እቲ `ሰራዊት ኢትዮጵያ ካብ ልኡላዊ መሬት ኤርትራ ከይወጽአ፡ ብመሰረት ስምምዕ ኣልጀሪስ ብኮምሽን ዶብ ዝተበጽሐ ቀያድን ናይ መወዳእታን ብይን ዶባት ኤርትራን ኢትዮጵያን ከይተተግበረ ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣይንዛራረብን ኢና` ብዝብል ምስምስ ንልዕሊ 16 ዓመታት ህዝቢ ኤርትራ ውሽጣዊ ፖለቲካዊ ቅልውላዉ ከይፈትሕ ጅሆ ሒዙዎ ዝጸንሐ ውልቀመላኺ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ፡ ኣብዚ ቅንያት መንግስቲ ኢትዮጵያ ንብይን ኮምሽን ዶብ ብዘይቅድመ ኩነት ከተግብሮ ቅሩብ ምዃኑ ምስ ገለጸ፡ ምልካዊ ስርዓት ኢሳይያስ ተገምጢሉ ምሕንጻጽ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን ቀዳምነቱ ከምዘይኮነ፡ ኣብዚ እዋን`ዚ ምርግጋእ ኢትዮጵያ ከምዘገድሶ ምግላጹ፡ ከምኡ `ውን እቲ ኣዲስ ኣበባ ዝቐነየ ልኡኽ ነዚ ዘንጸባርቕ ፈኾስኮስ ዝበዝሖ ምንቅስቓስ ከርኢ ምቕናዩ ዘቖጥዖም ኣብ ውሽጥን ወጻእን ዝርከቡ ኤርትራውያን፡ ውልቀመላኺ ኢሳይያስ ኣፈወርቅን ጉጅሊኡን ዕድመ ስልጣኖም ንምንዋሕ ውልቃዊ ጥሙሖም ንምትግባርን፡ ነቲ ደጋፍን ተቓዋምን ምልካዊ ስርዓት ህግደፍ ዝሰማምዓሉ፡ ብኸቢድ መስዋእቲ ጀጋኑ ኤርትራ ዝተረጋገጸን ዝትዓቀበን ናጽነት ኤርትራ ኣብ ዋጋ ዕዳጋ የእትዉዎ ኣለዉ ዝብል ስግኣት ሓዲሩዎም ከምዘሎ ብዝተፈላለየ መንገዲ ይገልጹ ሻቕሎቶምን ቁጥዐኦምን  ይገልጹ ኣለዉ።

ነቶም ንምልካዊ ስርዓት ዝቃወሙብሕልፊ ኣብ ወጻኢ ዝነበሩ ነቐፌታኦም ብጋህዲ ክገልጹ ዝኽእሉ ኤርትራውያን፡ ብምስምስ ዶባት ፖለቲካዊ ለውጢ ኤርትራ ጅሆ ምሓዙ ድሮ ክገልጹዎ ብምጽንሖም፡ እቲ ስልበጣ ውልቀመላኺ ኢሳይያስን ጉጅሊኡን መረጋገጺ ደኣ ኮይኑዎም እምበር ኣይሓደሶምን። ኣብቶም ስርዓት ህግደፍ ተኻላኻሊ ልኡላውነት ኤርትራ እዩ ብዝብል እምነት ነቲ `ምሕንጻጽ ዶብ ቅድሚ ኩሉ` ዝብል መርገጺኡ ብዘይ ሕቶ ክስዕቡዎን ክደግሙዎን ዝጸንሑ ደገፍቱ ግን፡ እቲ ተገላባጢ መርገጺ ምልካዊ ስርዓት ኢሳይያስ ደንጽዮዎም፡ ኣጀልዩና ዝብል ስምዒት ሓዲሩዎም ገሊኦም ነቲ ስርዓት ቀቢጾም ክነቕፉዎ ከለው ገሊኦም ድማ ኣንፈቶም ኣጥፊኦም ተዓዚሞም ከምዘለዉ ኣብ ህዝባዊ መራኸቢታት ኮነ ዝጸሓሓፉዎ ዘለዉ ደብዳበታት ይንጸባረቕ ኣሎ።

ከም ኣብነት ናይዚ፡ ሓደ ብቐጥታ ዝተላእከልና፡ ብኻልእ መንገዲ `ውን ካብ ኣስመራ ከምዝተዘርግሐ ኣመት ዝረኽብናሉ፡ ናብ ሚኒስተራትን ጀነራላትን ካልኦት ሰባትን ተባሂሉ ዝተጻሕፈ ደብዳበ፡ ነቲ ውልቀመላኺ ኢሳይያስ ብውልቁ፡ ፊን ከምዝበሎ ዝወስዶ ስጉምቲ ብምጽራር፡ `ንተራን ስልጣንን ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ዝትክእ ካልእ ኣቋራጭ ወይ ጓል-መገዲ ኣማራጺ ከቶ የልቦን።` ዝብል ትሕዝቶ ዘለዎ ደብዳበ ተዘርጊሑ ምህላዉ ይሕበር።

እቲ ኣብ ጉዳይ ሰላም ኤርትራን ኢትዮጵያን ኣተኲሩ ብ 28 ሰነ ዝተጻሕፈ ደብዳበ፡ ንተበግሶ ሰላም ኢትዮጵያ ብምምጓስ፡ መልሰ ስጉምቲ ኤርትራ እንታይ ክኸውን ከምዘለዎ ኣብ ዘስፈሮ ሕጡበ ጽሑፍ፡ `ብወገን ኤርትራ፡ ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ተኣኪቡ ነቲ ተገሊጹ ዘሎ ናይ ዶብ ጉዳይ ክመያየጠሉን ብሕጋዊ መስርሕ ናብ ዕዉት መደምደምታ ከብጽሖ ብቕዓት ዘለዎ ሓደ ዱልዱል ናይ ዶብ ሃገራዊ ኮሚቲ ወይ ኮሚሽን ዘቝውም ውሳነ ብምውሳድ ነቲ ዝቖመ ኣሃዱ ዝተደረተ ሕጋዊ መዝነት ሂቡ ከበግስን ከድሊ’ዩ። ንተራን ስልጣንን ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ዝትክእ ካልእ ኣቋራጭ ወይ ጓል-መገዲ ኣማራጺ ከቶ የልቦን።` ይብል፡ በዚ መሰረት፡ ውልቀመላኺ ኢሳይያስ ንሃገራዊ ባይቶ ብህጹጽ ኣኼባ ክጽውዖ ከምዝግባእ ብምትሕስሳብ ከኣ፡ `ኩሎም ካልኦት ክልዓሉ ዝድለዩ ዕቱባት ዛዕባታትን ጉዳያትን ምስዝህልዉ፡ ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራ ድሕሪ ምእካቡ እዮም ብመንጽር ስትራተጃዊ ሃገራዊ ረብሓታት ኤርትራ እናተጠመቱ ክርኣዩን ክትሓዙን ዝግብኦም። ስለዚ ኤርትራውያን ነዚ ዝተገልጸ ሓቂታት’ዚ ብዝግባእ ዕምቆት ክንግንዘብን ንኹሎም ዝበጽዩና ሃገራዊ ጉዳያት ሕጋዊን ትካላዊን ኣጋባብ ኣሰራርሓ ተኸቲልና ብቅኑዕ መገዲ ከነሳላስልን ከድልየና’ዩ።` ይብል።

እቲ ደብዳበ፡ ነቲ ኣብ 2001 ኣብ ዒራዒሮ ምስ ተኣስሩ ሃለዋቶም ጠፍኦም ዘለዉ፡ ሚኒስተራትን ጅነራላትን ዝርከቡዎም ዝሕመረቱ፡ ከም መሰጋገሪ ባይቶ ዝቖመ፡ ብኢሳይያስ ምስ ተበተነ ን 17 ዓመታት ደሃዩ ዘይፍለጥ ባይቶ ምዝካሩ መሰረት ዘይብሉ `ኳ እንተኾነ፡ ብውሑዱ፡ ነቲ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ኣብ ህዝብን ሰራዊትን ሓዲሩ ዘሎ ስግኣትን ተቓውሞን ዘንጸባርቕ እዩ።

እቲ ሓደ እግሩ ባዕሉ ኣብ ዝፋሓሮ ጉድጓድ ኣእትዩ ዘሎ ንነዊሕ እዋን ብታሕቲ ታሕቲ ከሳላስሎ ዝጸንሐ ውዲቱ ዝተቓልዐ ውልቀመላኺ ኢሳይያስ ኢሳይያስ ንርእሱ `ውን ኣንፈቱ ኣጥፊኡ፡ ልኡኽ ኤርትራ ኣዲስ ኣበባ በጺሑ ካብ ምባል ሓሊፉ ነዚ ተጎሃሂሩ ዘሎ ህዝባዊ ቁጥዐ ዛጊት ወግዓዊ ግብረመልሲ ኣይሃበሉን።