መግዛእቲ ድያብሎስ!

ካልኣይ ክፋል፥

ትማሊ ቅድሚ ናጽነት፡ ማለት፡ ኣብ ግዜ ደርግ፡ ኣብዛ ሎሚ ዝኣረገ ኣበጀዲድ መሲላ ዘላ ውቅብቲ ከተማና ኣስመራ፡ ዝዓበናን ዝተማሃርናን ደቃ ነስተውዕል እንተሊና፡ ነዚ ሎሚ ንርከቦ ኣይንርከቦ፡ ሪጋ ተሰሪዕና እንጽበዮ ዘለና፡ ስኒ ዝሰብር ባኒ ወዲ ዓከር ህግደፍ፡ ምስቲ ሽዑ ብቁጽሪ ሰብ ዘይኮነ፡ ከም ድሌትና ብቀበሌ ደርግ ዝወሃበና ዝነበረ፡ ብግዝፉ፡ ብጽርየቱን ጣዕሙን መዘና ዘይብሉ ባኒ እንዳ ኣልፋ ብምውድዳር’ሞ ንዘክሮ፡ ነተን ድሕሪ ቀትሪ ካብ ቤት ትምህርቲ ምስ ተፈደስና፡ ክሳዕ ንረኽበን ኣፍና ማይ ዝመልኣና ዝነበረ፡ ኣብ ከባቢ ቤት ፖስጣ ዝነበረት፡ እንዳ ፎርኖ እንዳ ሃይለ፡ ገዚእና ንበልዐን ዝነበርና ባኒ’ሞ ንዘክር። እስከ ነተን ካብታ ኣብ ከባቢ ገዛ ብርሃኑ እትርከብ፡ እንዳ ፎርኖ እንዳ ራፌቶ፡ ከምኡውን ኣብ ከባቢ እንዳ ኣውቶቡስ ዝነበረት፡ እንዳ ፎርኖ እንዳ መርገም ስንቁ፡ ‘መን ዝበዝሐ በልዐ’ እናበልና ብውድድር ንሓይከን ዝነበርና ምቁራትን ጸዓዱን ባኒ’ሞ ንዘክር። ብፍላይ መንእሰያት፡ ህይወት ኣብ ትሕቲ ባዕዳውያን መግዛእቲ ብጠቕላላ፡ ከመይ ከም ዝሓለፍናዮ’ሞ ብልክዕ ምስዚ ሕጂ ኣብ ትሕቲ ኤርትራውያን ገዛእቲ ነሕልፎ ዘለና ናብራ ወይ ኩነታት ነወዳድር። መግዛእትን ናጽነትን ማለተይ እየ። እዚ ሕጂ ዘለናዮ ኩነታት ናጽነት ዚስመ እንተ ኾይኑ!

ሎሚ እኮ እዚ ጨፍላቒ ምስሉይ ስርዓት’ዚ፡ ኣብ ገዛእ ሃገርና ከም ሰብ ዘይኮነ ከም እንስሳ እናተገራሕና፡ ብድሌትን ባህግን ጎይታና ወይ ዋናና እንምራሕ፡ ነዛ ህይወትናውን ዘይንውንን ጊላታት’ዩ ጌሩና ዘሎ። ሰባት ኢና’ሞ እስከ ሰብኣዊ ክብርና ይተሓሎ! ድምጽና ይሰማዕ! ዘይንብለሉ ምኽንያት እንታይ ኣለና!? ኣብዚ ግን ብኹሉ ዜጋ ክስትብሃለሉ ዘለዎ ነገር ኣሎ። ገለ ሰባት፡ በቲ ህግደፍ፡ ‘ዲጋ፣ ጽርግያ፣ ቤት ትምህርቲ፣ ሕክምና፣ ወዘተ.’ ሰሪሐ እናበለ ዝሽቅጠሉ ዘረባ ተደናጊሮም፡ ‘ሃገር ትህነጽ ኣላ፡ ሓሊፉላ! ኩሉ ማሕበራዊ ፍትሒ ተማሊኡ ወዘተ.!’ ኢሎም ዘጣቕዑ ኣይሰኣኑን ይኾኑ። እዚ ግን ልክዕ ከምቲ ሓደ ጓሳ ካብ ማሉ፡ ማለት፡ ካብ ጥሪቱ ዝርከብ ፍርያት ንምቁዳስ ኢሉ፡ ብህይወት ንምቕጻለን ዘካይዶ ጻዕሪ ጌሮም ክርእይዎ ከም ዘለዎም’የ ክሕብር ዝደሊ። ምኽንያቱ፡ እንስሳ ብህይወት ክሳዕ ዘለኻ፡ ብኸምቲ እትደልዮ ምእንቲ ንኸገልግለካ፡ ኣብ ርእሲ’ቲ ንኸይሕንግድ እተዋጣውጠሉ ሞራ (ምልምል ስላዕ) ከይሓመካ፡ ብጥዕናኡ ትከናኸኖ፤ እቲ እትደልዮ ስራሕ ብጽፈትን ብቕልጣፈን ንኺፍጽመልካ እትገርሖ፡ ማለት፡ ትዕልሞ፤ ኣብ ጉዕዞኡ ተዓንቂፉ ከይጉዳኣካ’ሞ ከይትኸስሮ፡ መገዱ ትጸርግ፤ ብጥምየት ከይሞተካን ከይሓመካን፡ እኽለማይ መጢንካ እናሃብካ ህይወቱ ትዕቅብ፡ ህግደፍውን ንህዝቢ ኤርትራ ልክዕ ብኸምዚ’ዩ ሒዝዎ ዘሎ።

እንስሳ ከም ሰብ ንርእይቶኡን ሓሳቡን ምስማዕ ኣየድልየካን’ዩ። ስራሑ ጥራይ እዩ ኪፍጽም ዘለዎ። ንዕኡ እትህቦን እትገልጾን ሓብሬታውን የለን። ምኽንያቱ፡ ቋንቋኻ ዘይርድኦ እንስሳ ስለ ዝኾነ። ንስኻ ብዝሓሰብካሉ’ምበር ንሱ ብዝሓሰቦ ህይወቱ ኣይመርሕን’ዩ። ከፊኡኒ፡ ሓሲሙኒ ኪብልውን ብቕዓት የብሉን። መሰልውን ኣይወሃቦን’ዩ። በቃ ኪስርሕ ጥራይ እዩ ዘለዎ። ንዝሃብካዮ ምግቢ፡ ውሒዱኒ ወይ ኣይመቀረንን ወዘተ. ኪብልውን ኣይክእልን’ዩ። ካብቲ ብጉልበቱ ዝተኣከበ ገለባ፡ ቁንጣሮ ፈይ ስለ ዘበልካሉ ጥራይ እዩ ከምስግነካ ዘለዎ። ስለዚ፡ ህግደፍ ንህዝቢ ኤርትራ ልክዕ ብኸምዚ ኣቐዲምና ዝገለጽናዮ ኣጋባብ’ዩ ዝመርሖ ዘሎ። ማለት፡ ከም እንስሳ! ነዚ ተግባር’ዚ ከም ንቡር ዝወስድዎ ሰባት እንተልዮም ከኣ ካብ ግርህነት፡ ካብዘይምፍላጥ፡ ካብ ውልቃዊ ረብሓ፡ ወይ ድማ ካብ ፍርሂ ዝተበገሰ ጥራይ እዩ ኪኸውን ዝኽእል። ስለዚ፡ ዝዓሸኹም ለብሙ!፣ ዝሰሳዕኩም ስሰዐ ለካሚ ምዃኑ ዘክሩ!፣ ዝደቀስኩም ተበራበሩ!፣ ዝረዓድኩም ስረ ዕጠቑ! ጥራይ እየ ክብል ዝደሊ። ምኽንያቱ፡ ሃገሩ ጽቡቕ ክትስጉም ዘይደሊ ዜጋ ስለ ዘየሎ!

ሓበሬታ፡ ፍልጠት፡ ፍልጠት ከኣ ሓይሊ ምዃኑ እናተፈልጠ፡ ገንዚ ህግደፍ ግን ንህዝቢ ኤርትራ ን43 ዓመታት “ምዝራብ ባህልና ኣይኮነን!” ብምባል ካብ ሓበሬታ ሓሪሙ፡ ኣደንቊሩዎ ከም ዘሎኸ ዚኽሕዶ ሰብ ኣሎድዩ? ነተን ኣብ ፈቐዶ ወታሃደራዊ መዓስከራት ዘሎዋ፡ ዜጋታት ንምልኣኾምን ንምቁጽጻሮምን መታን ንኺጥዕሞ ጥራይ፡ ምጡን ቀለም ንኺቐስሙ ዚገብረለን ኮለጃት ጸብጺብካ፡ ‘መንግስቲ ንዜጋታት ግቡእ ትምህርቲ ይህብ ኣሎ’ ዝብሉ የዋሃት እንተልዮምውን ዩኒቨርስቲ ኣብዘይብላ ሃገር ዝፈሪ ምሁር እንተደኣ ኣሎ ኮይኑ፡ ‘ሃየ’ስከ በሉ እቲ ተኣምር ኣርእዩና’ሞ ሃንአ (ዮሃና) ክንብሎም።’ ኢለ ክሓቶም ደስ ምበለኒ።

እዚ ሕንዳ ዘይብሉ (ንሕስያ ዘይብሉ) ዉልቀ መላኺ ኢሳያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብዛ ብገምጋም 70 ዓመት ኣቢልና ብህይወት እንነብረላ ዘለና ዓለም፡ ዋላ ንሓንቲ ካልኢትውን ትኹን፡ ተድላን ቅሳነትን ከሊኡ፡ ብቐጻሊ የሳቕየና ኣሎ። ጓሂ፡ እህህታ፡ ስደት፡ ሓዘን፡ ራዕድን ሽበራን ሕላገትና ኮይኖም፡ ‘ሕጂኸ እንታይኮን ይብሉና ይኾኑ’ እናበልና፡ ንጹሃት ክንስና ከም ሰብ ገበን፡ ገለብ ሸለብ እናበልና፡ በቲ ቅጥዒ ኣልቦ ግዕዙይ ምሕደራኦም እናተሓመስና ንነብር ኣለና። ነዚ ድማ’ዩ ህግደፍ ‘ማሕበራዊ ፍትሒ ኣንጊሰ’ ዝብለና ዘሎ። መዐቀኒ ማሕበራዊ ፍትሕን ዕብየትን መቸም፡ ራህዋ፡ ፍትሒ፡ ሓውዚ (ተድላ)፡ ዕብየት፡ ሰላምን ቅሳነትን ከም ዝኾነ ዚስሕቶ ሰብ ዘሎ ኣይመስለንን።

ናጽነት ማለት ብጉጅለ ህግደፍ ግን ጽርግያ ምስራሕ ማለት እንተ ኾይኑ፡ ጽርግያ ምስራሕ ደኣ’ሞ እቲ ዝያዳ በዚ ናጽነት ዝሃበና ስርዓት፡ እቲ ንስቡሕ መሬትና “መሬት ዶሚናለ” እናበለ ሰፊሕ ሽዕበትና (ማይ ዝጸገበ ረጒድ መሬት ሕርሻና) ገቢቱ፡ ኣደንቊሩን ኣርዒዱን ኪገዝኣና ዝሃቀነ መግዛእታዊ ሓይሊ ጥልያን እዩ ማለት’ዩ። ምኽንያቱ፡ እዚ ክሳዕ ሕጂ ንጥቀመሉ ዘለና ጽርግያ፡ 99% ኣብ ከተማ ይኹን ኣብ ገጠር ዘሎ ኩሉ ብእኡ ስለ ዝተሃንጸ። እተን ህግደፍ ሃኒጸየን ዝብለን፡ ጥልያን ዝፈለመሉ ሓደ ክልተ መገድታትውን እንተኾና፡ ዕድሚአን ምስ ዕድመ ህግደፍ’ዩ ከብቅዕ! ብድሕሪኡ ኣገልግሎት ኣይክህባን’የን። ምኽንያቱ፡ ብብቕዓትን መለኪዒታትን ንነዊሕ ብዝጠመተ ኣገባብ ስለ ዘይተሰርሓ። መላኺ ስልጣኑ ምውሓስ’ምበር ዕብየትን ምዕባለን ሃገርን ህዝብን ምርግጋጽ ዚብል ኣጀንዳ ስለ ዘይብሉ፡ ኣካይዳኡ ብድሕረይ ዳንዴየር ኣይትብቆላ’ዩ!

ናጽነት ማለት፡ ትምህርቲ ምምሃር ማለት ጥራይ እንተ ኾይኑ፡ እቲ በዚ ኣብ ቀዳማይ ደረጃ ዚስራዕ ስርዓት እምብኣር፡ እቲ “ኤርትራ መሬታ’ምበር ህዝባ ኣየድልየንን’ዩ!” እናበለ ህዝብና ዘሳቐየ መግዛእታዊ ሓይሊ ስርዓት ሃይለ ስላሴ’ዩ። ምኽንያቱ፡ ንጽርየትን ጽፈትን ትምህርቲ ጃነሆይ ዘርክብ፡ ክሳዕ ሕጂ ኣብ ኤርትራና ስለ ዘይተራእየ። ህያው ምስክሩ ከኣ ካብዚ ሕጂ ‘ፕረዚደንትኹም’የ’ ኢሉ ዝጭፍጭፈና ዘሎ ዉልቀ መላኺ ጀሚርካ፡ ክሳብ’ቲ ቅዋም ኢትዮጵያን ኤርትራን ኣብ ምንዳፍ ልዑል ግደ ዝተጻወተ፡ ኤርትራዊ ዶክተር በረኸት ሃብተስላሴ እንተ ጸብጺብካ፡ ዳርጋ ኩላቶም ካብዞም ሕጂ ዘለው ምሁራት ኤርትራውያን ሽዑ ዝተማህሩ እዮም።

ንህዝቢ ብኩፖን ረዲአት ምዕዳል ናጽነት ዝስመ እንተ ኾይኑውን፡ በዚ ነቲ “ዓሳ ንምንጻፍ ባሕሪ ምንጻፍ!” ብምባል፡ ብሰንሰለት ታንኪ ብጃምላ ዝረገጸና ስርዓት ደርግ ኢና ኣብ ቀዳማይ ደረጃ እንሰርዖ። ምኽንያቱ፡ ደርግ ከምዚ ሕጂ ህግደፍ ብምምሕዳሩ ኣቢሉ፡ ብዘውጊ (ብሌላን ጒሌላን) ዝዕድለና ዘሎ መዓልቱ ዝወደቐ ዘይቲን ዝነቐዘ ወዲ ዓከርን ዘይኮነ፡ ጻዕዳ ጣፍ ሽዋ፣ ሽኮር፣ ፓስታን ቡንን ወዘተ. ብዘይጸገም ይህበና ስለ ዝነበረ፡ ምስ ህግደፍ ኣብ ውድድር ዚኣቱ ኣይኮነን። እዘን ሕጂ ህግደፍ ‘ማህበራዊ ፍትሒ ኣንጊሰ’ ኢሉ ዚንየተለን ዘሎ ነገራት እምበኣር፡ ኣብ ግዜ መግዛእቲ ንኹለን ካብዚ ሕጂ ዘልወኦ ብዝበለጸ ሕርያን ዓቐንን ንረኽበን ኔርና ኢና። ስለዚ፡ እዚ ብናጽነት ዝልካዕ እንተ ደኣ ኾይኑሲ፡ ናጽነት ማሕበራዊ ፍትሒ፡ ኣቐዲምና ረኺብናዮ ከለና ንምንታይ ደኣ ንኣርባዓ፡ ሓምሳ ዓመታት ተቓሊስና!? ኢልካ ንጉጅለ ህግደፍ ምሕታት ግቡእ ይመስለኒ። መልሱ ግን ንፋህም (ንለባም መስተውዓሊ) ብሩህ ኮይኑ ኣሎ! ንስልጣን ዉልቀ መላኺ’ዩ።

እቲ ናይ ብሓቂ ናጽነት ማለት ግን ብሕጽር ዝበለ፡ እዚ ህግደፍ የዋሃት ንምድንጋር፡ ሰሪሐዮ ዝብሎ ዘሎ፡ ብጻዕሪ ህዝቢ ዝመጽእ መነባብሮ ናይ ምቕያር ስራሕ ወይ ህንጸት ሃገር ጥራይ ኣይኮነን። እንታይ ደኣ፥ ብዊንታ ዉልቀ መላኺ ዘይኮነ፡ ብሕጊ ዝምራሕ መንግስቲ ኪውክለካ ከሎ፣ ተሓታትነት ዘሎዎ ትካላዊ ኣሰራርሓ ዚኽተል ስርዓት ኪመርሓካ ከሎ፣ ብዘይስክፍታን ገደብን ሓስብካ ኪትገልጽ ኪትክእል ከለኻ፣ መስገርቲ (ዕንቅፋት ካብ መገሻን ዕላማን ዘተዓናቅጽ ነገር) ምስ ዘየጓንፈካ፣ ወፍርኻን ስራሕካን ዝግድብ ኩነታት ምስ ዘይህሉ፣ ወካሊኻ ባዕልኻ ኪትመርጽን ሕግኻ ብዝጥዕመካን ዘማዕብለካን መገዲ ኪትነድፍን ከለኻ” ወዘተ. እዩ። እዚን ካልእን ኩሉ ሓረግ ናጽነት’ዩ። ሕጂ ግን እዚ ኣቐዲምና ዝገለጽናዮ ነገራት ኣብ ሃገርና ፈጺሙ የለን። ብኣንጻሩ ዜግነት ዝፍቀደካን ዝወሃበካን፡ ‘ንሕና ንሱ፡ ንሱ ንሕና!’ እንተ ኢልካ ጥራይ እዩ።

ንስርዓት ህግደፍ ዘይትድግፍ እንተ ደኣ ኴንካ፡ ናጽነትስ ይትረፍ ዜግናትካውን ትምንዛዕ ኢኻ። ምኽንያቱ፡ ሃገራውነትካ ብደገፍ ዉልቀ መላኺ ስለ ዚልካዕ! ናይዚ ህያው ኣብነት ከኣ ኣብ ዝሓለፈ ግዜ፡ ሬሳኡ ናብ ሃገሩ ከይኣቱ ዚተኸልከለ ተጋዳላይ፡ ነፍሲሄር ናይእዝጊ ክፍሉ እዩ። እዚ’ዩ እዚ ዘለናዮ ኩነታት። ኣብዚ ግን ኪስመረሉ ዘለዎ ነገር ኣሎ። መግዛእቲ ካብ ግእዛን (ሓርነት) ይበልጽ ይብል ከምዘየለኹ ምግንዛብ የድሊ። ኣነ ዝብል ዘለኹ፡ ካብዚ ሕጂ ዘለናዮ ዝሓስም መግዛእቲ ኣብ ምሉእ ታሪኽና ኣጋጢሙና ኣይፈልጥን’ዩ እየ ዝብል ዘለኹ። ምኽንያቱ፡ ህዝቢ ኤርትራ፡ ካብ ጥንቱ ዋላ ካብ ግዜ መሳፍቲ ጀሚሩ፡ ከምዚ ሕጂ ዘለዎ፡ ስርዓት ወይ ሕጊ በቲኹ ኣይፈልጥን’ዩ። ወይ ድማ መንነቱን ህይወቱን ብሓደ ‘ኩሉ ንሱ’ ዝኾነ ሰብ ተወኒኑ ኣይፈልጥን’ዩ።

ሕሰምና ንኺድምደም፡ ውድቀት ንጉጅለ ሕሰም!

ይቕጽል፥

ካብ ሓውኹም መሲናስ 06-05-2013