ወታሃደራት መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ኣብ ከባቢ ፍርቂ መጋቢት፡ ናብ ዶብ ኤርትራ ብሙስላኽ፡ (ላእ ብምእታው ደኣ፡) መዓስከራትን መዐለሚታት፡ ብመንግስቲ ኤርትራ ዝሕብሓቡ፡ ተቃወምቲ ስርዓት ኢትዮጵያ፡ ኣጥቂዕና ክብሉ ብወሃብ ቃሎም፡ ቃል~ዓዋዲ ደዊሎም፡ ንዓለም ስምዕልና ረኣይልና ኢሎማ። ዕውት ከኣ ነይሩ፡ ወሲኾም። እቲ ጉዳይ፡ ምጥሓስ ሉኡላውነት ሓንቲ ሃገር ክንሱ፡ ዓለም  እንዳራኣየትን እንዳሰምዐትን፡ ቁንጣሮ ኣቃልቦ ደኣ ሂባቶ ሓለፈት። ‘ክዳሃይዎ ኣቤት ዘይበለሰ፡ ክድሀ መን ኣቤት ክብሎ፡’ እዩ’ትነገር ፤ ወዮ ደኣ፡ ስርዓት ህግደፍ፡ ሀሁ ዓለምለኻዊ ፖለቲክስ ኣይርድኦን’ዩ እምበር።  “ስርዓት ህግደፍ፡ ክሳብ 18 ኪ.ሜ. ዝኣክል ኣትዮም፡ ዘድልዮም ገይሮም ዝምለሱ፡ እንታይ የዋጢ ነይሩ? ደው ከብሎም ወይ’ውን፡ ናይ ምክልኻልን፡ ምጥቃእን ግብረ~መልሲ ክህብ ኣቅሚ”ለዎ ዶ?” ንዝብሉ ሕቶታት ምምላስ፡ ንኻልእ ግዜ ጎሲና፡ ብዛዕባ ሳዕቤን እቲ ኩናትን፡ ደገፍቲ ህግደፍን ክንዛረብ።

እዚ መጥቃዕቲ፡ ነዞም ህዝብና (ሃገርና) እንፈቱስ ኣሰንቢዱና’ሎ። ከብድና ሓቊፍና ድማ ቀኒና። እቲ ምኽንያታት ምግላጽ ኣየድልዮን። ኹናት፡ እዚ መልኣከ~ሞት፡ ዘስዕቦ ሞትን ዕንወትን፡ ክሳብ ክንደይ ከቢድ ሙዃኑ ንዝፈልጥን፡ ቅድሚ ሕጂ ንዝረኣዮንስ ብሩህ ስለዝኾነ።

እዚ ናይ ትማል፡ ነንኣሽቱ መጥቃዕትታት’ዩ። ከምዚኦም ዝኣመሰሉ መጥቃዕታት ድማኒ ዝውልዕዎም፡ ዓበይቲ ኹናታት ክህሉው ከምዝኽእሉ፡ ኩላትና ብደንቢ ንግንዘብ ኢና። እቲ ምንታይሲ፡ እቲ ብሰበብ ባድማ ዝተወለዓ፡ ገና 15 ዓመታት ዘይመልኣ ዘሎ፡ መዳርግቲ ዘይተረኽቦ ኩናት እዘን ክልተ ሃገራት እዚኣን፡ ብኸመይ ከምዝተወልዐስ ካብ የእሙሮና ገና ኣይሃሰሰን። እዚ ምስ ዝድገም፡ ኣብ ክልቲኦም ህዝብታት፡ እቲ ዘስዕቦ ዕንወት፡ ክሳብ ክንደይ ከምዚኸውንን፡ እቲ ንሓዋሩ ዝገድፎ ዘይሃስስ በሰላ፡ ከመይ ከምዝኸውንን ንምግማቱ ኣይእግምን።

ሐሕማምካ ስለዘጥርጠካ፡ እስከ ብዛዕባ ሳዕቤን እዚ ኹናት ኣብ ኤርትራ’ውያን ጥራይ ክድብትር፡፡ ከም ወዮ ዝሓለፈ ናይ 1998~2000 ኩናት ዝመስከሮ፡ እቲ ዝሞተን ዝስንከለንሲ ወዲ ድኻን፡ ኣራፊዱ ክመውት ዘይኽእል፡ ሰብ ጽሩራ ኣዝማድ ዘይነበሮን ጥራይ’ዩ። ንዓና ንመንእሰያት፡ እዚ ናይ ዝሓለፈ ኹናት ዘግሃዶ ሓደ ሓቂ እንተድኣሎስ፡ መዝሓል ጥይት ዝኸውንስ ወዲ ገባራይ፡ ወዲ ድኻን፡ ኣያ ዘይብሉን ሙዃኑ’ዩ። ሳላ ገንዘቡስ፡ ጥር ትብል ኹናት’ውን ከይራኣየ ዝወጽኣ ወዲ ሃብታም መሊኡ’ዩ። ሓላፍን፡ ኣርኪ ሓላፊን ዘመድ ስለ ዘለዎ፡ ናብ ኣውደ ኹናት ገጽ’ውን ተኾነ ዘይሸነ ሽሾ’ዩ። ካልእ ብዙሕ ሽርሕታትን፡ ግዕዘይ ናይ ስልጣን ምብዕላግ ነገራት’ውን ፡ብምስምስ ኹናት፡ ኣብ ቅድሚ የዒንትና ተፈጺሙ። ኣይንርስዖን ድማኒ። ሓንሳብ እንተ የዐሸኻኒ፡ ሕማቅ ሰብ ኢኻ፡ ክልተ ሳዕ እንተ የዐሸኻኒ ግን ሕመቅሲ ናባይ ደኣ፡ ዝብል ናይ እንግሊዝ ምስላ’ሎ። ወዲ ዓሻስ ክልተ ሳዕ ይውቃዕ ድማ ብምስላ ኣቦታትና።

እዚ ኢትዮጵያ ዝገበረቶ መጥቃዕቲ፡ ብርግጽ ምግሃስ ልኡላዊት ሓንቲ ሃገር’ዩ። ስርዓት ህግደፍ ባዕሉ ዝዓደሞ ዳንኼራን፡ ዝኣጎዶ ሓዊን፡ ንመንግስቲ ኢትዮጵያ ግርም መመኽንየታ ኮይንሉ’ሎ። ሰብን ሃገርን ደኣ ክልክም’ዩም እምበር፡ ንዑዑስ ‘ይለብልብ ኣብኣ ደኣ ግደፎ!’ ምስ በልናዮ። ሕጂ’ውን ስርዓት ህግደፍ፡ ኢዱን እግሩን ኣርኒቡ ከምዘይዓርፍ ክንስሕቶ የብልናን። ክምኽት ዝለዝኽእል ወይ ዓቅሚ ስለዘለዎ ግን ኣይኮነን፤ እንታይ ደኣ ከምዝን ወዲ ከምዝን መመኽነያታት ብምምጻእ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ሰላም ተዘይከሊኡዎስ፡ ነዊሕ ከምዘይሕክም ስለዝፈልጥ።

‘ብዘይ ሃገር ክብረት የለን፡’ ተባሂሉ ተነጊሩና፡ እቲ ቀደም፡ ያኢ ምስ ሃገር ሰላምን ክብረን ከምዝህበና እዚ ስርዓት። እቲ ሽዑ፡ ሃገር ማለት፡ መሬት ማለት’ዩ ተባሂሉና፡ ነዚ ሕሱር ፖርፓጋንዳ ድማኒ ኣሚንናዮ። ግዜን ዕድመን ግን መማዝንቲ ዘይብሎም መምህራን’ዮም። እቲ ኹሉ ብስም ሃገርን ሃገራውነትን ዝተጨደረ ጨለነትስ፡ ንረብሓ ውሑዳት ሙኻኑስ ድሒሩ ደኣ ከም ጸሓይ ንግሆ በርሃልና ንኹልን።

እቲ ናይ ብሓቂ ብሃገር ዝሓምም ሰብ፡ ሃገር ማለት ህዝቢ ማለት ሙኻኑ ሎም ብድነቢ ፈሊጡ’ዩ። ቅድሚ 58 ኣመት ኣቢሉ፡ ኣቦይ ወልድኣብ ወልደማርያም፡ ኣብ ሰሙናዊ ጋዜጣ ዘስፈርዎ፡ ኣብ ባይታ ዘይወድቅ፡ ጠላሕ ዝብል ሕጥበ ጽሑፍ፡ ከምዚ ዝብል ነበረ፤

ሃገር ማለት፡ እምባታት፡ ጎላጉላት፡ ወሓይዝ፡ ቀላያት፡ ኣዳራሻት፡ ሓወልትታት

                   ኣይኮነን፡፡ ሃገር ማለት ሰባት ኢዮም። እቶም ኣብታ መርየት ኣቦታትካን

መርየትካን ዝነብሩ፡ ሕብርኻ ዝሕብሮም፡ ልሳንካ ድማ ዝልሳኖም ሰባት፡

ንሳቶም እዮም ሃገርካ። ንኣታቶም ዘይተፍቅሮም እንተ ደኣ ዀንካ፡

ሃገርካ ዘይተፍቅር ሰብ ምዃንካ ኣጸቢቅካ ተረዳእ። እንተ ኣንደልሃቕካ፡

እንተ ፈከርካ፡ በጕማድ እንተ ተሰላላዕካ፡ ኣብ ህዝቢ ሽብን ጉብን እንተ ኣእቶኻስ፡ ፍቕሪ ሃገር ዝመስሎም ብዙሓት ኣብ ምልእቲ ዓለም ኣለው። እዚ ግና፡ ፋሺዝም ኢዩ’ምበር ፍቕሪ ሃገር ኣይኮነን።

ሕጂ’ውን ‘ሃገር ተወሪራ፤ ኩሉ ድሕሪ ሃገር!’ ዝብሉ መፈክራት ኣሰንዮም፡ ነቲ ዝኣረገ ፖለቲካ ኽሸጡልና ህርድግ ዝብሉ፡ ህግደፍ ዝለኣኾም ኳደረታት ገና ደኣ ኣይክሳኣኑን’ዮም። ምናልባት’ውን ገለ መሳኪን እዚ ዝበለየ ደርፊ ህግደፍ ክሳብ ሕጂ ሓቂ ዝመስሎምስ ኣይሰኣኑን ይኮኑ። ኣቦና ኣቦይ ወልድኣብ ካብዚ ንላእሊ ሓቆም ክኾኑ ኣይክእሉን። ነዞም ብፍላጥን ብዘይፍላጥን፡ ደቂሶም ዘለዉ ኣዳኸርቲ ህግደፍ እምበኣር፡ ምኽሪ ኣቦይ ወልድኣብ ጥራይ ክንልግሰሎም። ሃገር ማለት ህዝቢ’ዩ፤ ህዝቢ ተዘየለ ሃገር የሎን።

እዞም፡ ወዮ ዓሰርተታት ኣሽሓት ስውኣት ርሲዖም፡ ያኢ ነጻነት በይኑ ከምዘምጽኣ፡ “ንሕና ንሱ፡ ንሱ ንሕና” ዝብሉ መዳኸርቲ፡ ወዮ ከምቲ ዘይወግሕ መሲሉዋስ…ዝብል ምስላ፡ እዚ ዘይመጽእ መሲልዎም፡ ክጭድሩን፡ ሓመር ዘራፍ ክብሉን ዝኸረምዎን ዝሓገይዎን፡ ሃየ ሕጂ ተበጀው! ሃየ ደኣ ተበገሱ፡  ኪዱ ሕለፉሉ ነዚ ስርዓት! ግዜ መጺእልኩም እነሀ ንብል። ንሱን ንስኹምን ሓደ ተድኣ ኮይንኩም፡ ኪዱ’ስከ በሉ መዳፈርቲ ኹንዎ። ሃገራውነት ብኣፍ ጥራይ ኣይኮነን።

“2% ክኸፍልየ! ህግደፍ ወይ ሞት! ምስ ወዲ ኣፎም ብሪ ንቅድሚት!” ዝገዓርኩም፡ ነቶም ጭቆናን ኣደራዕን ህግደፍ መሪሩና ብልብያን ሳሃራን፡ ዝመጻእና፡ “ሃደምቲ! ከዳኣት!” ዘጠመቁምን ዘባጨኹምን፡ እንሀ ሎሚ ስርኣት ኢሳያስ፡ ልእሊ ዝኾነ ግዜ ይደልየኩም ኣሎሞ፡ ሃየ ደኣ ክተትሉ። ንሕና ድማኒ ከምቲ ንዓመታት ዝገበርክምዎ፡ 2% ክንከፍል ኢና። ኣብ ዝተሓተትናሉ ድማ፡ ንምክልኻል ሃገር፡ ከነዋጽእ ኢና፤ ዋላ’ኳ ኣብ ለቆታ ሓጎስ ክሻ ከምዝኣቱ እናፈልጥና። ዋላ ሰልዲ ኣዋጺእናስ ናይ መንገዲ ቲኬትኩም’ውን ምስትወከፈናልኩም፡፡ ሃየ ደኣ ኺዱ፡ ሃገር ተኸላኸሉ። ሃየ ድኣ ሞያ ንለዋወጥ። ከምኒ ዶክቶር ጊደዎን፡ ኣደይ ሶፍያ ተስፋማርያምን፡ ኣባላት መህግደፍ (YPFDJ) ዝኾንኩም፡ ሃየ ድኣ ተበገሱ፡፡ ዋላ ንሓጻር እዋን ትኹንስ፡ ሃገራውነት ብዘረባ ዘይኮነስ፡ ብግብሪ ደኣ ጠዓምዋ፡ ክንርእየኩም። እቲ “ዒራ ዘይኢድካ፡ እንዳ ተመን ዕንቅርቢት ምለሶ፡” ዝብለ ኣካይዳኹምስ፡ ቅይር ኣብልዎ’ሞ ንሎሚ፡ የእዳውኩም እንዳ ዕንቅርቢት ተመን’ሞ የእትውዎ፡ ከይተነኸስኩም ተወጻእኩምሲ ንርእይ።

ኣብ መጨረሽታ ክብሎ ዝደልስ፡ እዚ ኹናት ብኹሉ እንትንኡ ከይልሕም፡ ካልእ እንተተረፈስ፡ እቶም ስጋና ወዲቁ ሓመድ ሒዙ ዝትንስእስ፡ ኩላትና በብዘለናዮ ጸሎትና ደኣ ነዕርግ፤ እዛ ሃገር ዑና ከይትኸውንን፡ ተገማሚዓ ከይትተርፍን ከም ሕምባሻ። ከምዚ ንዕዘቦ ዘለና፡ እዚ ጉዳይ ሃገርናስ፡ ክንዲ ዝለምጽ መመሊሱ ይቁንድፍ’ዩ ዘሎ’ሞ፡ “ይሰውረነ ከማኣቱ፡” ምባልስ ኣይነውሕድ ደኣ። እንተኾነ ነዚ ስርዓት ንምእላይ፡ እንተሓመቀ ከኣ እዚ ኩናት ከይብእስ፡ ዘዝከኣለና ደኣ ንግበር። ስርዓት ህግደፍ፡ ኣብ ኤርትራ፡ ብድሕሪኡ ሳዕሪ እውን እንተዘይቦቀለስ፡ ኣይግድሶን’ዩ፡ ኤርትራ ስለዘይትብጽሖ።

ካብ ዘይቀሰነ