ውድብ ሕቡራት ሃገራት፣ ኣብ ዝሓለፈ ወርሒ ሰነ 2014፣ ድሕሪ ናጽነት ኣብ ኤርትራ ተፈጺሞም ንዝብሃሉ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት ዘጽንዕ መርማሪ ኮምሽን ክቐውም ምውሳኑ ኣገዳሲ ፍጻሜ እዩ።

መሰል ሰብ ኣብ ዘኽብራ ዝተፈላለያ ሃገራት ዓለም፣ ኣብ ልዕሊ ዜጋታተን ንዘጋጥሙ ጭውያን ምሕቃቕን፣ ዘይሕጋዊ ማእሰርትን ሞትን ዝኣመሰሉ በደላት ንምምርማር በብደረጃኡ ከምዚ ዝኣመሰለ መርመራታት የካይዳ እየን። ኣብ ኤርትራ ዘሎ ምልካዊ ስርዓት ግን፣ እቲ ገበነኛ ባዕሉ ስለዝኾነ መርመራ ዝብሃል ኣምር ኣብ መዝገበ ቃላቱ የለን። በዚ ምኽንያት ኣብዚ ዝሓለፈ 23 ዓመታት ናጽነት፣ ኣብ ኤርትራ ተዋህሊሎም ዘለዉ ጥሕሰት ሰብኣዊ መሰላት ኣዝዮም ብዙሓት እዮም።

እታ በዚ ከምዚ ዝኣመሰለ ገበነኛ ስርዓት ተመቝሓ ዘላ ሃገርና ኤርትራ፣ ከም ኣባል ስድራቤት ውድብ ሕቡራት ሃገራት መጠን፣ ተጠቃሚት ናይ ከምዚ ዝኣመሰለ ኣገልግሎታት ክትከውን ግቡእ ኣለዋ። ውድብ ሕቡራት ሃገራት፣ ዋላ ‘ኳ እንተደንጔየ ሓላፍነቱ ዘኪሩ ግቡኣ ብምሃቡ ክምስገን ዘለዎ ስራሕ እዩ።

እቲ ፍልይቲ ልእኽቲ ውድብ ሕቡራት ኣብ ጉዳይ ሰብኣዊ መሰላት ኤርትራ ብእትርከቦም ሰለስተ ኣባላት ዝቐውም መርማሪ ኮምሽን፣ ጸብጻብ ውጽኢት መጽናዕቱ ናብ ካልኦት ኣካላት ሕቡራት ሃገራት ብምቕራብ ዕማሙ ኣብ ሓደ ዓመት ክዛዝም ምዃኑ እቲ ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝተዋህበ መግለጺ የረድእ።

መርማሪ ኮምሽን ጽፉፍ መርመራ ብምክያድ ኣድማዒ ስራሕ እንተደኣ ኣሳሊጡ ንህዝቢ ኤርትራ ብዝተፈላለየ መንገድታት ደገፍ ክኾኖ ይኽእል እዩ። ገለ ካብቶም ጠቕምታት እዞም ዝስዕቡ እዮም።

1ይ –  ማሕበረሰብ ዓለም ኣብቲ ሰነድ ተመርኵሱ ብመንገዲ ውድብ ሕቡራት ሃገራት እቲ ስርዓት ሰብኣዊ መሰላት ከኽብርን ብኣህጉራዊ ውዕላት ሰብኣዊ መሰላት ክቕየድን ዝሓየለ ጸቕጢ ክገበረሉ ወይ ስጉምቲ ክወስደሉ ይኽእል

2ይ – እቲ ሰነድ ተሰማዕነት ዘለዎ መወከሲ እንተደኣኮይኑ፣ ሃገራት ዓለም ብተናጸል ምስቲ ስርዓት ንዝገብራኦ ዲፕሎማስያዊ ዝምድና ክሓስባሉ፣ ዕድመ ናይቲ ስርዓት ኣብ ምንዋሕ ተራ ዘለዎም ወፍርታት ንዘካይዳ ኩባንያታተን ከማኽራን ጸቕጢ ክገብራን ክቕሰባ ክድርኸን ይኽእል

3ይ – ነጻ ማዕከናት ዜና ኤርትራን ዓበይቲ መደበራት ዜና ዓለምን ኣብቲ ሓበሬታ ተመርኵሰን ንበደላት ናይቲ ስርዓትን መሳርሒኡን ብምውዕዋዕ ኣህጉራዊ መልክዕ ከምዝሕዝ (Internationalized) ከምዝኸውን ብምግባር፣ ካብ ህዝቢ ኤርትራ ከምዝንጸል፣ ህዝቢ ዓለም ‘ውን መንግስታቱን ትካላቱን ከምዚ ንዝኣመሰለ ዓመጸኛ ስርዓት ካብ ምድጋፍ ክቝጠቡ ከተሓሳስቡ ክድርኻ ይኽእላ

4ይ – ኣብ ኤርትራ ለውጢ ኣብ ዝረጋገጸሉ እዋን ኣብ ናይ ዕርቅን ስኒትን መስርሕ ንህዝቢ ኤርትራ መወከሲ ክኾኖ ይኽእል

እቲ ኤርትራውያን ከነስተብህለሉ ዘለና ኣገዳሲ ጉዳይ እምብኣር፣ ነዚ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ብመንገዲ ቤትምኽሪ ሰብኣዊ መሰላት ኣሕሊፉዎ ዘሎ ውሳኔ ኣብ ምዕዋት እጃምና እንታይ ክኸውን ኣለዎ ዝብል እዩ። ምቛም መርማሪ ኮምሽን መጀመርታ ናይ ‘ቲ ዕማም እዩ። እቲ ኮምሽን ኣድማዒ ስራሕ ከሳልጥ እንተድኣ ኮይኑ፣ ብቐንዱ ሓበሬታ ዝህቡ ርጡባት መሰኻኽር ክርከቡ ኣለዎም። እቶም መሰኻኽር ተሳታፍነት ከርእዩ ቅሩባት ዝኾኑ ኸኣ፣ ኣብቲ ኮምሽንን ኣሰራርሓኡን ምትእምማን ምስ ዝህልዎም እዩ። እዚ ግን ብኸመይ እዩ ክረጋገጽ ዝኽእል?

ቅድሚ ኹሉ እዚ ጉዳይ’ዚ ሃገራዊ ጉዳይ ምዃኑ፣ ጸገም ህዝቢ ኤርትራ ብሕልፊ ድማ ወጽዓ ግዳያቱ ንምምርማር ዝቖመ ኮምሽን ከምዝኾነ ክንፈልጥ ይግባእ። ‘ሳላይ እዩ ተፈጢሩ፣ ውላደይ እኮ እዩ፣ ርኣዩዎ ‘ሞ ክጽብቕ’ እናበልካ ምንያትን ጃህራን ክግበረሉ ዝግባእ ኣይኮነን። እዚ፣ ልክዕ ከምቲ ቅድሚ ቁሩብ እዋናት፣ ከማና ንዝተጸገማ ሃገራት ማእከላይ ኣፍሪቃ (Central African Republic) ከምኡ ‘ውን ንሶርያ ብውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝተዋህበ፣ ንኤርትራ ‘ውን ዝተወሰነላ፣ ድምር ወጽዓ ህዝቢ ኤርትራን፣ ድምር ጻዕሪ ኤርትራውያንን ኣህጉራውያን መሓዙት ህዝቢ ኤርትራን ዘፍረዩዎ እምበር፣ ብ ለበዋ ወይ ሎቢ ሓደ ውልቀሰብ ዝተረኽበ ውሳኔ ኣይኮነን። ዋንኡ ህዝቢ ኤርትራ እዩ። ኣብ ከም ኤርትራ ዝኣመሰለት፣ ብጽፍጻፍ መስዋእቲ ተረኺባ መቓልሕ ስዉኣት ዘይስምዓላ ሃገር፣ ናይ ታዕሪፋ ጌርካ ናይ ቕርሺ ዘረባ ቁሩብ ከሕንከና ይግባእ። ህዝቢ የዒንቲ ኣለዎ ክምስክር ‘ዩ፣ ተግባር ከኣ ኣፍ ኣለዎ ባዕሉ ክዛረብ እዩ። ልብን ቀልብን ኣብ ቀንዲ ጉዳያት ከተኩሩ ኣለዎም። ኣብዚ እዋን’ዚ ዝድለ ዘሎ፣ ነቲ ዝዓበየ ዕላማ ንምዕዋት አእጃምና ምብርካት እዩ። ከምዚ ዝኣመሰለ ዝንባለ ኣብ ብዙሕ ኣጋጣሚታት ክርአ ‘ኳ እንተጸንሐ፣ ብመንጽር ኣገዳስነት ናይ’ዚ ዕማም’ዚ፣ ነዚ ጉዳይ’ዚ ከምቶም ዝሓለፉ ሸለል ምባሉ ድኽመታት ከምጽእ ስለዝኽእል፣ ህዝቢ ክልብመሉ መታን ምጥቃሱ ኣገዳሲ ይኸውን።

ስለ’ዚ፣ ስርሓት ናይቲ ኮምሽን ብኸምዚ ዝኣመሰለ ፋይዳ ዘይብሉ ውልቃዊ ህንጡይነታት ከይፈኵስ፣ ብዓቢኡ እቲ ውሳኔ ናይ ሕቡራት ሃገራት ሚዛኑ ከይጎድል፣ መሰኻኽር ኮነ ኩሎም ኣብቲ ዕማም እጃሞም ከበርክቱ ዝኽእሉ ኤርትራውያን ‘ውን ዝሕጥሕጥ ከይብሉ፣ ውጹዕ ህዝቢ ኤርትራ ሕጂ ኸኣ ካልእ ዕድል ከየምልጦ መታን ምስትብሃልን ምምኽኻርን ዘድልዮ ጉዳይ እዩ።

እዚ ኩነታት’ዚ ተመቻቺኡ፣ መርማሪ ኮምሽን ስርሑ ብኣድማዕነት ከሳልጥ እምብኣር፣ ኣብ ወጻኢ ዘለው ብዙሓት ኤርትራውያን ተጣበቕቲ ሰብኣዊ መሰላት (ማሕበራትን ውልቀሰባትን) ናይ ሕጊ ክኢላታትን ጠበቓታትን፣ ዓበይቲ ዓድን ምሁራትን ተነጣጠፍትን ተራኺቦም፣ ብዛዕባ’ዚ ኣገዳሲ ጉዳይ’ዚ ዓሚቝ ምይይጥ ከካይዱ ይግባእ።

ገበናትን ገበነኛታት ናይ ምጽናዕን ምጽብጻብን ዕማም፣ ብዓቢኡ ሰባት ምፍራድ ዘጠቓልል  ጉዳይ ብምዃኑ ኣቕሊልካ ክርአ ዘለዎ መደብ ስራሕ ኣይኮነን። ኣፍልጦ ያታን ባህልን ሕብረተሰብ፣ ሕጋዊ ሞያን ክእለትን፣ ብስለት፣ ንጽህና፣ ካብ ቲፊዞን ሰበይሰብካን ነጻ ዝኾነ ውድዓውነትን ዘይሻራነትን፣ ዝተወሃሃደ ስራሕን ምምኽኻርን ዝሓትት፣ መሰኻኽር ልዑል ምስጢራውነት ዝጠልቡሉ፣ ህዝቢ ግልጽናን ተሓታትነትን ዝደልየሉ ርዝነት ዘለዎ ስራሕ እዩ። ንሞያውያን እምበር ንውልቀሰባት ዝግደፍ ተራ ዕዮ ኣይኮነን።

ኣብ ኤርትራ፣ ዋላ ብዋጋ ህይወትን ሕስረትን ህዝቢ ኣብ ኮረሻ ስልጣን ምውጣሕ ጥራይ ዝዓጦ ሓላፍነት ኣልቦ ስርዓት ስለዘሎ፣ ብደረጃ ኣፍሪቃ ‘ኳ ክብረት ህዝቢ ኤርትራ ባይታ ዘቢጡ እዩ። እቶም ኣብ ወጻኢ እንርከብ ዜጋታት ‘ውን ስለዘይተጠርነፍናን ዘይተወሃሃድናን፣ ክብረትን ደረጃን ህዝቢ ኤርትራ ክንዕቅቦ ኣይከኣልናን። አእጃምና ከነበርክት ኒሕን ቅሩብነትን ስለዘየርኣና፣ ሞይኡን ዕምቆቱን ብዘየገድስ፣ ዘንቀደ 10 ሚእታዊት ገይሩ 90 ሚእታዊት ከበላሾ ከሎ ከይተረፈ፣ ሸለል ክንብሎ ንግደድ ኣለና። ብሰንኪ እዚ እንታይ ገደሰኒ ዝብል ዝንባለን፣ ተጸባይነትን ድማ ብዙሕ ይበዅረና ኣሎ።

ስለዚ፣ እዚ ብመርማሪ ኮምሽን ክዕመም ተወጢኑ ዘሎ፣ ገበነኛታት ኣብ መዝገብ ንምስፋር ጥራይ ዘይኮነ፣ ዕርቅን ስኒትን ‘ውን ኣብ ምርግጋጽ እጃም ክህልዎ ዝኽእል ስራሕ፣ ደረጃን ምትእምማንን ብዘለዎ መንገዲ ብኣድማዕነት መታን ክሰላሰል፣ እቶም ክብ ክንብል ዝጠቐስናዮም ሰብ ሞያ ተራኺቦም፣ ነቲ ጉዳይ ብምድህሳስ ምስቲ ኮምሽን ክደጋገፍ ዝኽእል ሓደ ርጡብ ግዝያዊ ሽማግለ (Ad hoc Committee) ክመዙ ዕዙዝ ኣገዳስነት ዘለዎ እዋናዊ ዕማም እዩ።

ምልኪ ይፍረስ ሕጊ ይንገስ!

ኣሰና ፋውንዴሽን

28 ሓምለ 2014