ሓድግታት ኣምባሳደር ተስፋሚካኤል ገራህቱ ኣብ ዓባይ ብሪጣንያ

“ሻምፕዮን ናይቲ በታኒ ፖሊሲ”

                   ታደሰ ኪዳነ           በርሚንግሃም

                    5ይ ክፋል           22/05/2014

 

ኣብ 4ይ ክፋል በዛ እትስዕብ ሑጥበ-ጽሑፍ ኢየ ተፋንየኩም፦

“እዚ ክብ ኢሉ ዝተጠቕሰ ሓሳባት፣ ብማእከላይ ቤት-ጽሕፈት ህግደፍ ናብ ኩሉ ኣብ ደገ ዝነብር ኤርትራዊ ዝተዘርግሐ ሓደገኛ ፖሊሲ ኢዩ። ብዓቐኑ ዝፈላለ’ኳ እንተኾነ ኣብ ኩሉ ኣብ ደገ ዝርከብ ኤርትራዊ ዝረአ ጸገም ድማ ኢዩ። ኣብዚ ኣብ ዓዲ-እንግሊዝ ፍሉይ ዝገብሮ፣ ኣምባሳደር ተስፋሚካአል ብዘይ ዝኾነ ስኽፍታ ብምሉእ ሓይሉ፣ ብድርኺት ይሰርሓሉ ስለዝነበረ ጥራይ ኢዩ።”

 

… 5ይ ክፋል ይስዕብ

 

ኣብ ሃይማኖት ዝተገብረ ምትእትታው
ሕጂ’ውን ኣብታ ከም ኣብነት ዝወሰድኩዋ ከተማ በርሚንግሃም ዝተራእየ ናይ ሃይማኖት ሕንፍሽፍሽ ኢየ ክዛረብ። ኣብዛ ከተማ ኣመንቲ ክርስትናን ምስልምናን ኣለና። ኣብቲ ክርስትና ድማ ኣመንቲ ኦርቶዶግስ፣ ካቶሊክን ጴንጥ-ቆስጠን። ኣነ ከም ኣማኒ ኦርቶዶግስ ድማ ኣብኡ ኣተኲረ ኢየ ክጽሕፍ።

 

ከም መእተዊ ናይዛ ሓጻር ኣርእስቲ፣ ኣብዚ ቀረባ እዋን ምስ ሓደ ብዙሕ እዋን ምስ ወዲ-ገራህቱ ዝረአን፣ ንቃላት ተስፋሚካአል ገራህቱ ከም ናቱ ገይሩ ብሓውሲ ጃህራ ዝዛረብ ሰብ ካብ ዝገበርናዮ ዕላል ወስ ከብል። ንሱ ኣብ ዕላሉ “ነቶም ኣመንቲ ምስልምና ኣቐዲምና ብዝሃብናዮም ዕዮ-ገዛ ፋሕ-ፋሕ ኣቢልናዮም ኢና። ሎሚ ዋላ ኮፍ ኢሎም ከማን ብሓንሳብ ሻሂ ክሰትዩ ኣይክእሉን ኢዮም። ነቶም ክርስትያን ድማ ነቲ ቀሺ መን ከም ዝለኣኾ ከይፈለጡ ‘ቀሺ እገሌ’ባ- እዚ ጳጳስዚ’ባ’ እናበሉ፣ ነንሕድሕዶም ከም ዝወነጃጀሉ ገይርናዮም ኣለና። ንሕና ሕጂ ባራ ወጺእና፣ ንሳቶም ነንሕድሕዶም ይበኣሱ ኣለዉ። እዚኣ እንተወሓደ 10 ዓመት ክትወስደሎም’ያ። ድሕሪኡ ‘ሰላም’ ከይተበሃሃሉ ማዕዶ- ማዕዶ ጥራይ ኢዮም ክኸዱ። ሽዑ ከኣ ገለ ንምህዘሎም” ቃል ናይ ሓደ ንነብሱ ከም ቀንዲ ህግደፍ ዝወስድ፣ ግን ከኣ ዝሰምዖ ዝደግም ሓውና።

 

ነዛ ቀላል ትመስል ግን ከኣ ዓሚቝ ትሕዝቶ ዘለዋ ዘረባ ከም ኣብነት ወሲደ፣ ናብቲ ኣብ በርሚንግሃም ዝተራእየ ሕንፍሽፍሽ ክምለስ። ከምቲ ኣቐዲመ ዝገለጽኩዎ፣ ቚጽሪ ኤርትራውያን ተቐማጦ ናይዛ ከተማ እናበዝሐ ምስ ከደ፣ ገለ ዲያቆናትን ግዱሳት ውልቀ-ሰባትን፣ ማዕረ- ማዕረ’ቲ እናበዝሐ ዝኸይድ ዝነበረ ምትእኽኻብ ኣመንቲ ጰንጠ-ቆስጠ፣ “ኣመንቲ ኦርቶዶግስ’ውን ሓቢርና ምስ ኣምላኽና እንራኸበሉ ቦታ ክህልወና ኣለዎ” ብምባል ክተኣኻከቡ ጀሚሮም። ጻዕሮም ዕዉት ኮይኑ ድማ ኣብ ሓጺር እዋን ብዙሕ ሰብ ክእክቡ ኪኢሎም። በዚ ዘይተሓጎሰ ሰብ’ውን ኣይነበረን።

 

መብዛሕትኦም ባሕርን ምድረ-በዳን ሰጊሮም ዝመጹ ስለዝነበሩ ድማ፣ ዳርጋ ኩሎም ነታ ‘እንዳገርግስ’ ዝበሉዋ ቤተ-ክርስትያን፣ ካብ ፖለቲካዊ ጽልዋ ነጻ ኮይና፣ ኣብ መንፈሳዊ ጉዳይ ጥራይ ክትሕጸር ጽዒሮም። ብኣማኢት እንቑጸር ኣመንቲ ኦርቶዶግስ ድማ፣ ፖለቲካዊ ኣጠማምታና ብዘየገድስ፣ ኣብቲ ዝግበር ኣጋጣሚታት ብሓባር ተገልገልቲ ነይርና። ኣብ ደገ ፖለቲካ ተኻቲዕካ (ሓንሳብ’ውን ኩራ ይሕወሶ ኢዩ)፣ ኣብቲ ቤተ-ክርስትያን መጺእካ ‘ሰላም’ ተበሃሂልካ ብሓባር ኮፍ ትብል። እዚ ግን ንህግደፍ ብሓፈሻ፣ ንወዲ-ገራህቱ ድማ ከም ልኡኽ ዝወሓጠሎም ኣይነበረን።

ኣብቲ መጀመርያ ተስፋሚካአል ገራህቱ ነዚ ምትእኽኻብ’ዚ ከም ዘለዎ ክጥቀመሉ ኢዩ ፈቲኑ። ገለ ‘ኣባላት ህግደፍ ኢና’ ዝብሉ ኣሕዋት፣ ኣብ ቀጽሪ ናይቲ ቤተ-ክርስትያን ናይ ህግደፍ መጎሳጎሲ ጽሑፋት ክዝርግሑ ተራእዮም። “እዚ ክፈላልየና ኢዩ” ብምባል ድማ ኩሉ ሰብ ብሓደ ድምጺ ተቓዊሙዎ። በዚ ድማ ገራህቱ ምስ መሳርሕቱ፣ ነታ ቤተ-ክርስትያን ከም ዘላታ ክጥቀመላ ከምዘይክእል ኣረጋጊጹ። ንሱ ዘይቖጻጸሮ ክንድዚ ዝኣክል ህዝቢ ክእከብ፣ ምስ ፖሊሲ ህግደፍ ዘይከይድ ኢዩ። ስለዚ ገለ ነገር ክምህዝ ነይሩዎ።ምሂዙ ከኣ።

 

ታሪኽ ህግደፍን ኢሰያስን ንነዊሕ እዋን ዝተኸታተለ ሰብ “ንሓደ ነገር ከም ዘለዎ ክትጥቀመሉ ፈትን፣ እንተዘይኪኢልካ ንዕኡ ፈንጢሕካ (በቲንካ)፣ ካልእ ንዕኡ ዝመስል፣ ናይ ባዕልኻ ምትእኽኻብ ፍጠር” ዝብል ፍልስፍና ከም ዘለዎም ዝተረጋገጸ ኢዩ። ኣብ ሓጺር፣ ትንፋስ ዘይህብ እዋን ድማ፣ እታ ኣማኢት ትጥርንፍ ዝነበረት ቤተ-ክርስትያን፣ ኣብ ሓሙሽተ (5) ነንሕድሕደን ዝተሃላለኻ ጉጅለታት ተመቓቒላ። እቲ ምምቕቃል ንበይኑ’ውን ጸገም ኣይንኾነን። ምኽንያቱ ኣብ ሓደ ከተማ ዝተፈላለየ ኣስማት ዝሓዘ ብዝሕ ዝበለ ኣብያተ ክርስትያናት ክህሉ ሃብቲ ኢዩ። ምእመናን ስም ኣማልኽትን ታቦትን ርኣዮም ስለ ዝነግዱ፣ በብመዓልቱ ናብ ኩለን ምተመላለሱ። እዚ ግን መፈላለዪ ናይ ህዝቢ ክኸውን ስለ ዘይክእል ኣይተደልየን። እቲ ካብ ኩሉ ዘሕዝን ድማ፣ እተን ጉጅለታት “ንሕና ኢና እንዳገርግስ” ዝብላን ሓደ ስም ዝሓዛን ምዃነንን ኢዩ። መፍለዪ ስለዘይብለን ድማ፣ ኣብ ክንዲ ብስም ታቦት፣ ብስም’ቶም ኣብተን ጉጅለታት ዝነጥፉ ውልቀ-ሰባት (እንዳ  እገሌ) ተባሂለን ይጽዋዓ።

 

ጠንቂ‘ቲ ምብትታን ድማ ህግደፍ (ብመንገዲ ተስፋሚካአል ገራህቱ) ምዃኑ ካብ መጀመርያኡ ፍሉጥ’ኳ እንተነበረ፣ ‘መን’ዩ ብመን ተላኢኹ’ ንምርዳኡ ኣጸጋሚ ነይሩ። እቲ ተደጋጊሙ ዝዝረብ ጠንቂ ምፍልላይ “ናይቶም ዝተኣስሩ’ዶ ወይስ ናይዞም ሓድሽ ዝተሾሙ ጳጳስ ስም ኣልዒልና ንጸልይ” ዝብል’ኳ እንተኾነ፣ ጥልቕ ኢሉ ንዝዕዘብ ሰብ ግን ኣብ መንፈስ ጥራይ ዘይሕጸር ብፖለቲካ ዝተጸልወን ኢዩ። እተን ዝተመቕላ ጉጅለታት’ውን ገሊአን ብንጹር ጸግዒ ህግደፍ ክሕዛ ከለዋ፣ ገለአን ግን ሕቆአን ክህበኦ ተዓዚብና። ካልእ ነዚ መረጋገጺ ዝኾነና፣ ወዲ-ገራህቱ ኣብ ዝተፈላለየ እዋናት ‘ኢሉዎ/ተዛሪቡዎ’ ዝበሃል ዘረባታት’ውን ኣሎ። ገለ ካብኡ፦

 

1. ነቲ ምፍልላይ ዘይፈተዉዎ ኢትዮጵያውያን ካህናት ብውልቆም ክዓርቁ

ምስ ፈተኑ “ኢትዮጵያ መሬትና ሒዛ ከይኣኽላስ፣ ኣብ ኣብያተ

   ክርስትያናትና ከኣ ኢዳ ከተእቱ” ከም ዝበለ ተነጊሩና።

2. ድሕሪ’ቲ ምፍልላይ፣ ድሕሪ ቁሩብ እዋን “ኣብያተ-ክርስትያናት ናብ ናይ

   ህግደፍ ኮምዩኒቲ ማእከላት ክንቅይረን ኢና”  ክብል’ውን ተሰሚዑ።

3. ኣብዚ ቀረባ እዋን፣ ኣብዚ ከባቢና ኣብ ዝገበሮ ናይ ደገፍቱ ኣኼባ “ህዝቢ

     ምእካብ ስለ ዝኣበየና፣ ድሕሪ ሕጂ ብመንገዲ ካህናትን ድያቆናትን ኢና

     ክንሰርሕ” ከም ዝበሎም ሰሚዕና።

 

ድሕሪ ምብትታን ናይታ እንኮ ዝነበረትና ቤተ-ክርስትያን፣ ብዙሕ ሰብ ነቲ ምፍልላይ ጸሊኡ፣ ገገዝኡ ኮፍ ክብል’ዩ መሪጹ። እቲ ምፍልላይ ብኸምቲ ኣብ በርሚንግሃም ዝተራእየ ናህሪ’ኳ እንተዘይኮነ፣ ኣብ ካልእ ከተማታት ዓዲ-እንግሊዝ’ውን ተራእዩ ኢዩ። ህግደፍ ንበርሚንግሃም ብፍሉይ ዝረኣየሉ ምኽንያት ድማ ብዘለዋ ብዝሒ ሰብን፣ ምሕያል ደምበ ተቓውሞን ኢዩ።

 

ነዚ ከምዚ ዝኣመሰለ ምብትታን ኤርትራውያን ስለ ዝፈጸመ ድማ ኢዩ ኣምባሳደር ተስፋምሚካኤል፣ ኣብዚ ዝሓለፈ ክልተ- ሰለስተ ዓመታት ኣብ ኣስመራ ኣብ ዝተገብረ ናይ ኩሎም ኣምባሳደራት ኣኼባ፣ ኢሰያስ ባዕሉ “ከምዚ በዓል ወዲ-ገራህቱ ኣብ ዓዲ-እንግሊዝ ዝገበሩዎ ዕዉት ስራሕ …” ኢሉ ከም ዘሞጎሶ ዝተነግረና።

 

ቁሩብ ብዛዕባ ሃይማኖት ተዋህዶ ኤርትራ

ኣብዚ እዋን’ዚ፣ ኦርቶዶግስ ተዋህዶ ኤርትራ፣ ኣብ ኣዝዩ ፈታኒ እዋን ምህላዋ ዘካትዕ ኣይኮነን። ህግደፍ ኣይኮነን መስቀል ንዝሓዘ ጳጳስ፣ ሰራዊት ንዝእዝዝ ጀነራል’ውን ይኣስርን ይቐትልን ኣሎ። እቶም ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ዘለዉ ካህናትን ጳጳሳትን ድማ ከማና ስጋን ነብስን ዝሓዙ ኢዮም። ንሕና ዘይከፈልናዮ መስዋእቲ ክኸፍሉ ምጽባይና ድማ በለጽ ኢዩ። ሽግር ሃይማኖታትና ዝፍታሕ፣ እቲ ጠንቂ ምብትታንና ዝኾነ ስርዓተ ፖለቲካ ምስ ዝቕየር ጥራይ ኢዩ። ነቲ ፖለቲካዊ ጸገም ንፈትሕ ከኣ ንሕና’ምበር፣ ሓደ እግሮም ናብ ጉድጓድ ዝቐረበ፣ ዝሸምገሉ ካህናትን ጳጳሳትን ኣይኮኑን። ክሳብ ሽዑ፣ ህግደፍ ደስ ብዝበሎ መንገዲ ሃይማኖታትና ከራኽስ ምዃኑ እንጽበዮ ኢዩ።

 

ካብ ኤርትራ ወጻኢ፣ ብፍላይ ኣብ ኤውሮጳ፣ ኣመሪካን ኣውስትራልያን ግን እቲ ኩነታት፣ ፍልይ ዝበለ መልክዕ ክሕዝ ትጽቢትና ኢዩ። ካህናትና ይኹኑ ምእመናን ‘ቅኑዕ’ ዝበልዎ መርገጺ ክወስዱ ነጻ ኢዮም። ንባዕሎም ከይተመቓቐሉ፣ ካብ ፖለቲካን ፖለቲካዊ ጽልዋን ወጺኦም፣ ኣብቲ መንፈሳዊ ጉዳይ ጥራይ፣ ንኹሉ ኣማኒ ብማዕረ ከገልግልዎ ድማ ግዴታ ኣለዎም። እቲ ምክፍፋል ናይ ባዕሉ ምድንጋር ይፈጥር ስለ ዘሎ። ንእብነት፣ ኣብዚ ኣነ ዘለኹዎ ከባቢ ዘለዉ ኣመንቲ ተዋህዶ (ኣነ’ውን ከም ኣማኒ)፣ ካልእ ሓረጋት ዝውሰኾ’ኳ እንተኾነ፣ ብቐንዱ ግን ኣብ ሰለስተ ዝተመቕሉ ኢዮም። ንሳቶም ድማ፦

 

1. እዞም ተኣሲሮም ዘለዉ ጳጳስ፣ ንፖለቲካ እምበር፣ ብመንፈሰዊ መርገጺኦም ስለ ዘይወረዱ፣ ብህይወት ድማ ስለ ዘለዉ፣ ‘ስሞም ኣልዒልና ኢና ንጽልይ’ ዝብሉ
2. ሲኖዶስ ተዋህዶ ኤርትራ፣ ነቶም ዝነበሩ ካብ ስልጣኖም ኣልዩ፣ ሓድሽ ጳጳስ መሪጹ ስለዘሎ፣ ‘ስም ናይዞም ሓድሽ ዝተሾሙ ጳጳስ ኣልዒልና ኢና ንጽልይ’ ዝብሉ፣ ዳርጋ ንኹሎም ደገፍቲ ህግደፍ ዝኾኑ ኣሕዋትናን ካልኦትን ዘጠቓልል
3. “እቶም ዝተኣስሩ ጳጳስ ኣቦና፣ እዞም ሓድሽ ዝተሾሙ’ውን ኣቦና ኢዮም። ኩሎም ናይ መንፈስ ኣቦታትና ኢዮም። እቲ ሽግር ናይቲ ስልጣን ሒዙ ዘሎ ስርዓት’ምበር ናቶም ኣይኮነን። ስም ሓደ ጳጳስ ኣልዒልና፣ ነቲ ካልእ ክንኩንን ቅኑዕ ስለዘይኮነ ድማ ‘ምእንቲ ኩሎም ጳጳሳትና’ ኢልና እንተሓለፍናዮ ይሓይሽ፣ ብዉሑዱ እዚ ዘሎ ኩነታት ክሳብ ዝመሓየሽ” ኢሉ ኣተዓራቒ ስጉምቲ ዝወስድ ኢዩ

 

እቲ ዝገርም፣ እቶም ጸሎት ምግባር እምበር፣ ኣብ መንጎ’ቲ ጸሎትን ስም ጳጳሳትን ዘሎ ዝምድና ብንጹር ዘይርዳኣና፣ ኣብ ምሉእ ዕድመና’ውን ሓሲብናሉን ሓቲትናሉን ዘይንፈልጥ ሰባት፣ ነዚ ከም ኣርእስቲ ሒዝና ንፈላለ ምህላውና ኢዩ። “እቲ ምፍልላይ ፖለቲካ ኢዩ” ዘበለኒ ድማ፣ እቶም “ስም ናይ እገሌ እምበር፣ ስም ናይቲ ካልእ ክንሰምዕ ኣይንደልን” ዝብሉ ኤርትራውያን ካህናትን ምእመናንን፣ ኣብቲ ስም ኢትዮጵያዊ ወይ ግብጻዊ ጳጳስ እምበር ስም ጳጳሳትና ዘይለዓለሉ ናይ ኢትዮጵያን ግብጽን ኣብያተ-ክርስትያናት ከይዶም ክግልገሉን ከገልግሉን ጸገም ዘይምህላዎም ኢዩ።

 

ብወገነይ ከም ተኸታሊ ሃይማኖት ተዋህዶ፣ ነቶም ኣብ ደገ ዘለዉ ካህናት ዝብሎ ኣለኒ። ኣንጻር ስርዓት ህግደፍ ስለ ዝተበገስና፣ ሃይማኖትና ቀይርና ማለት ኣይኮነንን። ኣብ ቀጽርታተን፣ ናይ ህግደፍ መጎሳጎሲ ጽሑፋት ክዝርጋሕ ዘፍቅዳ ኣብያተ-ክርስትያናት መጺእና ክንግልገል ከተገድዱና’ውን ግቡእ ኣይኮነን። ማዕረ’ቲ ህግደፍ ዝገብሮ፣ ንሕና’ውን እንኣምነሉ ጽሑፋት ክንዝርግሕ እንተኮይንና፣ እቲ ዝስዕብ ዕግርግር ንዓኻትኩም ንካህናት’ውን ጸገም ኢዩ። ስለዚ ኣብ ደገ ዘለኹም ካህናት፣ ነቲ ብገለ መራሕቲ ሃይማኖት ኣብ ኣርባዓታትን ሓሙሳታትን፣ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዝተፈጸመ ጌጋ ከይትደግሙ፣ ህዝቢ ከይተኸፋፈለ በቲ ዝሓሸ መንገዲ ተሰማሚዕኩም ክትመርሑና እላቦ። ከምቲ ኣምባሳደር ተስፋሚካአል ዝደልዮ፣ ቀጽሪ ኣብያተ-ክርስትያናት፣ ናብ ናይ ህግደፍ ናይ ፖለቲካ መጎሳጎሲ ማእከላት ክቕየራ ግን ፍጹም ምኽኑይ ኣይኮነን። ስለዚ እቶም ኣገልገልቲ ኣብያተ-ክርስትያናት ዝኾኑ ካህናት፣ ኣገልገልቲ ፖለቲካዊ ተልእኾን ዓለማዊ መንግስትን ክኾኑ ኣይግባእን። ምእመናን እውን ንቤተ-ክርስትያን ከም ቤተ-ጸሎት እምበር ከም መቐጸልታ ቤት-ጽሕፈት ህግደፍ ክሰርሕሉ ግቡእ ኣይኮነን። ነውሪ ድማ ኢዩ።

 

 

…   ይቕጽል