ሓደ ታሪኽ:

ተመሳሳሊ ዕድመ እዩ ነይርዎም፡ ጽቡቕ ናይ ትምህርቲ ዕድል ብምርካቦም ምሁራት እዮም፡ ካብ ንእስነቶም ንናጽነት ኤርትራ ተቓሊሶም፡ ኣብዝተቐራረበ እዋን ናብ ሰውራ ተጸምቢሮም፡ ኣብ ህግሓኤ ተሰሊፎም፡ እሙናት ወኪላት ውድብ ኮይኖም ንነዊሕ ዓመታት ኣብ ወጻኢ ተመዲቦም ሰሪሖም። ኣብ 1987 ኣባላት ማእከላይ ሽማግለ ህግሓኤ ኮይኖም ኣብ ዝተፈላለየ ተኣፋፊ ትካላት ውድብ ብሓላፍነት ኣገልጊሎም። ድሕሪ ናጽነት ኣባላት ማእከላይ ባይቶ ግንባርን ሃገራዊ ባይቶን ኮይኖም፡ ዝለዓሉ ሰበስልጣናት መንግስቲ ብምዃን ክሳብ ናይ ሚኒስተር ማዕርግ በጺሖም። ድሕሪ ማእሰርቲ ማሕሙድ ሸሪፎ ብተርታ ንሚንስትሪ ዞባዊ ምምሕዳር መሪሖም። እሙናት ጸግዒ ኢሰያስ ኣፈወርቂ ኮይኖም ኣገልጊሎም፡ ንዕብየት ምክልኻልን ስልጣን ኢሰያስ ዘይሰናነፍ ተራ ነይርዎም፡ ከምኡ’ውን ናይ ቀረባ የዕሩኹ እዮም ነይሮም።

ኣይትሙቱና ሞይቶም፡ ላዕለዋይ ሰማይ ኣኸለ ኢልዎም ዓሪፎም፡ በቃ ኣኸለ ንታሪኽን ዛንታን ድማ ኮይኖም።

ሰብ ሓደ ታሪኽ ዓሪፎም፡ መሳርሕቶምን ሰበስልጣን ህግደፍን ከምቲ ልሙድ እንታይ ተረኽበ ክብሉን ከጸናንዑን ናብ ሰድራ ቤት መወቲ ተጓይዮም በጺሖም፡ ሓዘኖም ገሊጾም ኣጸናኒዕም። “ ሃገራዊ ሰነ-ስርዓት ቀብሪ ክግበረሎም እዩ፡ ንመንግስቲ ዝምልከት ጉዳይ እዩ፡ ጉዳይ ሓዘንኩም ጥራይ ግበሩ፡ ባዕልና ኣለናዮ፡ ኣይትሰከፉ፡ ሓበሪታት ከመጸኩም እዩ፡ ላዕልን ታሕትን ኣይትበሉ፡ ጉዳይ ቀብሪ ንዓኹም ዝምልከት ኣይኮነን” ተባህሉ፡ ተንግሮም’ውን። ስድራ ቤት መውቲ ሐዘን፡ ሓበን፡ ኩርዓት፡ ሓለፋ፡ ኩሉ ተሓዋወሶም፡ ቦታ ሓዘን ብበጻሕቲ ድብልቕልቕ ኮነ ዝሓዘኑን ዘይሓዘኑን ኣብ ሓደ መኣዲ ሓዘን ተረኽቡ። ፕረሲደንት ብሞት ናዞም ክልተ ኣብ ከቢድ ሓዘን ኣትዩ ዝእብዶ ተሳኢኑ ካን ተደኒሱ እዩ ዘሎ ዝብል ዕላል ባዶ ሰለስተ ተፈንዩ፡ ሓዘንተኛታት ሓዘኖም ከይኣኽሎም ጓሂ ፕረሲደንት ካን ከቢድዎም ኣብ ዳግማይ ሓዘን ኣተዉ። (ክሳብ’ዚ መድርኽ’ዚ ክልቲኦም ሰብ ሓደ ታሪኽ እዮም።)

1ይ ትርኢት – ሕሱም ኣውያት

እዚ ጉዳይ ሓደ ታሪኽ ክልተ ድራማ ምዃኑ ካብ ቤት ጽሕፈት ህግደፍ ናብ ስድራ ቀዳማይ መውቲ መርድእ ተለኣከ። እወ ሓደ ታሪኽ ክልተ ዛንታ እዩ ድማ ተባህለ፡ ብጌጋ እዩ ተነጊርኩም፡ ኣብ መዝገብና የለን፡ እዚ ድኣ ቀደም እንድዩ ሞይቱ፡ ዋላ ኣብ ካንሸለኾም ቅበርዎ፡ ኣይትሕተቱና ከይተለኩምና፡ ልዕሊ ዓቕምና እዩ፡ ቀልጥፍኩም እንተቀበርኩሞ የሓይሽ ዝብል ካብቶም ዘይሓፍሩ ወከልቲ ህግደፍ ምኽሪ ተለገሰ፡ ናብ ዓዲ ዘእቱ ፍቓድ ሬሳ’ውን የለን ተባህለ።

ብታሕቲ ታሕቲ ድማ ነቶም መጣቓዕቲ ዝኸውን መሰረት ዘይብሉ ወረ ባዶ ሰለስተ ተፈነወ። የኹን እምበር ሬሳ ዓዱ ንኸይኣቱ ንዝተገብረ እገዳ ህግደፍ ዝደገፈ የለን። ኣፍቀርቲ ህግደፍ’ውን ወግዒ እንዳባ ብዘይውነኦም ግዲ ጎልቢብዎም ኮይኑ ዓገብ ንምባል ኣኳ ትብዓት እንተዘይኣርኣዩ ትም ብምባሎም’ውን ተናኢዶም እዮም። ባንጻሩ ድማ ተቓወምቲ ረኸብቲ መከራ ነቲ መቓናቕንቶም ዝነበረ ነፍሲሄር፡ ዓዱ ኣትዩ ንቡር ሓመድ ኣዳም ኽለብስ ሞጎተኦም ብዓውታ ኣስምዑ። ዘበነ-ግሪንቢጥ ዝብልኹም ከምዚ ‘ዩ።

ስጋቦይ፡ ነዛ 1 ሜትሮ ብኽልተ ሜትሮ ትኸውን መቓብር ዓደቦ ንምርካብ ዘይተሓተተ በዓል ሰልጣን፡ ዓርኪ፡ መቕረብ ዋላው’ን እዚ ዳሕረዋይ መዋቲ ኸይተረፈ ብእግሪያ ዕቕባይ ኮታ ኩሎም (ብደዎም ዝሞቱ) ተሓቲቶም። ሓደ እኳ ንዛንታ፡ ኣብ ወግዒ ኣንዳባ ዘትክል፡ ዓገብ ዝብል ተሳኢኑ፡ ካን ከብዶም ተጀልሑ ገጽ ስድራ መዋቲ ምርኣይ ኣጊምዎም ወሰን ወሰን ምኻድ መሪጾም። እምበር ማንኪ ‘ዝማንኪ’ኳ፡ ምስ’ዝኹሉ ክፋኡ ውሳነ ጎይትኡ ከይመዘነ፡ ደረት ስልጣኑ ከይዓቀነ፡ ንስድራ መዋቲ ብዓጀባ ሃገራዊ ስነ-ስርዓት ቀብሪ ክግበረሉ ምዃኑ መብጽዓ አትይሎም ነይሩ እዩ።

መዋቲ ጌና ኣይተቐብረን፡ ስድራ መዋቲ፡ ከልከልቲ መቓብር ክሳብ ዝቕበሩ፡ ሬሰኦም ከይቀበሩ ክጸንሑ ምዃኖም መብጽዓ ኣተዉ። ሃገርን መሬትን ንመን ይቐርቦ ንመን’ከ ይርሕቆ’ውን ወሰኽሉ፡ የግዳስ ነዚ ምስ ሬሳ ዝተሃላለኸ ሬሳ ብግህዶ ኣባዮም ምዃኑ ብዘይምእዋጆም (ከም-ፍርሕ) ምባሎም ካብ ሕሜታ ዓዲ ኣይወዓሉን።

2ይ ትራኢት – ርሑስ ኣውያት

እወ ሓደ ታሪኽ ሓደ ዛንታ እዩ ተባህለ። ተቓዳዲሞም እወ አብ መዝገብና ኣሎ፡ ኣቐዲምና ተዳሊናሉ ኢና፡ ዓቢ ክስራ ንኤርትራን ቀርኒ ኣፍሪቃን እዩ፡ ካብ ጻት ናብ ጻት መርድእ ክንሰደድ ኢና፡ ናባና ግደፍዎ ቅሰኑ፡ ምድላዋት ክግበር ንኽሎም ዝምልከቶም ኣካላት ሰርኩላር ካብ ፕረሲደንት ተላኢኽሎም ኣሎ፡ ንሱ ባዕሉ ኣዩ ዝከተተሎ ዘሎ፡ ዝተርፍ ሰብ የለን፡ ኣብ ቀብሪ መዋቲ ዘይተሳተፈ ተሓታቲ እዩ፡ ታሪኽ ሂወት ሰለሙን ድራር ከምዝጽሕፎ ክግበር እዩ፡ ወልደንኪኤል ኣብርሃ ከንብቦ እዩ፡ ዕምባብታት ዘንብሩ በዓል ምዃኖም ብዝርዝር ቀሪቡ’ሎ፡ ናብ ሚድያ ቀሪቦም ንመዋቲ ዝምልከት ዝፈልጥዎን ዘፈልጥዎን ዝልፍልፉ ዓቀይቶት ተዳልዮም ኣለዉ። በዚ ኣጋጣሚ ድማ ሓድጊ ኣብ ህዝቢ ንኽላለ ዕምባባ ከቐምጥ እዩ ተባህለ። በዚ ድማ ስድራ መዋቲ ብሰናይ ፍቓድ ፕረሲደንት ስለዝተታሕዘ ግቡእተመሬት ሬሰኦም ዕጫ ቀዳማይ መዋቲ ከምዘይጋጥሞም ፈለጡ።

በዓል ስልጣን ኣብዝሞተሉ ግዜ ኣጠማምታ ፕረሲደንት ኣብ ሬሳ እንታይ ምዃኑ ምፍላጥ ኣገዳሲ እዩ። እወ ሬሳ ብኸመይ ይፋኖ ከም ናይ ዓንዲኪኤል ክሕሳይ ብሓውሲ ጭሉቕ፡ ዓሊ ሰይድ፡ ሳልሕ መኪ፡ ወዲ ባረ፡ ዋላስ ከም ናይ ቀዳማይ መዋቲ እገዳ ቐብሪ፡ ወይ ድማ ዉሃ-ዘበለ ወግዒ ከም ናይ ካልኣይ መዋቲ። ኩሉ ኣብ ዊንታ ፕረሲደንት ዝምርኮስ እዩ። ብዓል ስልጣን ኤርትራ ብመንገዲ ስነ-ስርዓት ቐብሩ ምስ ሞተ እዩ ዝፈልጥ፡ ማለት ዘይከም-ዓለምና ናይ ቀብሪ ፕሮቶኮል የለን። እቶም ንቀዳማይ መዋቲ ከም’ዚ ዕድል ብዘይምርካቡ ዝጉህዩን፡ እቶም ንዳሕራዋይ መዋቲ ምዕሩግ ቀብሪ ብምርካቡ ዝሕጉሱን ክልቲኦም ነቲ ጽውጽዋይ ብዘይምፍላጦም ሰነፋትን ዓያሹን እዮም።

ታሪኽ ሂወት ካልኣይ መዋቲ ዝወጾ የብሉን። ኩሎም’ቶም ብጥንቃቐ ብእንዳ ዜና ዝዕደሉ ክቡራት ቃላት ድማ ተነጊፎም ተነስኒሶምሉ እዮም። ዝተረፉ ድማ ብኣጋፈርቲ ንእዝኒ ከበዶ እዩ ነገሩ፡ ዋላ’ቶም ብህግደፍ ዝተመቑሑ ሕሩማት ቃላት ማለት ዲሞክራስያዊ፡ ፍትሓዊ፡ ፈታው ህዝቢ፡ ዘይፈላሊ ወዘተ ዝብሉ ዶብ ጢሒሶም ንካልእይ መዋቲ ከስንዩ ኣእዛን ዃሕኹሑ። ሰማዒ ዝን በለ ነቲ ተዋስኦ ካብቲ ሓቂ ከፈልዮ ኣእምሮ ዝክርታቱ ክግንጽል ሕልና ድማ ክፈርድ ግድን ኮነ። እቶም ታሪኾምን ጅግንነቶም ከይተንግረሎም ኣብ ፈቐዶ ቦታት ዝሞቱን ዝቕበሩን ዘለዉ ኣሻሓት ሓርበኛታት፡ በብሓደ ምዝካር ግድን እዩ። ምስ’ዚ ፈስቲቫላዊ ቐብሪ ህግደፍ ብምንጽጻር ድማ ንኣብርክቶኦም ተረኦም ጅግንነቶም ራኢኦም ከምኡ’ውን ተወፋይነቶም ክድህሰስ ነይርዎ። ነቲ ሓቂ ካብ ተዋስኦ ንምፍላይ ክሕግዝ ድማ ብሕልና ነቶም ንፕረሲደንት ተቓዊሞም ቅዋማዊ ስርዓት ንኽትከል ዝጠለቡ’ሞ ን12 ዓመት ሃላዋቶም ዘይፍለጥ እሱራት ዒላዒሮ ምጽብጻብ እኹል እዩ። ማሕሙድ ሸሪፎ፡ ድሩዕ፡ ጴጥሮስ፡ ዑቕበ፡ ብርሃነ፡ ሳልሕ ከክያ፡ ጀርማኖ፡ ኢስቲፋኖስ፡ ሓምድ፡ በራኺ ፓፓዮ ሰናይት ሚርያም ኣስቴር ኣባዓረ ኣልኣዛር ፈርዖን ስራጅ ሳህለ ጀሽዋ ኩሎም ጋዚጠኛታ ወዘተ።  ነዚኦም ሸሚምካ ዝግበር ድራማ ቐብሪ ህግደፍ ነቶም ስነ-ስርዓት ቀብሪ ገይረሎም ዝብሎም ዘሎ’ውን ጣቋ ዘለዎ ሓቀኛ ቀብሪ ኣይኮነን።

ማህደረ  ተስፋዝጊ