ኣብ እዋን ገድሊ፡ ናይ ሎሚ ውልቀ መላኺ ስርዓት ህግደፍ፡ ንንጉስ ሃይለስላሴን ቀሺ ዲሞጥሮስ ገብረማርያምን፡ “ንሃይማኖት ተሃህዶ ንፖለቲካ መሳርሒ ይጥቀሙሉ ነይሮም” ብምባል ይኸሶምን ብተግባራቶም ይምካሕን ነይሩ። እቲ ንነብሱ ኣበር ኣልቦ ዝቆጽራ ስርዓት ህግደፍ፡ እቲ ቀደም ኣብ ልዕሊ ንጉስ ሃይለስላሴን ቀሺ ዲሞጥሮስን ኣብ ሃይማኖት ጣልቃ ምእታዎም ዘቅርቦ ዝነበረ ምውርዛይ ሎሚ ኣብ ልዕሊ መራሕትን ኣመንትን ኣብያተ ክርስትያን ተውህዶ ኤርትራ ዝፍጽሞ ዘሎ ቅልውላው፡ ምእሳርን ምፍርራሕን፡ ንሕሉፍ መርገጺታቱን መግለጺታቱን ነብሱ ክመዝን ኣእምሮ እንተዝህልዎን እንተዝስቆሮን፡ “ኣይ-ዓሻ ኣይ-ለባን ማእከላይ ገልዳም” ምተባህለ ነይሩ።

ኣብ ሰሜን ኣመሪካ ዘለዉ ኣመንቲ ተዋህዶ ቤተክርስትያን፡ ካብ ኣታዊታቶም ንመንግስቲ ኤርትራ ቀረጽ እንተድኣ ዘይከፊሎምን መራሕቲ ወይ ሓለፍቲ ሰበኻ ጉባኤ ህግደፍ ብዝደልዮ ቅጥዒ እንተዘይመሪጾምን፡ ከምዝውገዙን መንፈሳዊ መቅጻዕቲ ከምዝጽበዮምን፡ ገደብ ግዜ ብምሃብ ኣጠንቂቁ’ሎ። ወዮ ድኣ ኣብ ዘይሰምዓካ ደብሪ ኣይትማህለል ኮይኑ’ምበር፡ ዝኾነ መንግስቲ ወይ ምምሕዳር፡ ንህዝቢ ግብሪ ወይ ቀረጽ ንመንግስቲ ክፈል ኢሉ ክእዝዞ እንከሎ፡ መንግስቲ በቲ ካብ ህዝቢ ዝእክቦ ገንዘብ ይኹን ካልእ እቶት፡ ንህዝቢ ዝገልግልን ዘርብሕን ከም ምህናጽ ትሕተ ቅርጺ፡ ማሕበራዊ ኣገልግሎት፡ ምምዕባል ሕርሻን ፋብሪካታትን ከምኡ’ውን ምሕያል መሰል ጥሮታን ማሕበራዊ ውሕስነትን ዝኣመሰሉ ቁምነገርን ኣገልግሎትን ክትግብር ይግባእ። ህዝቢ ካብ ኣታዊኡ ንመንግስቲ ዝኸፍሎ ቀረጽን ግብርን፡ ኣብ ምምሕያሽን ምምዕባልን መነባብሮኡን ኣገልግሎትን ፋይዳ ዘይብሉ እንተኾይነ ግን ምዝራፍን ዓመጽን’ዩ። ስርዓት ህግደፍ፡ ይሕመቅ ይጸብቅ ከም መንግስቲ ስለዝቁጸር፡ ኣገልግሎት ምሃብ ይትረፍ እቲ ኣብ ስደት ዘሎ ኤርትራዊ ይሕሰሞ ይርሃዎ ኣበይ ከምዘሎ ሓቲትሉ ዘይፈልጥ፡ ካብ ኣታዊኻ ግብሪ ወይ ቀረጽ ክፈል ኢሉ ከገድዶን ከፈራርሖን እንከሎ፡ ንዕቀትን ብድዐን’ዩ። ስርዓት ህግደፍ፡ ነቲ ካብ ማሕበረሰብ ዓለም ሓቢኡ ኣብ ኤርትራ ዝፍጽሞ ዘሎ ኩሉ ዓይነት ምግሃስ ሰብኣዊ መሰል፡ ምግባት ንብረት፡ ምምዝማዝ ጉልበትን ንሃይማኖትን ቅርስታቱን ምብካልን ኣብ ትሕቲ ቁጽጽሩ ምእታዉን ከይዓጅቦ፡ ንሃይማኖት ከም ፖለቲካዊ መሳርሒ ብምጥቃም፡ ኣብዘይ ዓዱን ምምሕዳሩን መጺኡ ከጉባዕብዕ እንከሎ ዘገርም’ዩ።

ስርዓት ህግደፍ፡ እንኮ ኣብ ስልጣኑ ንኽጸንሕ ዝጥቀመሉ ዘሎ ሕሱርን ሓደገኛን ሜላ፡ ኣብ መንጎ ኤርትራውያን ምልሕላሕ ሓድነትን ሓድሕድ ዘይምትእምማን ምፍጣርን’ዩ። ስለዝኾነ ህግደፍ፡ ኣብ ስደት ዘሎ ህዝቢ ኤርትራ፡ ማሕበረኮም መስሪቱ ባህሉ፡ መንነቱን ክብሩን ክዕቅብን ንመሰላቱ ክጣበቅን ምርኣይ ሕጉስ ኣይኮነን። ኣብ ዝተፈላለየ ከተማታት ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካን ካናዳን ዝነብር ኤርትራዊ፡ መንፈሳዊ ንጥፈታቱን እምነቱን ዘሰላስለሉ፡ ካብቲ ጨቆቕ ኢሉ ዘጠራቀሞ እቶቱ ብምውጻእ’ዩ ኣብያተ ጸሎትን ህንጻታትን ንምግዛእ ወይ ንምክራይ ተባዕ ስጉምቲ ዝወስድ ዘሎ። ነውራም ስርዓት ህግደፍ ግን ኣብ ክንዲ ኤርትራዊ ክጥርነፍ፡ ብመንነቱ ክኾርዕን ህጻናቱ ተመልሚሎም ክዓብዩን ዝሕግዝን ዘተባብዕን፡ ጽሩይ ማይ ክዘርግን ውህከት ከሳውርን ከይደቀሰ ይሓድር ኣሎ። እቲ ኣብ ስደት ዘሎ ዜጋ፡ ብቀደሙ’ውን ብሰሪ ምትእትታው ስርዓት ህግደፍን ስሙርን ተሪርን ተቃውሞ ህዝቢ ዘይምህላውን ተመቃቂሉ ዘሎ ኣማኒ ተዋህዶ፡ ነዚ ዘይሕጋውን ዘይፍትሓውን ትእዛዝን ምፍርራሕን ስርዓት ህግደፍ፡ ብሕብረት “እምቢ ንዘራጊ ውጥን” ዝብል ግብረ-መልሲ እንተዘይሂቡሉ ድማ፡ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ርእሲ ኣመንትን ኣገልገልትን ክዕንደር’ዩ ጥራይ ዘይኮነ፡ ስርዓት ህግደፍ ቆቢዕ፡ ካባን ልብስን ጳጳስን ካህንን ለቢሱን መስቀል ዓቲሩን ገዳማትን ኣብያተ ክርስትያናትን ከማሓድር ሕፍረትን ሞራላዊ ሓላፍነትን ኣይስምዖን’ዩ። እቲ ቤት ጸሎትን ጽድቅን ቦታ ድማ፡ ቤት ሓጥያትን ኣረሜናውያንን ክኸውን’ዩ። በዚ ኣጋጣሚ፡ እቶም ብፍርሒ ወይ ብግዝያዊ ረብሓ፡ ካብ መንፈሳዊ ሞያኦም ወጺኦም መጋበርያ ስርዓት ህግደፍ ኮይኖም ዘለዉ መራሕቲ ሃይማኖትን ኣመንትን፡ ኣብ እምነቶም ክጸንዑ፡ ካብ መንገዲ ሰይጣን ተኣልዮም ናብ ኣምላኽ ዝፈትዎ ጎደና ክመርጹን ንመንፈሳዊ ክብሮም ክስየፉን ኣለዎም። ብስም ሃይማኖት፡ ኣብ ቤት እግዝኣብሄርን  ጸሎትን ስራሕ ሰይጣን ምክያድ ግን፡ ሓጥያት፡ ንቅዱስ ቦታ ምርኻስን ናብ ገሃነብ እሳት ዘእቱን ተግባር’ዩ።

ጽላል ካብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ ሓምለ 2017