ሓጺር ኣስተምህሮ ብዛዕባ ጸላኢ

ብ ኣማኑአል ሳህለ

ንጸላኢኻ ብኹልንተናኡ ምፍላጥን ምግምጋምን፡ ጸኒሑ ኣብ ምብዳሁን ምምካቱን ኪጠቕመካ ይኽእል። ዘይትፈልጦ ምስ እትኸውን ግን፡ ብግቡእ ክትምክቶ ስለ ዘይትኽእል፡ ሓደጋ ከስዕበልካ ይኽእል። ምስ ዘይትፈልጦ ወይ ኣጸቢቕካ ዘይገምገምካዮ ጸላኢ ምቅላስ ማለት፡ ከምቲ ሓንቲ ዕውርቲ ኣንጭዋ ምስ ሓንቲ ነግራም ድሙ ክትገጥም ከላ ማለት እዩ። ፈንጠርጠር ኣንጭዋ ግን ነዊሕ ከይጸንሐ ስለ ዚድምደም፡ ድራር ድሙ ኮይና እያ እትተርፍ።

ምስ መን ትቃለስ ከም ዘሎኻ ኣስተብህል። ቃልስኻ ምስ ጽላሎትካ ወይ ምስ ነብስኻ ወይ ምስ ዘየሎ ጸላኢ ከይከውን ተጠንቀቕ። ምስቲ ባዕልኻ ዝመዘንካዮ ዘይኮነስ ምስቲ ንዓቕምታቱ ብወረን ብጌጋን ዝገምገምካዮ ጸላኢ ከይትገጥም ሕሰብ። ስለምንታይ ኢኻ ንጸላኢኻ ገና ብዕምቖት ከይገምገምካዮ ከሎኻ፡ ድኹም እዩ፡ ሓያል እዩ፡ ውሑድ እዩ፡ ብዙሕ እዩ እናበልካ ኣብ ጸገም እትኣቱ? ምስ ገጠምካዮ ከምቲ ዝሓሰብካዮ ኮይኑ ስለ ዘይጸንሓካ፡ ምስናፍካ ኣይተርፍን። መዓልቱ እዩ፡ ዕድለይ እዩ ወይ ጽሕፍቶይ እዩ ምባልካ ዋጋ የብሉን። ድኽመትካ ንምሽፋን ዚወሃብ ምኽንያታት ብዙሕ እዩ። እቲ ድኽመት ግን ኣብ ጉድለት ሓይልኻ ዘይኮነስ ኣብቲ ዋሕዲ ሓበሬታኻ እዩ ተሰሪቱ ዘሎ።

መራሒና ሓደ እዋን ንወያነ ኣመልኪቱ፡ ጎረወይና፡ ድኹማት፡ ሃመማ ወዘተ እዮም፡ ከምዚ እዮም፡ ከምቲ እዮም እናበለ ይዛረብ ነይሩ። ንጸላኢኻ ምንዓቕ፡ ንሽንፈት መገዲ እዩ ዚጸርገሉ።

ብተመሳሳሊ መገዲ፡ ደርጊ ምስ ተጋደልቲ ኪገጥሙ ኸለዉ ዘዘውትሩዎ ዝነበሩ ግጉይ ናይ ጸላኢ ግምገማ ኣብ ውድቀት እዩ ኣብጺሑዎም። ብኣጻብዕ ዚቝጸሩ ወንበዴ ……. ብገመድ ኣሲርኩም ኣምጽኡዎም ….. ወዘተ ብምባል የሽካዕልሉ ነይሮም። ኣብ ሜዳ እንቋዕ ብደሓን መጻእኩም ኢሎም እተቐበሉዎም ግን ብኣጻብዕ ዚቝጸሩ ወንበዴታት ዘይኮኑስ፡ ዕላማን ራእይን ዝነበሮምን፡ ከቢድ መሳርያታት እተዓጥቁን ቦጦሎኒታትን ብሪጌዳትን እዮም ነይሮም። ጸላእቲ ግን ነቲ ኪኣስሩሉ እተማልኡዎ ገመድ መብዛሕትኦም ተሓኒቖሙሉ እዮም።

እቶም ጸላእትኻ ገረወይና ወይ ሃመማ እንተ ኾይኖም፡ ወይ ከኣ ብገመድ ተኣሲሮም ዚመጹን ብኣጻብዕ ዝቝጸሩን ወንበዴታት እንተ ኾይኖም ደኣ፡ ምስ ሰዓርካዮም ከመይ ጌርካ ከም ጅግና ክትቝጸር ትኽእል? ኣይትኽእልን፡ ምኽንያቱ ድማ ምስ ሃመማን ምስቶም ብኣጻብዕ ዚቝጸሩ ወንበዴታትን ምግጣም ብዙሕ ስልትን ጅግንነትን መስዋእትን ዚሓትት ኣይኮነን።

ኣብ ኣስመራ፡ ኣብ ሚኒስትሪ ዜና ክሰርሕ ከሎኹ፡ መስዋእቲ ዋጋ ሓርነት እትብል ዓምዲ ነይራ። ኣብኡ ዚቐርብ ዝነበረ ጽሑፋት ሓድሓደ ግዜ ነቶም ሰራዊት ደርጊ ብፍጹም ከም ዘይረብሑ ወይ ኣመት ኣገባብ ውግእ ከም ዘይነበሮም ገይሩ ይገልጾም ነይሩ። ከም ድላይካ ትቐትሎም፡ ትማርኾም፡ ትርሽኖም፡ ተጓዪዮም ወዘተ። ነዚ እተመልከተ ሓደ ተጋዳላይ፡ ዋእ፡ ኣንታ ምስ መን ዲና ንዋጋእ ኔርና። ነዞም ከምዚኦም ዝበሉ ድኹማትን ድሁላትን ወትሃደራት ምስዓር ደኣ ከመይ ገይሩ ጀጋኑ ከብለና ይኽእል፡ ዚብል ርእይቶ ኣቕሪቡ ነይሩ። ግን ብዙሓት በቲ ርእይቶኡ ኣይተሓጎሱን።

ከምዚ ክብል ከሎኹ፡ ወላ ኣብቲ ውግእ ስዒርካ እንተ ነበርካ፡ ነቲ ጸላኢ ናቱ ምሃቡ እውን ኣድላዪ እዩ ማለተይ እየ። ንጸላኢ ዝሰዓርካሉ ምኽንያት ብኸፊል ኣብ ቅኑዕ ግምገማ እተመስረተ ይኹን እምበር፡ ድሕሪ ዓወትካ ነቲ እተሳዕረ ጸላኢ ቀጻሊ ከም ድኹም ጌርካ ምርኣዩ፡ ኣብቲ ብገለ ምኽንያት ዚካየድ ዳግማይ ግጥም ኪጎድኣካ ይኽእል እዩ። ንጸላኢኻ ምንሻው ኣብ ኩሉ ዓለም ዚዝውተር ታክቲክ እዩ። ግን ናይ ጸላኢ ዓቕሚ ንኸይትግምግም ዓይንኻ ዚሽፍነካ ስለ ዝኾነ፡ ከም ስነልቦናዊ ስልቲ እምበር፡ ከም ናይ ውግእ ስልቲ ኮይኑ ኪዝውተር ኣይግባእን።

እምበኣር፡ ነዚ ግጉይ ኣረኣእያዚ ምስቲ ኣብ ሃገርና ዘሎ ኩነታት ኣገናዚብና ድማ ክንርእዮ ንፈትን። እቲ ምስ ህግደፋውያን እነካይዶ ዘሎና ኵናት፡ ብረታዊ እኳ እንተ ዘይኮነ፡ ስነልቦናውን ንቕሓታውን ኵናት እዩ፡ ካብቲ ኣብ ሜዳ ዚካየድ ዝነበረ ኵናት ድማ ብባህርያቱ ብዙሕ ዚፍለ ኣይኮነን።

እቲ ኣብ ኤርትራ ዘሎ ስርዓት፡ ሓያልን ቆራጽን ተጣባብን፡ ሰባት ከእምንን ከሰልፍን ዚኽእል ሜላታት ዚጥቀም፡ ልዑል ናይ ፕሮፓጋንዳ ስልትን ኣውታርን  ዚውንን፡ ልዑል ናይ ወርቅን ናይ ዶላራትን ናይ ዘይንቀሳቐስ ንብረትን ሃብቲ ዘለዎ፡ ናይ ዓለም ወቐሳን ማዕዳን ድምብርጽ ከይበሎ ዚጎዓዝ፡ ሰብኣዊ መሰላት ትርጉም ዘይህቦ፡ ደሞክራሲ ኣብ ካልእ ዓለማት ጥራይ ከም ዚዝውተር ገይሩ ዚሓስብ፡ ከከም ኣድላዪነቱ ኪመሓዞን ኪጻላእን ዚኽእል፡ ሚልዮናት ዶላራት ኣብ ጸጥታን ሓለዋን ዘጥፍእ፡ ከም ነፋሒቶ ዚለዋወጥ፡ ነዊሕን መርዛምን ኣእዳው ዘለዎ፡ ኪጥዕሞ መንግስቲ ኪጽግሞ ማፍያ ዚኸውን፡ ከም ጎማ ኪምጠጥን ኪጭበጥን ተኽእሎ ዘለዎ፡ ሓደገኛ ሓይሊ ምዃኑ ከይፈለጥካ ክትቃለሶ ምፍታን፡ ምስቲ እታ ዓቕሚ ድሙ እተሰወራ ዕውርቲ ኣንጭዋ፡ ምስ ነግራም ድሙ ዘካየደቶ ግጥም ኪመሳሰል ይኽእል። ድራር ዲክታቶር ዄንካ ኢኻ እትተርፍ። ናይ ኣቦታትና ናብ ጣልያን ዝቐንዐ ትዕዝብቲ፡ ንህግደፋውያን ኣጸቢቑ እዩ ዚምልከቶም፥ ጻዕዳ ተመን እንተ ነኺሱ፡ ደላሊኻ ነይርከብ ፈውሱ።

እዚ ስርዓትዚ ነቲ ዝናኡን ዕቤቱን ኣብቲ ኣእምሮን ልብን ህዝቢ ሰሪቱዎ እዩ። ኪስርቶ ዝኸኣለ ድማ፡ ከም ውድብ ኮይኑ ናጽነት ብምምጻእ፡ ንኤርትራ ከም ናጻን ልዑላዊትን ሃገር ከም እትፍለጥ ብምግባሩ፡ ነቲ ርእሱ ኣድኒኑ ዝኸይድ ዝነበረ ህዝቢ ብተዛማዲ መገዲ ርእሱ ከም ዜልዕል ብምግባሩ፡ ጅግንነት ኤርትራዊ ብምምስካሩ፡ ብገለ ሸነኻቱ ንባህልታት ሃገር ብምዕቃቡ ወዘተ። እዚ ድማ ኣብ ጕዕዞ ኤርትራ መወዳድርቲ ዘይብሉ ታሪኻዊ ፍጻመ እዩ። ኤርትራዊ ንዘመናት ዝሓልሞ ዝነበረ ሕልሚ፡ በቲ ውድብ እዩ ጋህዲ ዝኾነ። ይኹንምበር፡ ሽሕኳ እቲ ውድብ ኣብ መወዳእታ ብህግደፋውያን እንተ ተተከአ፡ ናይ ስምን ፖለቲካን ኣጀንዳን ፕሊሲታትን ምልውዋጥ ነቲ መወዳድርቲ ዘይብሉ ታሪኻዊ ኣበርክቶ ብምንም መገዲ ኪሓኮ ወይ ኪስርዞ ኣይክእልን።

ብወገን እቲ ጸላኢ ተባሂሉ ተመዲቡ ዘሎ ሓይሊ ግምገማና ካብ ኣቐመጥና፡ ብወገን እቲ ተቓላሲ ሓይሊኸ እንታይ ክንብል ንኽእል?

ሓደ እዋን መራሒ ኤርትራ ኣብ ተለቪዥን ቀሪቡ ነቲ እተዳለወሉ ሕቶታት ይምልሽ ነበረ። ኣብ መንጎ፡ ብዛዕባ ተቓወምቲ ሓይልታት ሕቶ ቀሪቡሉ።  የለዉን ብምባል እዩ ዝመለሸ ቁልቁል ንኣፉ። ተቓወምቲ ውድባት ከም ዘለዉ ጠፊኡዎ ኣይኮነን፡ ግን ምንም ዚገብሩዎ ነገር የብሎምን ማለቱ እዩ። ከመይሲ ተቓወምቲ ሓይልታት ከምቲ ናቱ ወርቅን ዶላራትን የብሎምን፡ ከምቲ ናቱ ናይ ቆራጽነትን ትርን ባህርያት ኣየጥረዩን፡ ከምቲ ናቱ ጭካነን ኣረምነትን ኣይተዓደሉን፡ ከምቲ ናቱ ተባላሓትነትን ንሰብ ኣእሚኑ ኪውድብን ከሰልፍን ዚኽእል ሜላታት ኪጥቀሙ ኣይረኣየን፡ ከምቲ ናቱ ናይ ፕሮፓጋንዳ ስልትን ኣውታርን ኣየማዕበሉን።

ኣብ ልዕልዚ፡ እቲ ስርዓት ወይ መሪሕነት፡ ተቓወምቲ ኪገብሩዎ ዘይደልዩ ንጥፈታትን፡ ኪወርሱዎ ዘይደልዩ ባህርያትን ኣለዎ። ተቓወምቲ፡ ከም ማፍያ ኮይኖም ኪነጥፉ ኣይደልዩን እዮም። ተቓወምቲ፡ ገንዘቦም ኣብ ጸጥታን ሓለዋን ከጥፍኡዎ ኣይመርጹን፡ ከም ነፋሒቶ ኪለዋወጡ ኣይደልዩን፡ ናይ ዓለም ወቐሳን ማዕዳን ሸለል ኪብሉዎ ኣይደፍሩን፡ ንደሞክራስን ንመሰላት ወድሰብን ምሕላው ካብዚ ዓለምና ወጻኢ ኣብ ዝኾና ፕላነታት ኢዩ ዚዝውተር ኢሎም እውን ኣይሓስቡን። እዚ ድማ ጽቡቕ እዩ።

ይኹንምበር፡ ተቓወምቲ፡ ነቲ ህዝቢ ዚኣምነሉ፡ እቲ ስርዓት ግን ዘይኣምነሉ፡ ኣብ ወድሰብ ተቐባልነት ዘለዎ መሰረታዊ ኣምራትን መትከላትን ተጠቒሞም ኪምክቱሉ ይኽእሉ ነይሮም፡ ግን ኣይገበሩዎን። በቲ ናቱ ሜላታት ከይከዱ ዘሕፍር ኮይኑዎም፡ እቲ ናታቶም ሜላታትን ፖሊሲታትን መደባትን ድማ በብእዋኑ ብምክፍፋልን ብምጉጅጃልን ብዘይምስምማዕን ብናይ ምጥርጣር መንፈስን፡ ብናይ ሃይማኖታውን ኣውራጃውን ሕማም፡ በቲ ሕልናኻ ዘዕርብ ናይ ተገዛእነትን ተምበርካኽነትን ባህርያት ይብረዝ ብምህላዉ፡ ነቲ ጸላኢ ዘርዕድ ወይ ንህላወኡ ዘስግእ ንጥፈታት ከርእዩ ወይ መደባት ኪሕንጽጹ ኣይከኣሉን።

ካብ ኩሉ ዝኸፍአ ግን፡ ነቲ ስርዓት ከም ድኹምን ኪፈርስ ከም ዝቐረበን ጌሮም ምውሳዶም እዩ። እዚ ድማ ናይ ግምገማ ጉድለት እዩ። ንጸላኢኻ ኣብ ክንዲ ክትጸርፎን ክትከሶን ምውዓል፡ ክትግምግሞን፡ ሓያልን ድኹምን ጎድንታቱ ክትፍትሽ ምፍታን ይበልጽ። ከምቲ ጻላኢ በየነይቲ ቀዳድ ኣትየ እየ ዘጥቅዕ ኢሉ ዚሓስብ፡ እቲ ተቓዋሚ ድማ ኣብቲ ስርዓት ቀዳዳትን ድኽመታትን ኣለልዩ ኪጥቀመሉ ኪኽእል ይግባእ።

እቲ ስርዓት ሓያል እንተ ዘይከውን ነይሩ፡ ክሳዕ ሕጂ ኣይምጸንሐን። እቲ ስርዓት ለይትን መዓልትን ንህላወኡ ዘውሕሱ ሜላታት ኪሓስብ ስለ ዚሓድር፡ ተቓወምቲ ኪዳኸሙ ንርእይ ኣሎና። እቲ ስርዓት ብፕሮፓጋንዳ ኣውታራቱን ፈስቲቫላቱን ጓይላታቱን ገይሩ ብምቅላሱ፡ ፈሽኳላትን ሕልኩሳትን ኪዕምብቡ ክኢሎም። ናይ ጸጥታን ሓለዋን ስለያን ገመዳቱ ኣብ ኩሉ ብምዝርጋሑ፡ ኣብ ኣኼባታት ተቓወምቲ ወትሩ ዕግርግርን ሕንፍሽፍሽን ኪልዓል ክኢሉ። ኣባላት ተቓወምቲ ካብቲ ናይቲ ስርዓት ማፍያዊ ፍሕሶ ከምልጡ ኣይከኣሉን፡ በቲ ሓሶቱን ኣምሰሉነቱን መዓልታዊ ዚታለሉ ድማ ብዙሓት እዮም።

ከምቲ ባርዕ ሓዊ ዝኣኽሎ ኣህሚኹ ኣብ መወዳእታ ዚቕህም፡ እቲ ስርዓት ድማ መዓልቱ ሓሊዉ ምቕሃሙ ዘይተርፎ እዩ። ግን ቅሂሙ ማለት ተሳዒሩ ማለት ኣይኮነን። ንስኻውን ኣሰኒፈዮ ኢልካ ክትሕበን ኣይግባእን። ምቕሃሙስ፡ ሕመቕካ እዩ ዘንጸባርቕ። ገዛ ብባርዕ ተቓጺሉ ምስ ተሃሞኸ፡ ብማይ ዝዘቕበበት ቦምበሪ ሒዝካ ኣብቲ ቦታ ደበኽ ምባል ዋጋ የብሉን። ካብቲ ቦታ ግን ናይ ስንፍናኻ ፈሓም ሒዝካ ንገዛኻ ክትምልሰ ትኽእል ኢኻ።

ስለዚ፡ እቲ ስርዓት ንህላወኡ ከንውሕ፡ ዕጡቕን ድሉውን ቆራጽን ከም ዝኾነን፡ ዝኾነ ዓይነት ስጉምቲ ንምውሳድ ድሕር ዘይብልን፡ ኣብቲ ዘታለሎ ህዝቢ ሰረት ዘንበረን፡ ካብ ምፍልላይን ካብ ኣብ ነብስኻ ምጥርጣርን ካብ ፍጹም ተምበርካኽነትን ተረባሓይ ከም ዝኾነን፡ ፍሉይን ጊንጥን ፖለቲካውን ወትሃደራውን ስርዓት ከም ዝኾነን ምፍላጥን ምግንዛብን ናይ ኩሉ ተቓላሳይ መሰረታዊ ተግባር ኪኸውን ይግባእ።

ብድሕሪዚ፡ ከምቲ ኣብ ሜዳ ዝሓዝካ ሒዝካ ተበገስ ዚብሃል ዝነበረ፡ ኩሉ ፈታው ህዝቡን ሃገሩን፡ ተወዲቡን ተወዳዲቡን ሓድነቱ ኣደልዲሉን፡ ነቲ ንሃገርን ንህዝብን ዝሃንጽን ሰላም ዘስፍንን ደሞክራስያውን ህዝባውን መትከላትን መደባትን ራእይን ተስፋን ሒዙ፡ ሃገር ንምድሓን ብኣእምሮኡን ብሕልናኡን ብተግባራቱን ኣብቲ ታሪኻዊ ኵናት ክሳተፍ ይግባእ።

Subscribe ASSENNA YouTube to get Radio Assenna shows on time: