ኣብ መዋእል ስርዓት ህግደፍ፡ ሰባት ምእሳር፡ ምቅታል፡ ጉዳያት ተወንዚፎም ግዜ ክበልዑ፡ ካብ ስራሕ ምብራር፡ ምድስካል፡ ካብ ሓላፍነት ምውራድ፡ ሽመት ምዕዳን ምብዋዝን ኣዝዩ ዝቀለለን ልሙድን’ዩ። ሓደን ቀንድን ናይዚ ምኽንያት ድማ፡ ኣብ ኤርትራ ብዘይካ ውልቀ መላኺ ኢሳያስ፡ ካልእ ሰብ ስልጣን ስለዘይብሉን ነጥቢ ስርዓት ዝብሎ ሕጊ ስለዝጠፍአን’ዩ። ኣብ ኤርትራ፡ ምዕዳል ሽመት፡ እቲ ሓላፍነት ዝወሃብ ሰብ ብዘለዎ ቅንዕና፡ ተወፋይነት፡ ፍልጠትን ብቅዓትን ዘይኮነ ዝምዘን፡ ንስርዓት ህግደፍ ብቀንዱ ድማ ንኢሳያስ ክሳብ ክንደይ እሙንን ጉምብሕ ጥልዕ ይብል’ዩ። ኣብ ስጊንጢራዊ ኣሰራርሓ ህግደፍ፡ ካብ ሚኒስተር ምክልኻል ናብ ከንቲባ ኣስመራ፡ ካብ ኣምባሳደር ናብ ሚኒስተር፡ ካብ ካድር ህግደፍ ናብ ኣማሓዳሪ ዞባ፡ ከምኡ’ውን ዝነበርካ መዓርግ ተመንጢልካ “ክሳብ ትምደብ ኣብ ገዛኻ ጽናሕ” ምባል ልሙድ’ዩ። ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ካብ ዝነኣሰ ክሳብ ዝዓበየ ክውስንን ቃሕ ዝበሎ ክፍጽምን መኒኻ ዝብሎ የለን፡፡ ኣብ ስርዓት ህግደፍ፡ ሰባት ስለምንታይ ይእሰሩ፡ ብኣባላት ጸጥታ ምስተመንጠሉ ኣበይ ኣትዮም፡ ስለምንታይ ካብ ስርሖም ይባረሩ፡ ኢሳያስ ጥራሕ’ዩ ብንጹር ዝፈልጦን መልሲ ዝህበሉን። ኣብ ኤርትራ ዝፍጸም ጽቡቅ ይኹን ሕማቅ፡ ብዘይካ’ቲ ብመራኸቢ ብዙሓን ህግደፍ ዝወሃብ ቁንጣሮ፡ ዝንቡዕን ወትሩ ሓደ ዓይነት ሓበሬታን፡ ዝበዝሕ ኣብ ጎደናታት ጥራሕ’ዩ ብቤላበሎው ዝውረን ሰባት በብዝመስሎም መደምደምታ ዝህብሉን። ንኣብነት ፕረሲደት ኢሳያስ ኣብ ውሽጢ ሃገር ወይ ካብ ኤርትራ ወጻኢ ምስ ዓበይቲ ሰብ መዚ ኣብ ዝራኸበሉ እዋን፡ እቲ ካብ ድሕሪ ናጽነት ኣትሒዙ ዘይተቀየረ ኣዝዩ ድሩት ሓበሬታ፡ “ክቡር ፕረሲደንት ኢሳያስ ኣፈወርቂ ምስ መራሒ እገለ ተራኺቡ፡ ኣብ ክልተኣውን ዞባውን ጉዳያት ተመያይጡ” ዝብል ዜና’ዩ ዝዝርጋሕ፡፡ ኣብዚ እዋን’ዚ፡ ህዝቢ ኤርትራ ብዓቢኡ ሰላምን ዝብላዕን ስኢኑ’ኳ እንተሎ፡ ንጉዳዩን መዓልታዊ መነባብሮኡን ዝምልከት ንጹርን እዋናውን ሓበሬታ ክረክብ’ውን ዝተሓረመ’ዩ። ካልእ ኣብነት፡ ዓመታዊ ባጀት፡ ወጻእን ኣታውን ናይ ኤርትራ ካብ ህዝብና ሕቡእ’ዩ፡፡ ካብ ዕደና ክንደይ ኣታዊ ተረኺቡን ኣብ ምንታይ መዓላ ውዒሉን፡ ኢሳያስን ሓደ ክልተ ንሱ ዝኣምኖምን ሰባት ጥራሕ’ዮም ዝፈልጥዎ። እዚ ግሉጽነት ዘይብሉ ኣሰራርሓ ድማ ንብረትን ገንዘብን ሃገርን ህዝብን ክትሰርቅን ከተጠፋፍእን ርሒብ ማዕጾ ዝኸፍት ኣብ ርእሲ ምዃኑ፡ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ንዕቀት’ውን ዘነጽር’ዩ።

ከምቲ ኣብ ላዕሊ ክብ ኢሉ ዝተጠቅሰ፡ ኣብ መዋእል መግዛእቲ ህግደፍ፡ ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ሰባት ክኣስር እንከሎ ብተደጋጋሚ ዝህቦ ዘይወግዓዊ መግለጺ፡ “ንሃገር ከዲዖም፡ ንብረት ኣጠፋፊኦም፡ ጉቦ በሊዖምን ኮብሊሎምን” ዝብል’ዩ። ተርእዮታት ብልሽውናን ምጥፍፋእ ንብረትን፡ ኣሽምባይዶ ተቆጻጸሪ ኣካልን ሕግታትን ኣብ ዘይብሉ ስርዓት ህግደፍ፡ ኣብተን ብምዕቡል ስርዓተ-ሕጊ ዝመሓደራ ሃገራት’ውን ዝኽሰት’ዩ። ብመሰረት ቅዋማተንን ሕግታተንን ድማ፡ እቲ ሓደራ ህዝብን ሃገርን ዝጠለመ ሰብ፡ እንተላይ መራሒ ሃገር ማለት’ዩ፡ ብሕጊ ይፍረድን ይቅጻዕን። ብሓጺሩ ተራ ሰብ ይኹን ላዕለዋይ በዓል ስልጣን፡ ሕጊ ኣኽቢሩን ተማእዚዙን ክኸይድ‘ ምበር ስልጣኑ ተጠቂሙ ሕጊ ክጉዕጽጽን ልዕሊ ሕጊ ክኸይድን ኣይክእልን’ዩ። ኣብ ስርዓት ህግደፍ፡ እዚ ዝተጠቅሰ ኣሰራርሓን መሳልልን ስለዘየለ፡ ከሳሲ፡ ኣሳሪ፡ ፈራዲ፡ ቀታሊ፡ ፈታሒ ውልቀ መላኺ ኢሳያስ ስለዝኾነ፡ ስለምንታይ ኢልካ ምስእትሓትት መልሱ፡ እቲ ናይ መዋእል ገድሊ ኣሰራርሓ “ምስጢር ክትፈልጥ ህርድግ ኣይትበል፡ ኣይምልከተካን’ዩ” ጥራሕ’ዩ። ወይ ድማ “ሞታ ዝኣኸለት ኣድጊ ኣፍንጫ ዝብኢ ትሽትት’ዩ’’ ዕድልካ። ከምቲ ሓባል በልያ ከይትቅድመኪ ዝተባህለ፡ ስርዓት ህግደፍ ንገዛእ ርእሱ፡ ሰራቂ፡ ብሕጊ ዘይምዘዝ፡ ብገበን ዝተጠላቀየ፡ በላዒ ጉቦ እንከሎ፡ ንኻልኦት ሰባት “ሕጊ ጥሒስኩም ወይ ንብረት ኣጠፋፊእኩም” ኢሉ ክውንጅልን ክኣስርን ሓላፍነት የብሉን ጥራይ ዘይኮነ ሕጋዊ’ውን ኣይኮነን።

ብስርዓት ህግደፍ፡ ሰባት ክእሰሩን ክቅተሉን እንከለዉ ከነስተውዕለሉ ዝግብኣና ኣገዳሲ ጉዳይ ግን ኣሎ። ውልቀ መላኺ ስርዓት ኢሳያስ፡ ብዘይካቶም “ካብ ሃገራዊ ኣገልግሎት ሃዲምኩም፡ ካብ ኣሃድኹም ኮብሊልኩምን ደቅኹም ኣህዲምኩምን” ኢሉ ብገንዘብን ብጉልበትን ዝቀጽዖም “እምቢ ንግዱድ ዕስክርና” ዝበሉ መሳኪን ኤርትራውያን፡ እቶም ኣብ ክብ ዝበለ ሓላፍነት ተመዲቦም ክሰርሑ ዝጸንሑ ሰባት ክእሰሩ እንከለዉ ብባዶ ሰለስተ(ቤላበለው)፡ እገለ ተኣሲሩ እገሊት ካብ ቤታ ብኣባላት ጸጥታ ህግደፍ ተወሲዳ፡ ገለ ገለ እዋን’ውን እገለ ተፈቲሑ ይስማዕ’ዩ። ብዘይካ’ቲ ነቶም ሰባት ንምጽላምን የዋሃት ንምድንጋርን ህግደፍ ኮነ ኢሉ ዘልሕኾ ግጉይ ሓበሬታ፡ ምኽንያት መዳጎኒ ሰባት እቲ ዝኣሰረ ኣካል ክምልሶ ስለዘለዎ፡ ብንጹርን ኣፍካ መሊእካን ክትዛረብ ጸገም’ዩ። እንተኾነ፡ ካብ ልሙድ ጠባያት ህግደፍ መደምደምታ ንምሃብ ኣየሸግርን’ዩ። ውልቀ መላኺ ኢሳያስ፡ ካብቶም ኣብ ዓለምና ብህርፋን ስልጣን ዝዓወሩ ውሑዳት፡ ህዝቢ ሓላፍነት ሃገር ዘይሃቦም ፉንፉናት መራሕቲ’ዩ። ኢሳያስ ኣብ ስልጣኑ ዝቃጸጾ ወይ ዝወዳደሮ፡ ዝቃወሞ፡ ምስ ድሌቱ ዘይሰማማዕ ንምዕባለን ድሕነትን ህዝቢ ርእይቶ ዝህቦን ካብኡ ንላዕሊ ብኻልኦት ፍቱዉ ሰብ እንተተቀልቂሉ፡ ቀሲኑ ስለዘይሓድርን ዓይኑ ደም ስለዝመልኦን፡ ነቲ ሰብ ከይውዓለ ከይሓደረ ብዘይ ፍርዲን ብሕቡእን ክሸርቦ ኣለዎ። ገለ ካብ እከይ ጠባያት ውልቀ መላኺ ኢሳያስ፡ ንዝጻብእዎን ዝቃወምዎን ሰባት ምጥፋእ ጥራይ ኣይኮነን፡፡ ካብኡ ንላዕሊ ክእለትን ህቡብነትን ዘለዎም ሰባት፡ ብቀጥታን ብተዘዋዋርን ሞራሎም ንምውዳቅን ናይ ምግባር ዓቅሞም ንምድኻምን ዘይፍሕሶ ገመድ የለን። ኢሳያስ፡ ናይ ካልኦት ሰባት ሕሰምን ውድቀትን ክርኢ እንከሎ ሓጎስን ዕግበትን ስለዝስምዖ፡ ሰባት ካብ ስራሕ ኣግሊሉ ኣደዳ መስተን ዝሙትን መስሓቅ ሰብን ክኾኑ ደስ’ዩ ዝብሎ። እከይ ተግባራቱን ምስጢራቱ ከየምልቁ ዝጠርጠሮም፡ ንዝቀንኣሎም፡ ንዝወዳደርዎን ሃነጽቲ ሓሳባት ንዘመንጨዉን ሰባት ንምጥፋእ ዝጥቀመሉ ሜላታት ድማ፡ “ብጸላኢ ተቀቲሉ፡ ብሕማም ተሰዊኡ፡ ሰሊሙ/ሃዲሙ፡ ሃለዋቱ ጠፊኡን ስጉምቲ ተወሲድዎን” ዝብሉ’ዮም። በዚ ኣገባብ’ዚ፡ ኢሳያስ ኣብ ኮረሻ ስልጣን ካብ ዝድይብ ክሳብ ሕጂ ይኽተሎ ዘሎ ኣዕናውን ምጽናት ሰባትን ሜላታት፡ ካብ ገጽ ዓለም ዝጠፍኡን ሓመድ ዝበልዖምን ንጹሃት ኤርትራያውን እንተዝቁጸሩ ብዝሖም ክንደይ ምኾነ? ይዋእያ ዝወለደት ኣደን ብዘይ ኣቦን ኣደን ዝዘኽተሙ ህጻናት። ናብቲ ኣቀዲመ ዘልዓልክዎ፡ “ኣብ መወዳእታ፡ ብህግደፍ ዝእሰር ሰብ መን’ዩ?” ዝብል ሕቶ ክምለስ። ሎሚ ወይ ጽባሕ፡ ሓለንጊ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ዝባኑ ትወድቆን ኣብ ማሕቡስ ዝኣቱን ሰብ መን’ዩ ኢልካ ምትንባይ ኣጸጋሚ’ኳ እንተኾነ፡ ኣብ ቀረባ መጻኢ፡ ኣቦ መንበር ምእሳርን ምቅታልን ኢሳያስ ክኸውን ከምዘይክእል ፍሉጥ’ዩ። ህግደፍ ብክዉንን ብጠቀነን ሰባት ምእሳር ክቅጽል’ዩ። ውልቀ መላኺ ኢሳያስ፡ ሰባት ንዝተወሰነ እዋን ተጠቂሙ ምስመነዎም፡ ክኣስር፡ ክጉሕፍ፡ ገበን ፈጺሙ ተባሂሉ ተኣሲሩ ወይ ደስኪሉ ዝነበረ ሰብ መዓርግ ተዋሂብዎ ዳግማይ ክምደብ ቀሊል’ዩ። ሚኒስተር፡ ላዕለዋይ ኣዛዚ ሰራዊት፡ ሓላፊ ስለያ ወይ ጸጥታ፡ ላዕለዋይ ካድር ህግደፍ፡ ኣምባሳደር፡ ጳጳስ/ሸኽ፡ እሙን ሓላዊ ኢሳያስን፡ መርዛም ኢድ ኢሳያስ ረኺባቶ፡ ደስኪሉ ወይ ነቲ ስርዓት ጠንጢንዎ ሃዲሙ ክንሰምዕ እንከለና ክንግረም የብልናን። ናይ ግዜ ሕቶ እምበር፡ ኢሳያስ ነታ ናይ ገዛ እስርቲ በዓልቲ ቤቱ ሳባን ደቁን ክኣስር ዝዓግቶ ሕጊ ይኹን ሕልና የብሉን። ናይ መወዳእታ ሕልሚ ኢሳያስ፡ ህዝቢ ኤርትራ ናብ ማእሰርቲ ምስተወርወረን ናብ ስደት ሃጽ ምስበለን ዝእሰር ሰብ ኣይክህሉን’ዩ። ንሕና ምስጸነትና፡ እቲ ኣብ መውዳእታ ብህግደፍ ዝእሰር ሰብ “ኢሳያስ’ዩ” ኢልና እንተመሊስና ግን፡ ንዓና ኤርትራውያን ሕፍረትን ስዕረትን’ዩ። ንምንታይ’ሲ፡ ሓደ ድሕሪ ሓደ፡ ምቅታል፡ ምእሳርን ስደትን እግሪ እግርና እናስዓበ እንከሎ፡ ስለምንታይ ኢና “ጽባሕ’ከ መን’ዩ ግዳይ ስርዓት ህግደፍ ዝኸውን” ኢልና ኢድና ኣጣሚርና ንጽበ?

ጽላል፡ ካብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ(24 መጋቢት 2017)