እቲ ኣብ ግንቦት 1998 ዓ/ም ብዝሰኸረ ትምክሕቲ ንዝና ውልቀ ኢሳይያስ ብሰበብ ባድመ ዝተባረዐ ኣዝዩ ኣስካሕካሒ ኲናት ማእለያ ዘይብሉ ሂወት ክልቲኡ ወገናት ቀዚፉ ኢዩ፡፡ከቢድ ቁጠባዊ ሃስያን ዕንወትን ኣብ መንጎ ክልቲኡ ሃገራት ኣውሪዱ ኢዩ፡፡ህዝብታት ክልቲኡ ሃገራት ተመዛቢሉ ፋሕ ፋሕ ኢሉ’ዩ፡፡ብሰንኪ ’ዚ ምዝካሩ ዘጽልእ ኣህላቕን ኣስካሕካሕን ኲናት ልቢ ክልትኡ ህዝብታት ደምዩ ቆሲሉ በሰልኡ ክሳብ’ዚ ዕለት’ዚ ክሓዊ ኣይተኻእለን፡፡እዚ ክልተ ኣሕዋት ህዝብታት’ዚ ጉርብትና ጥራይ ዘይኮነ ዝኣሳስሮ ብሓባር ተቓሊሱ ንፋሽሽታዊ ስርዓት ደርግ ዝሰዓረ ኢዩ፡፡ብፍላይ ተጋደልቲ ህ.ግ.ሓ.ኤ. ን ተጋደልቲ ህ.ወ.ሓ.ት. ን ኣብ ናይ ሓባር ቃልሲ ንናይ ሓባር ጸላኢ ብሓደ ተሰዊኦም ኣብ ሓደ ጋህሲ ተቐቢሮም ኢዮም፡፡እዚ ከምዚ ዝኣመሰለ ዘኹርዕ ታሪኽ ዝውንን ህዝብታት ሕውነቱ፡ ምሕዝነቱ ብኲናት ብደም ምፍሳስ ክገልጾ ኣይግባእን ነይሩ፡፡እንተኾነ ዘራጊ እንከሎ ጽሩይ ማይ ስለ ዘይስተ ብሰንኪ እቲ ቀጻልነት ምንባሩ ኣብ ኲናት ጥራይ ዝተሰረተ ኢሳይያዝ ዝእዝዞ ጉጅለ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ.  ዕድመ ልክዕና ኣብ ዘይኣጎድናዮ መጋርያ ክንጥበስ ተፈሪድና ኣለና፡፡ሎሚ እቲ ካብ መፋርቕ 2000 ዓ/ም ኢሳይያስ ተገዲዱ ዝኣተዎ ውዕል ሰላም ቃንኡ ተቐይሩ ኣሎ፡፡ድሕሪ ዓሰርተው ክልተ ኣይ ናይ ሰላም ኣይ ናይ ኲናት ፋይዳ ዘይነበሮ ዝባኸነ ዓመታት፡ ዳግማይ ህልቂት ክስዕብ ከቢድ ወጥሪ ኲናት ኣንጸላልዩ ህዚቢ ከብዱ ሓቒፉ ኣሎ፡፡

ብተደጋጋሚ ክበርህ ዝሓገየን ዝኸረመን ናይ መጠንቀቕታ ቢጫ መብራህቲ ሎሚ ሕብሩ ናብ ቀይሕ ተቐይሩ ኣሎ፡፡ቀይሕ ምልክታት ደም፡ምልክት ጥፍኣት፡ህልቂት፡ዕንወት፡ስደት፡ምብትታን ምልክት ሓደጋ፡፡ ሓሙስ ዕለት 15/03/2012 ኣብ ሰዓታት ድሕሪ ቀትሪ፡መንግስቲ ኢትዮጲያ ብወግዒ ተመጣጣኒ ዝበሎ ወተሃደራዊ ስጉምቲ ከም ዝወሰደ ብመራኸቢ ብዙሓን ኣቓሊሑ ኣሎ፡፡ እቲ ዝተወስደ ስጉምቲ ክሳብ 18 ኪ.ሜ ኣብ ወሽጢ መሬት ኤርትራ ምንባሩ ውን እቲ ዝተዋህበ መግለጺ ኣነጺርዎ ኢዩ፡፡ኣብዚ ዝተወስደ ወተሃደራዊ ስጉምቲ ዝተቐትሉን ዝተማረኹን ወተሃደራት ከም ዘለዉ ውን ተገሊጹ ኣሎ፡፡  ብመንጽሩ ድማ፡እቲ ንዕስራ ዓመታት ንህዝቢ ኤርትራ ካብ ውራዩን ሃገራውነቱን ዘጓነየ ብዊንታ ኢሳይያስ ዝምራሕ ጉጅለ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ. ብኣፈኛታቱ ኣቢሉ ውስጠዘ ትርጉሙ ዘይርዳኣካ ኣይነበረን ዝዓይነቱ ኣሉ ክብል ምላሽ ሂቡ ኣሎ፡፡ብዝጠፍእ ዘሎ ሂወት መናእሰያት ኤርትራ ንሓንቲ ደቒቕ ውን ትኹን ሓዚኖምን ሓሲቦምን ዘይፈልጡ ልባውያን ደቂ ዕቁብ እዚ ስርዓትዚ ሕጂ ውን ንህዘቢ ኤርትራ ንምድንጋር ርካሽ ሓሶታት ኣብ ምንዛሕ ተዋፊሮም ኣለዉ፡፡ ሎሚ ክፍኣተ መጋብር ህ.ግ.ደ.ፍ. ዕርቃኑ ወጺኡ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ተባቲኹ ሕቖን ከብድን ኣብ ዝኾነሉ እዚ ርካሽ ኩምራ ሓሶታት ከውሊ ከም ዘይኮኖም ግን ዝስሕትዎ ኣይመስለንን፡፡ነገረ ህ.ግ.ደ.ፍ. ኣመል ምስ መግነዝ ስለ ዝኾኖም ጥራይ ኢዩ፡፡

ብዜካ እቲ ብመንግስቲ ኢትዮጲያ ብወግዒ ዝተገልጸ ኣብ ከባቢታት ደንከል ዝተወስደ ወተሃደራዊ  ስጉምቲ፡ ኣብ ካልእ ቦታታት ውን ጎንጽታት ከም ዝነበረ ወረታት ኣሎ፡፡ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ለካቲት ውን፡ኣብ ከባቢታት ኣኽራን መስሓል ወደከለ ውግእ ከምዝተኻየደ ሓበሬታታት ኣሎ፡፡ሽዑ ዝተታሕዙ ቦታታት ውን ክሳብ ሕጂ ክምለሶም ከምዘይተኻእለ ዝፍለጥ ኢዩ፡፡ሎሚ  ኣብ ኣፋፌት መቓብር ተገምጊሙ ዘሎ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ. ነዚ ዝተጨበጠ ሓበሬታታት ከቃልሖ ትብዓት የብሉን፡፡ለኻኺሙ ክጠፍእ ድሕረይ ሳዕሪ ኣይትብቆላ ስትራተጅኡ ከተግብር ግን፡ እቲ እከይ ውዲታቱ ድሮ ብሰላሕታ ጀሚርዎ ኣሎ፡፡ ትማሊ ቀዳም ዕለት 17/03/2012 ካብ 40 ክሳብ 60 ዝዕድሚኦም ኤርትራውያን ኣቦታት ኣያታት፡ ብዝተፈላለየ ምኽንያት ተጣይሶም ዝጸንሑ፡ ናብ መሳርዕ ሓይልታት ምክልኻል ክኣትዉ ጽኑዕ ትእዛዝ ተዋሂቡ ኣሎ፡፡መሳርዕ ሓይልታት ምክልኻል ኤርትራ ገረውሮው ኢሉ ኣብ ዝጸመወሉ፡መናእሰያት ብሰንኪ ግዕዙይ ምሕደራ እቲ ስርዓት፡ብጅምላ ናብ ስደት ኣብ ዘምርሑሉ፡ ብትሕቲ ዕድመ ዝኾኑ ህጻውንትን ናብ ሽምግልና ገጾም ዘምርሑ ዓበይትን ጌርካ ዕድመ ስልጣንካ ከተናውሕ ህ.ግ.ደ.ፍ. ክፍትኖ ጥራይ ዘይኮነ ከተግብሮ ውን ኢዩ፡፡ብዜካዚ ብተቓወምቲ መንግስቲ  ኢትዮጲያ ብፍላይ ውን ደ.ም.ሒ.ት. ሃጓፋቱ ክዓብስ ኣብ ቅድመ ግንባር ኣሰሊፍዎም ከም ዘሎ መዓልታዊ ናብ ኢትዮጲያ ዝኣትዉ ዘለው ኤርትራውያን እገልጹ ኣለዉ፡፡

ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ፕራይም ሚንስተር ኢትዮጲያ ኣቶ መለስ ዜናዊ ንፓርላማ ሃገሮም ኣብ ዝሃብዎ መብርህን ሓበሬታን፡” ኣብ ዝኾነ ይኹን ግዜን እዋንን ምርጫና ሰላም ኢዩ፡፡ቀዳማይ ካልኣይ ሳልሳይ ምርጫና ሰላም ኢዩ፡፡ንሰላም ኣብ ጣውላ ኮፍ ኢልና ንምርድዳእ ህ.ግ.ደ.ፍ. ኣብ ዝደለይዎ ግዜ፡ ኣብ ዝደለይዎ ቦታ፡ ብዝደለይዎ ሸምጋሊ ኣካል ዋላ ውን ባዕሎም ብዝመረጽዎ ክንዛተ ጉዳያትና ብውሕሉል ኣገባብ ክንፈትሕ መንግስቲ ኢትዮጲያ ቁሩብ ኢዩ፡፡ምርጫናን እቲ ክኸውን ዝግበኦን ንሱ ኢዩ፡፡”ብምባል ብትኽክል ኣቖሚጥዎ ኢዩ፡፡ማዕረ ማዕረኡ ድማ ጉጅለ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ. ብዝፈጥርዎ ዘለዉ ኣዕነውቲ ናይ ግብረ ሽበራ ተግባራት ኢዶም ከም ዘየጣምሩን ተመጣጣኒ ስጉምቲ ክውሰድ ምዃኑን ኣነጺርዎ ኢዩ፡፡እዚ ከምዚ ዝኣመሰለ ቢጫ ናይ መጠንቀቕታ መብራህቲ ብተደጋጋሚ ብመንግስቲ ኢትዮጲያ ክወሃብን ክበርህን ጸኒሑ ኢዩ፡፡ሎሚ እቲ ብጫ ዝሕብሩ መብራህቲ ናብ ቀይሕ ተቐይሩ ኣሎ፡፡ምብራዕ እቲ ዓሰርተታት ኣሽሓት ሂወት ዘህለቐ ኲናት ባድመ ካብ ዝኽርታትና ዝእለ ኣይመስለንን፡፡ሎሚ ከቢድ ደበና ኲናት ኣብ ዶባት ክልቲኡ ሃገራት ኣንጠጥዩ ኣሎ፡፡

እዚ ትራጀድያዊ ናይ ቅዝፈትን ህልቂትን ኲናት ዳግማይ ከይባራዕ እዋናዊ ዛዕባ ኤርትራውያን መናእሰያት ክኸውን ይግበኦ፡፡ኤርትራዊ መንእሰይ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ. ብደም ኤርትራውያን እጣላዕ ከምዘሎ ዝተኸወሎ ኣይመስለንን፡፡የግዳስ ደም ኩርምቲ ኮይንዎ ኣብ ክንዲ ቱፍ ምባሉ ንውሽጢ’ዩ ክውሕጦ ጸኒሑ፡፡ኣብ መፋርቕ 2000 ዓ/ም ሰራዊት ኢትዮጲያ ንውሽጢ መሬት ኤርትራ ደፊኡ ምስ ኣተወ እዝን ቁጽጽርን ህ.ግ.ደ.ፍ. ኣብ ሓደጋ ምስ ወደቐ ኢሳይያስ ዕድመ ስልጣኑ ከናውሕ ዝወሰዶ ስጉምቲ ካብ ዝኽርታትና ገና ኣይሃሰሰን፡፡ንስምምዕ ርዋንዳን ኣሜሪካን ተሓሲሙ ውግእ ክቕጽል ከም ዘይመረጸ 25 ኪ.ሜ. ናይ ጸጥታ ዞቦ ኣብ ውሽጢ መሬት ኤርትራ ክኸውን ኢሳይያስ ምስምምዑ ክሳብ ክንደይ ብሂወት ኤርትራውያንው ከምዝተጣለዐ ኣይረሳዕናዮን፡፡ሕጂ ውን ኣብ መጠረሽታ ሰዓታት ዕርበቱ ሂወት ኤርትራወያን ከም ቆጽሊ ምስ ረገፈ፡ከቢድ ዕንወትን ምብትታንን ምስ ሰዐበ ብዋጋ ወደብ ዓሰብ ውን ነዛ ድሕነቱ ክዕቅብ ክዋገ ከምዝፍትን ክንስሕቶ የብልናን፡፡እዚ ቅልጡፍ ምላሽ ዘድልዮ እዋናዊ ሕቶ’ዚ ገዘፍ ሃገራዊ ዛዕባ ኤርትራውያን መናእሰያት ኢዩ፡፡ኣብዚ እዋናዊ ዛዕባ እጃምና ከነበርክት መድረኽ ይጽዋዓና ጥራይ ዘይኮነ ዘሎ ቀዲሙና ውን ይኸይድ ኣሎ፡፡ኣብ መላእ ዓለም እንርከብ ኤርትራውያን መናእሰያት ነዚ ምንውናው ጥራይ ዝተረፎ ዝቦኽቦኸ ግዕዘይ ስርዓት ንምእላይ ብሓደ ድምጺብሓደ ረምታ ንለዓል፡፡ኢሳይያስ ዝመርሖ ጨፍላቒ ገጅለ ስርዓት ህ.ግ.ደ.ፍ.ብቅልጽሙ ዘይኮነ ብስንፍናን መሰረታዊ ዘይኮነ ፍልልያትናን ኢዩ ቀሲኑ ዝሓድር ዘሎ፡፡

ዘልኣለማዊ ዝኽሪ ንሰማእታትና

ሚኪኤል እምባየ(ኣራንቺ)

Aranchi03@yahoo.com