ቀዳማይ ክፋል

         ሓሽከት ውድባትን ማሕበራትን ቓልሲ የዓውታ’ዶ?

ኣብዚ ዝሓለፈ ዓሰርተው ዓመታት ውድብ ምስራሕ ከም ተራ ዱኳን ተቖጺሩ ውድባት ካብ መዓልቲ ንመዓልቲ ክንጫጭሓን ብዘይ ገለ ገደብ ክባዛሓን ኣባይታ ዝረኣናዮን ዘሎን ዝተጨበጠ ሓቂ ኢዩ፡፡ምርባሕ ውድባት ትርጉም የብሉን ክብሉ ዝጸንሑ ከይተረፉ ውድብ ክሰርሑን ክፍንጥሑን እውን  ግዜ ኣርእዩና ኣሎ፡፡ ብሓቂ ግን ምብዛሕ ውድባትን ማሕበራትን ቃልሲ ንዲሞክራስያዊ ለውጥን ምሉእ ሓርነትን ከዓውታ ይኽእላ’ዶ? ዝብል ዓቢ ሕቶ ክምልስ ዝግበኦ ኢዩ፡፡ እሞ ድማ ነዚ ብኽፍኣተ መጋብር ዝተኻሕነ፡ ምሉእ ዕድመ ምልኪ ስልጣኑ ተንኮላት ክኣልምን ዘዝተንሰአ ኤርትራዊ ክቐትልን ክኣስርን ጽኑዕ መዕቆቢ ከውሊ ከናድን ዝሓገየን ዝኸረመን ቶታሊተርያን ስርዓት ህግደፍ ክትኣሊ ከም ደቂ ዛግራ ፋሕ ብትን ብዝበላ ውድባትን ማሕበራትን ዘይከውን ጥራይ ዘይኮነ ኣይሕሰብን እውን፡፡ እዚ ክብል እንከለኹ ውድባት ጥራይ ዘይኮና እንተላይ እቶም ኣበየ ኩርኑዑ ንቓልሲ ንብገስ ኣለና ንብል ዘለና ኤርትራውያን መንእሰያት እውን ካብዚ ተላጋቢ ሕማም እዚ ነጻ ዝኾና ኣይመስለንን፡፡ ኣብ ክንዲ ምሉእ ብምሉእ ስምረት ኢልና ኣብ ስምረት ንዓስል ነናትና ጎጆታት ተኺልና ከም ናብራ ዓሳ ኣብ ምብልላዕ ኢና ንመጣጠር ዘለና፡፡ እዚ ከቢድ ሕማም ከይተፈወሰ ስርዓት ህግደፍ ክትኣሊ ድማ ሕልሚ ኢዩ፡፡ እዚ ጋንግሪን ከይከውን ዘፍርሓካን ዘሰክፋካን ሕማም ጎጆይ ጎጆኻ ግን ካበይ ዝተዓደገ ፈልሲ ኢዩ…?

ሕቶ ኩልና የማን የብሉ ጸጋም ሕቶ ፍትሕን ዲሞክራስን ሕቶ መሰልን ኢዩ፡፡ ነዚ ሕቶ’ዚ ረጊጹ ኣብ ባርነትን ስደትን ከም ንነብር ገይሩና ዘሎ፡ ብዝኸፈአ መልክዑ ድማ “ፍትሒ ይንግስ” ኢልና ኣንጻር ስርዓት ህግደፍ ደው ስለ ዝበልና ፍንፉነን ርካሽ ኣስማት ሓንሳብ ከዳዓት ሓንሳብ ወያነ ክሳብ መንነትናን ትውልድናን ሃገራውነትናን ብህግደፍ ክሕከኽ ተፈቲኑ ኢዩ፡፡ ሽግር ኩልና ኢሳይያስ ዘማእዝኖ ናይ ውሑዳን ጉጅለ ቶታሊተርያን ስርዓት ህግደፍ ኢዩ፡፡ እዚ ስርዓት እዚ ሱር መሰረቱ ተነቒሉ ከይተኣለየ ድማ ሕቶና ሕቶ መሰል፡ ሕቶና ሕቶ ዲሞክራሲ፡ ሕቶ ፍትሒ፡ ሕቶ ሓርነት ክምለስ ኣይክእልን ኢዩ፡፡ ሕቶ ኩልና ኣብ ናይ ቃልሲ መድረኽ እንርከብ እዚ ካብ ኮነ፡ ስለምንታይ ኢና ነቲ ቁኑዕን ጥጡሕን ናብ ዓወት ከብጽሓና ዝኽእል መገዲ ገዲፍና ሽኩሽኳ ኣብ ዝበዘሖ ጓል መገዲ ኣቲና ኣንፈትና ነጥፍእ ዘለና..?

እዚ ኣብ ቅድሜና ዝተቐመጠ ከክንዲ ያሒት ዝኸውን ሕቶታት በቲ ግቡእ ከይመለስና ድማ፡ ኣሽንኳይ ክንስጉምን ክንጎይን ፍሑኽ ክንብል እውን ዘበት ኢዩ፡፡ ነዚ ሕቶታት እዚ ከይመለሰና ህዝባዊ ሰረት ዘለዎ ቃልሲ ከነበግስ ስርዓት ህግደፍ ክንኣሊ ፍጹም ዘይከኣል ኢዩ፡፡ ኣቦታትና ክምስሉ ሓባኢ ቁስሉ ሓባኢ ፈውሱ ኢዩ፡፡ እንተኾነ ንሕና ኤርትራውያን ብፍላይ ድማ እቶም ኣብ ናይ ቃልሲ መድረኽ እንርከብን ኣውራ ድማ ኣብ ቦታ መሪሕነት እንርከብን ቁስልናን ፈውስናን ኣዳዕዲዕና ንፈልጦን ንፈላልጦን ኢና፡፡ ጸገማትናን ቁስልናን ፈሊጥና መድሃኒትና እውን ኣብ ኢድና እንከሎ፡ ኣበደን ኢልና ስለ ዝተሓሰምናዮ ጥራይ ኢዩ፡፡ ጸገምና ኣብ ህልኽን ቅርሕትን ኣቲና ድሕሬና ሳዕሪ ኣይብቆሎ ብምባል ጸላም መገዲ ስለ ዝመረጽና ኢዩ፡፡ ብዝገደደ ድማ ሕዱር ቅርሕትን ህልኽን ናብ መናእሰያት ከም ዝሰግር ይግበር ምህላዉ ኢዩ፡፡ ቅድም ቀዳድም ያዕ ክንብሎ ዘለና ድማ እዚ ኢዩ፡፡

ሕጂ ውን ቅድሚ ናብቲ ቀንዲ ሕመረት ሓሳበይ ምእታወይ፡ ደጊመን ደጋጊመን ዘቐምጦ ነገር እንተሃለወ ቅድም ቀዳድም ካብ ቂምታን ቅርሕንትን ህልኽን ንውጻእ፡፡ ህልኽ በሊሕ ላማ ንኽትውሕጥ ዝደፋፍእ ሓደገኛ ሕማም ኢዩ፡፡ ህልኽ ድኽነት ዝዕድም ከም ጣዕሳ ፈውሲ ዘይብሉ ሕማም ኢዩ፡፡ ህልኽ ፍረ ኣብ ዘይብሉ ምትፍናን ንኽትነብር ዝዳርግ ሕዱር ሕማም ኢዩ፡፡ ህልኽ ናብ ምቅትታልን ምብትታንን ዝወስድ ግናይ ሕማም ኢዩ፡፡ ስለ ዝኾነ ቅድሚ ዝኣገረ ቀንጢጥና ክንኣልዮ ዘለና እዚ ንነዊሕ ዓመታት ሓሊኹ ዝሓዘና፡ ቀላጽምና ኣሕቢርና ንቐታልን ገባትን ስርዓት ህግደፍ ከይንቃለስ ዘልመሰና፡ ከም ኣነባብራ ዓሳ ንሕድሕድና ከም ንበላላዕ ዝገበረና፡ ንቐንዲ ውራይና ኣረሲዑ ናብ ሓሸውየ ዘእተወና፡ ናይ ቂምታን ህልኽን መድረኽ መዝገቡ ሓንሳብን ንሓዋሩን ክዕጾ ክኽእል ኣለዎ፡፡

ሕቶናን ድሌትናን ዕላማናን ፍትሕን ዲሞክራስን ዝነገሳ ኤርትራ ክንርኢ እንተኾይኑ መሳርዕና ክሰምር ክኽእል ኣለዎ፡፡ መሳርዕና ሰሚሩ ብሓደ ረምታ ክንምርሽን ናብ ጎደና ዓወት ከነማዕዱን ድማ፡ ጀብሃዶ ሻዕብያ ዝብል ሓለኽን ኣልማስን ረማስን ብጽኑዕ ቀይዲ ኣሲሩና ዘሎ ገመድ ክበናጠስ ክኽእል ኣለዎ፡፡ ውራይና በዘን ኣብ ታሪኽ ቃልሲ ንናጽነት ኤርትራ ዓቢ ስፍራ ዘለወን ውድባት ዝተፈጸመ ቅትለት ንጹሃን ተጋደልትን ህዝብን ምጽራይ ዘይኮነ፡ ቅድም ቀዳድም ነዚ ኣብ ዘበነ ህግደፍ ዝቕተልን ዝኣስርን ዝበታተነን ዘሎ ህዝቢ ምድሓን ክኸውን ኣለዎ፡፡ ውራይና ነዚ ባርነት ህግደፍ ዒፍ ኢሉ መሪርዎ እግሩ ናብ ዝመረሖ ክስደድ ክብል ብሱዳናውያን ራሻይዳን ዒብ ኣልቦ ኤርትራውያን ደላሎን ተጨውዩ ብግብጻውያን በደዊን ኣምዑቱ ተዘልዚሉ ብዘይ ንብር ቀብሪ ዝድርበ ዘሎ መንእሰይ ምድሓን ክኸውን ኣለዎ፡፡ ውራይና ነዚ ካብ ዕቤትን ብልጽግናን ዓጊቱ ናብ ድኽነትን ድሕረትን ዝሸመመና፡ ኤርትራውያን መናእሰያት ኣብ ክንዲ ዝመሃሩን ዝመራመሩን ጠበንጃ ተሓንጊጦም ኣብ በረኻታት ከም ዝሰፍሩ ዝገበረ ኣዕናዊ ስርዓት ምእላይ ክኸውን ኣለዎ፡፡ ውራይና ነቲ መዘና ኣልቦ መስዋእቲ ዝተኸፍሎ ግን ከኣ ብህግደፋውያን ዝተጠልመን ዝተኻሕደን መሰልናን ሓርነትናን ምምላስ ክኸውን ኣለዎ፡፡ ናይ ቀዳምነት ቀዳሚ ውራይና ነዚ ታሪኽናን ህላውነትናን ነበረያ ነበረ ክገብር ድግዲጊት ተዓጢቑ መተካእታ ኤርትራዊ ሕብረተሰብ ደምህትን ቅንጅትን ግንቦት ሰባትን ዘዕኵኽን ዝፈጥርን ዘሎ ስርዓት ህግደፍ ሱር መሰረቱ ምንቃል ክኸውን ኣለዎ፡፡

ነዚ ዘልዓልኩዎ ኣዝዩ ዓብን ተኣፋፍን ኣርእስቲ መበገሲ ሓሳብ ክኾነኒ፡ ኣመሪካዊ መሓዛ ህዝቢ ኤርትራ ዝኾነ ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ካብ ዝበሎ ቃል ብቓሉ ክደግሞን ክጥቀምን እየ መሪጸ፡፡ ኣብ ወርሒ ግንቦተ ሰነ 2012 ዓ/ም ኣመሪካዊ መሓዛ ህዝቢ ኤርትራ ዝኾነ ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ኩነታት ኤርትራውያን ስደተኛታት ብኣካል ንምዕዛብ ኣብ ኢትዮጵያ ኣትዩ ነይሩ ኢዩ፡፡ ናይ ኣጋጣሚ ኮይኑ ንመሓዛ ህዝቢ ኤርትራ ዝኾነ ዓቢ ኣመሪካዊ ጸሓፊ ዳን ኮነል ብቀረባ ክረኽብዎ ካብ ዝኸኣሉ ስደተኛታት እውን ሓደ እየ፡፡ ኣብ ኩሉ ዝገበሮ ዑደታት ብኣካል ምስኡ ስለ ዝነበርኩ ብዙሕ ነገራት ክሓቶን ክፈልጥን ክመሃርን እውን ዕድል ረኺበ እየ፡፡ ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ኣብቲ ዝገበሮ ዑደት ኣብ መዓስከር ስደተኛታት ብኣካል ወሪዱ ምስ ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኢትዮጵያ ምስኦም እናወዓለን እናሓደረን ንኣስታት 100 ስደተኛታት ቀጥታዊ ቃለ መሕትት ኣካይዱ ኢዩ፡፡ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ኣብ ትምህርትን ካልእን ተዋፊሮም ምስ ዘለዉ ስደተኛታት፡ እቲ ቃለ መሕተት ምግባር ክብደት ስለ ዝነበሮ፡ ካብ ተመሃሮን ኣብ ካልእ ስራሓት ዝተዋፈሩን ኣባላት ውድባትን ምስ ዝኾኑን መናእሰያት ናይ ኣስታት ሓሙሽተ ሰዓታት ርክብ እውን ኣካይዱ ነይሩ ኢዩ፡፡ እቲ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝተገብረ ርክብ ግን ፍሉይነት ዝነበሮ ኢዩ፡፡ ፕሮፌሰር ዳንኮነል እዋናዊ ኣስተምህሮ ክህብ ዘይኮነ ሕቶታት ኤርትራውያን ስደተኛታት ብዝዓቕሙ ክምልስ ኢዩ ዝነበረ፡፡

ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ብኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኢትዮጵያ ኣዲስ ኣበባ ደርዘናት ሕቶታት ኢዩ ተሓቲቱ፡፡ እታ ንመበገሲ ሓሳበይ ክትከውን ዝመረጽኩዋ ሕቶ ድማ እዛ ትስዕብ ኢያ፡፡ “ህዝቢ ኤርትራ ብስርዓት ህግደፍ ሓሳረ መከርኡ እናረኣየ፡ እናተቐትለ፡ ብዘይ ፍርዲ ንዓመታት እናተኣስረ፡ ብጅምላ እናተሰደደን እናተበታተነን ማሕበረ-ሰብ ዓለም ይኹን መንግስቲ ኣመሪካ ዝተኸወሎ ኣይመስለናን፡፡ እዚ እናኾነ ስለምንታ’ዩ ብትሪ ዓገብ ብምባል ኣብ ጎድኒ ውጹዕ ህዝቢ ኤርትራ ደው ዘይብል? ብፍላይ መንግስቲ ኣመሪካ ስለምንታይ ንደምበ ተቓውሞ ኤርትራ ኣፍልጦ ዘይህብን ምሉእ ደገፉ ዘይገብርን? ትብል ሕቶ ኢያ ዝነበረት፡፡ መልሲ ፕሮፌሰር ዳን ኮነል ሽፍንፍን ዝበለ ዘይኮነ ግልጽን መመኽነይታ ኣቕሪብካ ኣይፋልካን ተጋጊኻ ክትብሎ ዘኽእልን ኣይነበረን፡፡

ይቕጽል…………….

ሚኪኤል እምባየ (ኣራንቺ)

Aranchi03@yahoo.com

Tele 251- 921924501