምዓትን በብጊዚኡ ተፈሪሞም። ነዚ ዘተግብር ካብ ቕድሚኡ ዝነበሩ ኣህጉራዊ ትካላት ዝተፈልየ መልክዕ ከምዝሕዝ ኮይኑ ድማ ተሃኒጹ። ጠንቒ ኩናትን ተሓተቲ ሰባትን ኣብ ፍርዲ ንምቕራብ ኣህጉራዊ መጋባያታት ….. ወዘተ ዓለማዊ ትካላት ተመስሪቱ። ቕድሚኡ ዝነበሩ ኣህጉራዊ ውዕላት ገለ ተሰሪዞም፣ ገለ ብሓዲሽ መልክዖም ተመሓይሾም ጸዲቖም ኣብ ግብሪ ከምዝውዕሉ ተገይሩ።

ድሕሪ ኩሉ ዕንወት ኩናት፣ መራሕቲ ይኹኑ ፓርላማ ገለ ሃገራት፣ ንግርጭት ብግቡእ ዝፈትሑ መሰላት ዘኽብሩ ይርኣዩ። ኣብ ገለ ከኣ ዘዕንዉ መሰላት ዝግህሱ ስለዝርኤ እቲ ሓደ ወገን ብዝፈጥሮ ጸገም ናብ ውግእ ዘምርሑ ሳዕቤናቱ ዝተጋህዱ ኣማኢት ታሪኽ ውግኣት ተራእዩ። ብግልባጡ ከኣ ሰላምን ቕሳነትን ኣህዛብ ክረጋጽን ክወሓስን፣ ኣህጉራዊ ትካላት ቖይሙ ሃገራት ዝቕየዳሉ ኣህጉራዊ ሕጊ፣ ውዕላትን ስምምዓት የጸድቑ። ገለ ይመሓየሹ፣ ገለ ይኸብሩ ገለ ይጠሓሱ።

ስለዚ ድሕሪ 2ይ ኩናት ዓለምን ከቢድ ዕንወቱን ተገምጊሙ ዝጸደቐ ኣህጉራዊ ሕጊ ጀነቫ ኮንቨንሽን Geneva Convention 1951 ንመሰል ስደተኛታት ዘኽብር 56 ዓንቕጽ ዘለዎ ብንጹር ዝሰፈረ ኣህጉራዊ ሕጊ ጥራይ ዘይኮነ፣  ዝከታተልን ዘተግብርን ፍሉይ ናይ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ኮሚሽን ሰብኣዊ መሰላትን UNHCR ኣለዎ። ቐዋሚ ቤት ጽሕፈቱ ኣብ ስዊዘርላንድ ጀነቫ’ዩ ። ኣሽሓት ቐዋሚ ሰራሕተኛታት ኣለዎ። ኣብ ብዙሓት ሃገራት ከኣ ጨናፍር ቤት ጽሕፈታት ዘለዎ ኮይኑ ተሃኒጹ።

እስራኤላውያን ኣብ 2ይ ኩናት ዓለም ቐዳሞት ታርጌትን ግዳያትን ነይሮም። ምኽንያቱ ጀርመናዊ መራሒ ኣዶልፍ ሂትለር Adolf Hitler (Nazi) ብመበቖልን ዓሌታዊ ኣድልዎን ኣትሓሳስብኡ ካብ ጽልኣት ተበጊሱ፣ ንኣይሁዳውያን ኣብ ማእሰርትን መዓስከራት ዳጉኑ ንብረቶ ዘሚቱ ብዘስካሕክሕ ግፍዒ ብጃምላ ቐቲሉዎም። ንገሊኦም ኣብ መዳጎኒ መዓስከር ኣኪቡ ብጋዝ ዓቢሱ ቐቲሉዎም። ንገለ’ውን ኣብ ፎርኖታት ሓዊ ከም ስጋ እንስሳ ጠቢሱዎም። ኣስታት ሽዱሽተ ሚልዮን ዝጽግዑ (6, 000, 000) ኣይሁዳውያን ከምዝጠፍኡ ዝምስክሩ ናይ ታሪኽ ምርምር ሰነዳትን ሓወልትታን ኣለዉ።

ስለዚ ኣሁጉራዊ ሕጊ ጀነቫ ኮንቨንሽን Geneva Convention ድሕሪ ዕንወት 2ይ ኩናት ዓለም ዝተፈረመ ውዕል’ዩ። እዚ ሕግ’ዚ ንመሰል ስደተኛታት ዝከላኸል’ዩ። ስለዚ እስራኤላውያን እንታይ ረብሓ ነይሩዎ መልሲ ምርካብ ኣገዳሲ’ዩ። ውዕል ጀነቫ  ንእስራኤላውያን  ከም ኣብ ግዜ ሂትለር ብመበቖሎም ብዓሌታው ኣድልዎ ከይግፍዑ ዝከላኸል ኣህጉራዊ ሕጊ’ዩ። ንእስራኤላውያን ኣብ ኤውሮጳን ዓለምን ናይ ምንባር ሰብኣዊ መሰላቶም ክብሪታቱን ዘውሕስ’ዩ። ከይስጎጉ ኣብ መዓስከራት ከይዳጎኑ ከይእሰሩ ዝከላከል’ዩ ነይሩ። ናይ ምንቕስቓስ ናጽነቶም ዝሕሉ፣ ንብረቶም ከይዝመት ዘውሕስ’ዩ ነይሩ ጀነቫ ኮንቭንሽን ብኣጠቓላሊ።

እስራኤል ካብ ጀነቫ ኮንቨንሽን ተጠቐምቲ ስለዝነበሩ፣ ኣንጻር በደልን ግፍዕን ደው ክብሉ፣ ሰብኣዊ መሰል ከኽብሩ፣ ንዝገሃስ መሰል ዝያዳ ክጣበቑ ዲዩ ዝግብኦም? ወይስ ነቲ ዝሓለፍዎ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላቶም፣ ሕሰምን ህልቒትን ግፍዕን ረሲዖም፣ ግዜ ስለዝተቐየረ ሕጂ መሰል ኣፍሪቓውያን ስደተኛታት ክግህስዎ? ሕልናውን ሕጋውን መልሲ የድልዮ።

ዘይፍትሓዊ ውሳኔ ፓርላም እስራኤል ኣንጻር ስልዃ ብጸጥታ ጉልባብ ገይሩ ወሲኑ ሕጊ እማመ ኣቕሪቡ። ንድፊ ዘይፍትሓዊ ሕጊ ብቤት-ፍርዲ ክሳብ ዝጸድቕ፣ ኣፍሪቓውያን ስደተኛታት ኣብ ክፉት ማሰርቲ መዓስከር ዝብሉዎ ከጽንሑ ወሲኑ ድሮ ገለ ኣብ መዓስከራት ወሲዱዎም ኣሎ። ቤት ፍርዲ ንውሳኔ ፓርላም ኣንተኣጽዲቑዎ ከኣ ዕድል ኣፍሪቓውያን ስደተኛታት ናብ ሃገሮም ክመልሱ ….. ወዘተ ዝብል’ዩ። እዚ ተግባር’ዚ ምስ ኣህጉራዊ ሕጊ ውዕል ጀነቫ ዝጻረር፣ ንስደተኛታት ናይ ዑቕባ ሕቶ ሰብኣዊ መሰላት ስለዝግህስ፣ ሰብ ብሕልና ተቓዉሞና ከነስምዕ ንመሰሎም ክንጣበቕ ግዴታና’ዩ።

ጀነቫ ኮንቨንሽን 28- July- 1951 ፕሮቶኮል 1967 ብዛዕባ ጉዳይ ስደተኛታት። 56 ገጻት’ዩ።

ከምቲ ኣቐዲሙ ዝተጠቕሰ፣ ኣድማሳዊ ዲክለረሽን ንሰብኣዊ መሰላት Universal Declaration on Human Rights ሰላሳ (30) ዓናቕጽ ዘለዎ፣ ንክብሪ ሰብኣዊ መሰል ዘውሕስ፣ ብዙሓት ሃገራት ፈሪመናሉ ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ኣብ 1948 ጸዲቑ። ካብኡ ዓንቐጽ 14, “ ንመሰል ሓተቲ ዑቕባ ይምልከት”። Asylum seeker Rights.

ጀነቫ ኮንቨንሽን 28- July- 1951 ን“ኣድማሳዊ ዲክለረሽን መሰረት ገይሩ፣ መሰል ሓተቲ ዑቕባን መሰል ስደተኛታትን ኣብ ዝነብርሉ ሃገራት ብዝርዝር ኣብ ዓናቕጹ ኣስፊሩዎ። ምስዚ ዝዛመድ ፕሮቶኮል 1967 ዝበሃል ከኣ ድሒሩ ንኣሽቱ ምምሕያሽ ስለዝተገበረሉ፣ ኣብ ገበሩ ከም ተወሳኺ ሓረግ ኮይኑ ከምዝጸሓፍ ተገይሩ። Convention and Protocol Relating to the Status of Refugees ይብል። ኣብ ፓስፖርትን ይኹን ካልእ ሕጋዊ መጸውዒ ግና Geneva Convention 28-July-1951 እዩ ዝውቱር። ስለዚ ናይ ጀነቫ ኮንቨንሽን ገለ ዓናቕጽ ከምዝእዝዞ፦

ዓንቐጽ- 1/ ንኡስ ዓንቐጽ 2/ ወይ ዓንቐጽ 1/ 2/ “ ስደተኛ”

ስደተኛ ዝበሃል ሓደ ሰብ በዞም ዝስዕቡ ምኽንያታት ኣብ ሃገሩ ንምንባር ዘይክእል’ዩ፦ ከይቕተል ፍርሒ/ ስግኣት/ ሒዝዎ፣ ካብ ሃገሩ ወጺኡ ብድሌቱ ናብ ካልእ ሃገር ዝኣተወ ሰብ ይምልከት።  እቲ ሰብ ካብ ዘስግኦ ምኽንያታት፣ ብሕብሪ ቕርበቱ/ ዓሌት/ Race ወይ ብሃይማኖቱ Religion ወይ ብዜግነቱ Nationality, ወይ ብናይ ፍሉይ ጉጅለ ኣባልነቱ፣  Membership of a particular Group ፣ ወይ ብፖለቲካዊ ርእይቶኡ Poletical Opinion ምኽንያታት ስግኣት ሒዝዎ ንሃገሩ ክምለስ ዘይክእል ሰብ፣ ወይ ብድሌቱ ንሃገሩ ክምለስ ፍቓደኛ ምስዘይከውን፣ ካብ ሃገሩ ወጻኢ ኣብ ኣትዩዎ ዘሎ ሃገር መሰል ዑቕባ ምስዝሓትት፣ እታ ሃገር “ መሰል ስደተኛ ” ከተኽብረሉ ይግባእ ይብል። (ብጽማቑ)

ተወዓዓልቲ/ ፈረምቲ/ ሃገራት፣ ኣብ ጀነቫ ኮንቨንሽን ሰፊሩ ዘሎ መሰላት ከኽብራ ግዴታ ክስከማ ይእዝዝ። ስደተኛ ብወገኑ መሰላቱ ኸኸብር ጥራይ ዘይኮነ ንሱ’ውን ተመሊሱ መሰል ሕጊ ከኽብር ግዴታ ይስከም። ምኽንያቱ ሕጊ ብመሰልን ግዴታን ስለዝግለጽ። ሓደ ካብ ሕጊ ጀነቫ ዝኾነ ስደተኛ ካብ ሃገሩ ወጺኡ ናብ ካልእ ሃገር ኣትዩ ዑቕባ ምስዝሓትት፣ ንዑቕባ ዝሓተተላ ሃገር ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ብምእታዉ ከመዘየቕጽዖ ብንጹር ይገልጽ።

ዓንቐጽ 26 “ ናይ ምንቕስቃስ ናጽነት” ስደተኛ ኣብ ክሊ ዝነብረሉ ሃገር፣ ንሱ ንዝቕመጠሉ ቦታ ክመርጽ የፍቕድ። ኣብ ዝነብረሉ ክሊ ኣብ ድላዩ ናይ ምንቕስቓስ ናጽነት መሰሉ ክኸብር ከምዝግብኦ ይእዝዝ።

ዓንቐጽ32፣ “ ምስጓጉ”, ዓንቐጽ 33, ሕጋዊ ስደተኛ ንኸይስጎግ ወይ ንሃገሩ ብዘይድሌቱ ንኸይምለስ ይእዝዝ። ክልቲኡ ዓናቕጽ ንመሰል ስደተኛ ዝከላከል ተዛማዲ ስለዝኾነ ብጽማቑ ክግለጽ ይከኣል።

ዝኾነት ፈራሚት/ ተወዓዓሊት/ ሃገር፣ ንስደተኛ ብዘይድሌቱ ከትመልስ ኣየፍቕድን። ስደተኛ ንሃገሩ ዝገደፈሉ ምኽንያት ኣብ ሂወቱ ስግኣት ዝፈጥሩ ናጽነቱ ዝግህሱ እንተኽይኖም፣ ከም ብፖለቲካዊ፣ ብዓሌታዊ፣ ብመንነቱ፣ ብኣባል ናይ ገለ ፍሉይ ማሕባራዊ ጉጅለ ምኻኑ፣ ብሃይማኖታዊ እምነቱ ዝተፈጥሩ ናይ ሂወት ስግኣት ምስዝህልዎ ኣብ ትሕቲ ዝኾነ ኩነታት ክሰጉዎ ወይ ብዘይድሌቱ ንሃገሩ ክመልስዎ ከምዘይግባእ ብንጹር ይእዝዝ።

ንጸጥታ ሃገርን ንተዓቑቦሙሉ ዘለዉ ህዝቢ / ሕብረተ-ሰብ/ ኣስጋኢ ዝኾነ ዓበይትን ፍሉይን ገበን ዝፈጸመ ዋላ እንተኾነ፣ ብጸጥታውን ምምሕዳራውን ትእዛዝ ክስጎግ ፈጺሙ ብሕጊ ኣየፍቕድን። ብሕጋዊ መሰርሕ ቤት- ፍርዲ ክውሰን ይግባእ ይብል። እቲ ስደተኛ ከኣ ንመሰሉ ክከላኸል ዘስጎጎሉ ምኽንያት ክፈልጥ፣ ነብሱ ናይ ምክልኻል መሰሉ ከቢሩ ብሕጊ ከረድእ፣ ይግባይ ክብል መሰል ከምዘለዎ ይእዝዝ። ዝኾነት ፈራሚት ሃገር ኣብ ሕጊ ዝሰፈረ ናይ ምኽባር ግዴታ ከመዘለዋ ብንጹር ይእዝዝ ጀነቫ ኮንቨንሽን።  ስደተኛ ከኣ ክረኽቦ ዘለዎ መሰል ጥራይ ዘይኮነ፣ ንሰላም ጸጥታን ዝነብረሉ ህዝብን ሃገር ከኽብር፣ ንሕጉ ክምእዘዝ ግዴታ የሰክም። ስለዚ ካብ እዉጅ ሕጊ፣ ስደተኛ መሰል ሓታቲ ጥራይ ዘይኮነ፣ ንሱ ከኽብሮን ክቕየደሉን ዘለዎ ግዴትኡ ምፍጻም ንመሰል ሕጊ ሃገር ምኽባር ግድነት’ዩ። ምኽንያቱ ሕጊ ብመሰልን ግዴታን ስለዝግለጽ።

ኣብ እስራኤል ዘለዉ ስደተኛታት ዜጋታትና ይኹን ኣፍሪቓውያን፣ (ከም ደቒ ሱዳን፣ ዳርፉር ይኹን ደቡብ ሱዳን.. ወዘተ) ብመሰረት ውዕል ጀነቫ ዓንቐጽ 1/ 2/ ዓንቐጽ 31, ዓንቐጽ 33 ዝእዝዞ፣ ቕቡልን ሕጋዊ ምኽንያት ስለዘለዎ፣ @ ዑቕባ ክሓቱ ይኹኑ ናይ ስደተኛ መሰሎም ከቢሩ፣ ሕጋዊ ቕጥዕታቱ ኣማሊኡ ዘውሕስ፣ ንሃገሮም ንኸይምለሱ ዝከልክል ሕጊ ጥራይ ዘይኮነ፣ ኣብ ዑቅባ ዝሓተትሉ ክቕመጡ ብንጹር ይገልጽ ጀነቫ ኮንቨንሽን። ብተወሳኪ ነዚ ውዕል’ዚ ዝፈረማ ሃገራት ነቲ መሰላት ከኽብራ ግዴታ የሰክመን።

ስለዚ ስደተኛታት( ዜጋታትና+ ኣፍሪቓውያን) ሕጋዊ ምኽንያታት ስለዘለዎም፣ እስራኤል ከም ፈራሚት ሃገር ንኣህጉራዊ ሕጊ ጀነቫ ኮንቨንሽን  ኣኽቢራ ሓተቲ ዕቕባ ተቐቢላ፣ ናይ ስደተኛታት ኩሉ ሕጋዊ መሰል ከተጋግጽን ከተውሕስን ኣህጉራዊ ግዴታ ከምዘለዋ ይገልጽ። ሕጊ ኩሉ ግዜ “ብመሰልን ግዴታን’ዩ” ዝግለጽ። እንታይ’ዩ ሕጋዊ ምኽንያት ስደተኛታት?

ኤርትራውያን ዜጋታትና ብውሑዱ ናይ ሂወት ስግኣታት ዝኾና ሕጋውያን ምኽንያታት ዘማልኡ እዮም።

ስርዓት ኤርትራ ብቕዋምን ስርዓተ ሕግን ስለዘይመሓደር፣ ንኹሉ ዜጋ ብማዕረ ዘኽብርን ዝከላኸልን፣ ሂወት ውሕስና ዝህብ ሕጊ የለን። ሰብኣውን ደሞክራስያውን መሰል ዜጋታት ከምዝገሃስ ኩሉ ዓለም ዝምስክሮ’ዩ። ናይ ምንቕስቓስ ናጽነት መሰል የለን። ንመንግስቲ ክትነቕፍ ናይ ፖለቲካ ሰልፊ ክትገብር፣ ፖለቲካዊ ፍልልይካ ሓሳባትካ ናይ ምግላጽ መሰል የለን። ናይ ፖለቲካዊ ፍልልይካ እንተገሊጽካ ብውሑዱ ህላዌኻ ዘይረጋገጸሉን ማእሰርቲ ከምዘጋጥም፣ ኣብ ፍትሓዊ ፍርዳዊ ኣካላት ቐሪብካ ናይ ምክልኻል ሕጋዊ መሰልካ ይኹን ናይ ጠበቓ መሰል ከምዘየለ ጭቡጥ መርትዓታት ዘለዎ ኩሉ ዝፈልጦ’ዩ።

ነዚ ሓቕ’ዚ ዘረጋግጽ፣ ብፖለቲካዊ መግለጽን ምጽላምን ዘይኮነ፣ ብክብሪ ሰብኣዊ መሰል ብሕጋዊ መዳይ ተዛሚዱ ዝርኤ ህያውም ምስክርነት ንምጥቃስ፦ ናይ ቢትወደድ ኣብራሃ ልዕሊ 20 ዓመታት ተኣሲሩ። ናይ ጉጅለ 15 ምስኡ ዝተኣሳሰር ናይ ኣሽሓት ተጋደልትን ሲቪልን ልዕሊ 12 ዓመታት ተኣሲሮም ኣለዉ። ( ካብኦም ተጋደልትን መንእሰያትን ጋዜጠኛታት ይርከቡዎ) ብምኽንያት ሃይማኖታዊ እምነቶም ካብ ምስልምናን ክርስትናን ዝተኣስሩ ብዙሓት’ዮም። ምስ ስርሒት ፎርቶ ጥሪ 21 ዝተኣስሰር ኣማኢት ተኣሲሮም ኣለዉ። ካብ ሱዳን ዝተጨውዩ በግዚኡ ብምኽንያት ስግር ዶብን ካልእን ምኽንያታት ምስተኣስሩ ደሃይ ዘይብሎም ብዙሓት’ዮም። ኩሎም እሱራት ብኣኽባር ሕጊ ተኸሲሶም ኣብ ቤት ፍርዲ ኣብ ቕሉዕ መጋብኣያ ኣይቐረቡን። ናይ ምክልኻልን ናይ ተበቓን መሰል ኣይተፈቕደሎምን። ስለዚ ዝኮነ ሰብ ክሳብ ብናጻ ቤት ፍርዲ ገበነና ምኻኑ ዝረጋገጽ ንጹህ’ዩ ዝብል ሕጊ። ገበነኛታ ምኻኖም ብፖለቲካውን ፕሮፕጋንዳውን ኣገላልጻ ሰሚዕና። ብህጋዊ ኣገባብ ግና ኣይተፈጸመን ኣይተሰምዔን ኣይተራኣየን።

ብጸጥታውን ፕሮፖጋንዳውን ምኽንያት ዜጋታት ኣብ ኤርትራ ብዘይስግኣት ናጻ ናይ ምንቕስቓስ መሰል ድሩት’ዩ ብጸጥታዊ ቑጽጽርን ብጸቢብ ወትሃደራዊ ዲሲፕሊንን ዝኸይድ’ዩ። ካብ ኤርትራ ብሕጋዊ መንገዲ ብቪሳ ንምውጻእ ንገለ ሓለፋ ዘለዎም ይፍቐድ፣ ንገለ ዘይደልይዎ ከኣ ይኽልከል ንኹሉ ማዕረ ኣይኮነን። መሰል ብዝሒ ሰልፍታት ስለየፍቐድ፣ ናጻ ፖለቲካዊ ርእይቶ ክትህብ ኣመራርሓ ኤርትራ ክትነቕፍ ኣይካልን ኣይፍቐድን። ዝተፈልየ ፖለቲካዊ ርእይቶ ወኒንካ ተቓውሞ ከተቕርብ ተጸዋርነትን ደሞክራስያዊ ልዝብ ኣፈታትሓ ግርጭትን ስለዘየለ፣ ብጸጥታውን ብጎነጻዊ ኣገባብ ይፍታሕ። ንሱ ድማ ቕኑዕ ኣምሲልካ ንምቕራብ ጉድለቶም ንምሽፋን፣ ህዝቢ ከይቓወም ከም ዝበደሉ ገበን ከምዝፈጸሙ ክቕበሎ፣ ፖለቲካዊ ጸለመ ዘለዎ ጸጥታውን ፕሮፖጋንዳውን ወፍርን ዘመተን የካይድሉ። ናጻ ሚድያን ስለዘየለ፣ ናይ ምዝራብን ናጻ ሓሳብካ ናይ ምግላጽ መሰል ይኹን ሰላማ ሰልፊ ናይ ምክያድ መሰል የለን። ብጀአካ ሓንቲ ቲቪ ሓንቲ ሓንቲ ወግዓዊት ጋዜጣ ስርዓት ኤርትራ ካልእ የለን። ዝነበራ ተዓጽየን ኣባላተን ገለ ተኣሲሮም ገለ ብዘይሕጋዊ ኣገባብ ወጺኦኦም።

ኣብ ሰራዊት ገደብ ዘይብሉ ኣገልግሎት ዝምዝመዝ ጉልበት’ዩ። ( ጉልበትን ስርዓተ ደሞዝን ዘይዛመድ) ብተሪር ዲሲፕሊን ዝተሓዝ ናጽነቱ ዝተገፈ ዝእሰር ዝርሸን’ዩ። ከም ዝኾነ ዜጋ ካብ ሃገሩ ናብ ዝደለዮ ሃገር ብሕጋዊ መንገዲ ክኣቱን ክወጽን ንገለ ዝፍቐደሉ ንገለ ዘይፍቐደሉ ዝኽልከለሉ ማዕረ ዘይኮነ፣ ንገለ ሓለፋ ዘለዎ በበይኑ ዘይምዕሩይ መሰላ’ዩ’።

ብሚስጥራዊ ናይ ጸጥታ ኣባላት ካብ ሱዳን ተጨውዮም ኤርትራ ኣትዮም ዝተኣስሩ ደሃይ ዘይብሎም ብዙሓት ኣለዉ። ዝእሰርን ደሃይ ዘይርከቦን’ዩ። ካብ ግብጺ ይኹን ሊብያ ተጠሪዞም ኤርትራ ዝ8ኣተዉ፣ ገለ ደጊሞም ንደገ ዝወጹ ገለ ከኣ ጌና ኣብ ቤት ማእሰርቲ ዝተረፉ ኣለዉ። ስለዚ ንኩሉ ምግሃስ ሰብኣውን ደሞክራስያውን መሰላት ዝከላከል ሕጊ የለን ፍርዳዊ ትካልን የለን። ምኽንያቱ ናጻ ፍርዳዊ ኣካል ናጽነቱ ተገፊፉ ሕጋዊ ስልጣኑ ለሚሱ’ዩ።

ስለዚ ናይ’ዚ ውዕል’ዚ ፈራሚትን ኣባል ዝኾነት ሃገር፣ ወይ ሃገራት ነቲ ኣብ ሕጊ ዝሰፈረ፣ መን የኽብሮ? መን’ከ ንሰብኣዊ መሰላት ይገፍፍ ይግህሶ ዝብል ሕቶ ልዕልና ሕጊ ኣብ ሞንጎ ሃገራት ዘሎ ፍልልይ ናይ ተግባር ጥራይ’ዩ። ብኣንጻሩ ኣብ ኣህጉራዊ ሕጊ ዝሰፈረ መሰል ምስዝጠሓስ፣ መሰልካ ከተረጋግጽ ምጥባቕ ብሕልና ይኹን ብሞራል ቕቡልን ባህርያውን’ዩ። ስለዝኮነ ንዝተጋህሰ መሰልካ ንምምላስ ትገብሮ ተቓዉሞ፣ ተስምዖ ኣውያትን ተቕርቦ ጥርዓንን ከኣ ሕጋዊ ይገብሮ ።

ኣብ መደምደምታ፦ ስደተኛታት ኣፍሪቓውያን ብሓባር ኮይኖም፣ ንዝተጋህሰ መሰሎም ንምኽባር ዘካይድዎ ዘለዉ በዳሂ ቓልሲ ስለዝኾነ ኣዝዩ ምዕቡልን ሕጋውን’ዩ። ብኣወዳድብኡ ሓያል፣ ብብዝሒ ተሳተፍቲ ብሓፈሻ ሓዲሽ ተርእዮ’ዩ። ተራ ደቒ ኣንስትዮን ብፍላይ ኣብነታዊ’ዩ። ሓደ ካብ ዘሓጉስ ኣብነታዊ ተግባር ስደተኛታት ከኣ፣ ሞት ኣሪያል ሻሮን ኣዛሚዶም፣ ምስ ህዝቢ እስራኤል ናይ ሓዘን ተኻፈልቲ ምኻኖም ከረጋግጹ ንግዚኡ ሰላማዊ ሰልፊ ጠጠው ኣቢሎሙዎ። እዚ ቕዱስ ተግባር መግለጺ ብስለቶምን ሓላፍነታዊ ተግባሮም’ዩ ዝብል ዕግበት ኣለኒ።

ተራን ተሳታፍነትን ደቒ ኣንስትዮ ትብዓተን ኣመስኪረን ዘሓጉስ እዩ። በቲ ሓደ መዳይ ግና ዘሕዝን’ዩ፦ ምኽንያቱ ንብዓተን ለውሃተን ርኢኻ፣ ገሊኤን ዝወለዳ ንደቐን ብጉቡእ ከዓንግላ ዘይምኽኣለን ዝፈጥሮ ስነ-ኣእምሮኣዊ ጸቕጢ ደሚርካ ብጣዕሚ ተንካፍን ዘሕዝንን’ዩ። ብወገነይ ብዜጋታትና ይኹን ካልኦት ኣፍሪቓውያን ስደተኛታት ዝካየድ ዘሎ ናይ ሰብኣዊ መሰል ቓልሲ ብጣዕሚ ዘሓብን’ዩ ኢለ ጽኑዕ እምነተይ ደጊመ ከስምረሉ ይፈቱ። ንተባዕ ቓልሶም፣ ንብስለቶምን ምስ ካልኦት ብምውህሃድ ብኣወዳድብኦም ደሚርካ፣ ንኹልና ዝምህር ኣብነታዊ ተግባር’ዩ በዚ ኣጋጣሚ ብሓቒ ከመስግኖም ይፈቱ።

ተራ ደለይቲ ፍትሒ፦ ንሕና ኣብ ውሑስ ደሞክራስያዊ ሃገራት ስለዘለና፣ ዜጋታትና+ ኣፍሪቓውያን ብፍላይ ከም ናትና ጽቡቕ ዕድልን ውሑስ ሰላማዊ ናብራን ከስተማቕሩ ከነተባብዕም ይግብኣና። ንግህሰት መሰሎም ክንጣበቕ፣ ንዓለምና ድምጽና ኣውያትና ንምስማዕ ሞራላውን ደገፍና ክንህቦም ሓልፍነትና’ዩ። ምኽንያቱ ከም ደለይቲ ፍትሒ ከም ልሙድ ከነካይዶ ዝጸናሕና ቕዱስ ተግባራት፣ ሕጂ’ውን ዝያዳ ናህሪ ክንውስኸሉ ከነሓይሎ፣ ሕልናውን ሃገራውን ግዴታ ኣለና። ድሮ ኣብ ብዙሓት ሃገራት ሰላማዊ ሰልፊ ክካየድ ተወዲቡ ምህላዉ ዘሓጉስ ስለዝኾነ፣ ሃየ ዓገብ ንበል ነድምቖ ፉሕ- ፉሕ ነብሎ።

ኣብ መስርሕ ቓልሲ፣ ንፍሉይ ኩነታት ተገንዚብካ ንምቹእ ግዜ Momentum ክትምዝምዞ ምፍታን ብስለትን ተዓጻጸፍነት ስለዝኾነ የዕውተካ’ዩ። ስለዚ ዝርኤ ዘሎ ጻዕርን ተበግሶን ኣመስጊነ፣ ኣብቲ ውዕዉዕ ግዜ ሰላማዊ ሰልፊ ስደተናት ኣብ እስራኤል ኣዛሚድና፣ ብማዕረ ናቱ እንተንገብሮ ዝያዳ ጸቕጢ ምፈጠረ መድምዔ ነይሩ ኢለ ይግምት። ብዝኾነ ክምብል በለ’ምበር ኣይተኻዕወን ከምዝበሃል፣ ድሒርና ምግባሩ ከኣ ጽቡቕን ኣተባባዕን’ዩ። ዝያዳ ዕዉት ንምግባሩ፣ ብስራሕን ናይ ናብራ ጉዳይ ጸገም ዋላ እንተሎ፣ ብዝተኻኣለ መጠን ናይ ስራሕ ፍቓድ ዕረፍቲ ንረኽበሉ መንገዲ ጽዒርና፣ ቑጽርና ክበዝሕ ተሳትፍነትና ክዓቢ፣ ጸቕጥና ክሕይል ብብዝሒ መጺና ድምጽና ብዓውታ ከነቓልሕ ኣገዳሲ’ዩ። ስለዚ ከከም ዝጥዕመና ኣገባብ ንሳተፈሉ ተኽእሎ ምድህሳሱ ከምዘድሊ ንእግረ መንገደይ ከዘኻኽር ዕግበተይ ክገልጽ ይፈቱ። የቐንየለይ!

ዜጋታትና ኣብ እስራኤል ኣጆኹም! ኣብ ጎንኹም ኣለና ግዜ ንኹሉ’ዩ ዝቕይር።

ደቒ ኣንስትዮና በርትዓ ከም ወትሩ ታሪኽክን ኣይትትሓለላ።

ጸሓፊ፦ ብሪ. ጀነራል ተኸስተ ሃይለ-

ካብ ሽወደን ስትኮልም። ተለፎን + 46 762 719 129 Sunday, 19 January, 2014