ዓባይ ብሪጣንያ ኣባል ሕብረት ኤውሮጳ ምዃና ትቐጽል ዶ ወይስ ኣባልነታ ትስሓብ ዝብል ዓቢ ሕቶ ንምምላስ ብ23 ሰነ 2016 ረፈረንደም ተኻይዱ ህዝቢ ዓባይ ብሪጣንያ ሃገሩ ኣባልነታ ካብ ኤውሮጳዊ ሕብረት ክትስሕብ፣ ንገዛእ ነብሱን ንዓለምን ብዘሰንበደ ሃንደበትነት ካብ ዝውስን ገና ወርሒ ኣይኣኸለን። ከም ሳዕቤን ናይዚ ህዝባዊ ውሳኔ ኸኣ፣ ኣብዚ ኣዝዩ ሓጺር ግዜ፣ ኣብ ዓባይ ብሪጣንያ ብዙሓት ዓበይቲ ፍጻሜታት ተኸታቲሎም ይኽሰቱ ኣለው።

እቶም ኣብታ ሃገር እንነብር ወይ ህዝቢ ዓዲ እንግሊዝ ብሓፈሻ ከም ዘቤታዊ ጉዳያት ብተገዳስነት ዝከታተሎም ዘሎ መዓልታዊ ፍጻሜታት ንጎኒ ገዲፍና፣ ናይ ማዕዶ ተዓዘብቲ ’     ውን ብቐሊሉ ክርእዩዎ ዝኽእሉ ከም ሳዕቤን ናይቲ ካብ ሕብረት ኤውሮጳ ንምውጻእ ህዝቢ ብድምጹ ዝወሰዶ ውሳኔ ዝተራእየ ሓደ ፍጻሜ፣ እቲ ብህዝባዊ ምርጫ ኣብ ካልኣይ ክፍለ ዘበን ስልጣኑ ዝጸንሐ ቀዳማይ ሚኒስተር ዓዲ እንግሊዝ ደቪድ ካምረን፣ እቲ ንሱ ዝመርሖ ዝነበረ ኣብ ሕብረት ኤውሮጳ ናይ ምጽናሕ ሓሳብ ብህዝባዊ ድምጺ ስለዝተሳዕረ ኣብ ጽባሕ ናይቲ ረፈረንደም፣ ብኡ ንብኡ ብገዛእ ፍቓዱ ካብ ስልጣን ምውራዱ እዩ።

ንሱ ካብ ስልጣን ክወርድ ምዃኑ ኣብ ዝኣወጀሉ እዋን፣ እቲ ክመርሖ ዝጸንሐ ዓቃባዊ ሰልፊ መተካእትኡ ንምምራጽ ሕጹያት ከወዳደር ግዜ ከምዘድልዮ ኣብ ግምት ኣእትዩ ድሕሪ ሒደት ኣዋርሕ ስልጣን ከረክብ ምዃኑ ናይ ግዜ ሰሌዳ ኣውጺኡ ’ኳ እንተነበረ፣ እቲ ሕጹያት ናይ ምጽራይ ውድድር ድራማዊ ቅልጣፈ ስለዘርኣየ፣ ነገሩ  “ዕዳጋ ከምዝጸንሓካ እምበር ኣዴኻ ከምዝለኣኸትካ ኣይኮነን” ኮይኑዎ፣ ካብቲ ንሱ ስልጣኑ ከረከብ ዘውጽኦ ናይ ግዜ ሰሌዳ ብዝሓጸረ ግዜ ትማሊ 13 ሓምለ፣ ነታ ኣብ ታሪኽ ዓዲ እንግሊዝ ካልኣይቲ ጓል ኣንስተይቲ ኮይና ዝተሓረየት ሓዳስ ቀዳማይ ሚኒስተር ዓባይ ብሪጣንያ ትረዛ መይ ቤትመንግስቲ ኣረኪቡዋ።

ነዚ ብዓቢኡ ጥቕስ ዘበልኩዎ ኣብነት፣ ምስቶም ንኤርትርውያን ሰማዕቲ ኣየገድሱን ኢለ ዝሓለፍኩዎም መዓልታዊ ክጽፍጸፉ ዝቐነንዩ ፖለቲካዊ ፍጻሜታት ዓዲ እንግሊዝ ደሚረ ምስ ኣስተንተንኩ፣ ’ለካ እንግሊዛውያን “ሓደ ሰሙን ኣብ ፖለቲካ ነዊሕ እዩ” ክብሉ ሓቆም ’ዮም’ ኢለ ስቕ ኣይበልኩን። እቲ ድሕሪ ናጽነት ኤርትራ ጥራይ ን25 ዓመታት ብዘይምርጫ ኣብ ስልጣን ተረይዑ ዝጸንሐ ውልቀመላኺ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ፣ ኣብ ጽምብል መበል 25 ዓመት ናጽነት ኤርትራ፣ “ኣብ ወርቃዊ እዮቨልዩ (ማለት ድሕሪ 25 ዓመት) የራኸበና” ኢሉ ኣብ ቅድሚ ህዝቢ ኤርትራ ዝደርጕሖ ኣቃጫጭ ኣብ ዝኽረይ ህሩግ በለ ’ሞ፣ ንውቀመላኽነቱ መሊሰ ጸየንኩዎ።

ዓዲ እንግሊዝ ካብ ሕብረት ኤውሮጳ ክትወጽእ ምውሳና፣ ነቶም ሃገሮም ኣብ ሕብረት ኤውሮጳ ክትጸንሕ ዝደልዩ እግሊዛውያን ጥራይ ዘይኮነ፣ ነቶም ክትወጽእ ኣለዋ ኢሎም ብስምዒት ዝጎስጎሱን ዘድመጹን ’ውን ክብደቱ ክሳብ ሕጂ ኣጨኒቑዎም ኣሎ። በዛ ሓዳስ ቀዳመይቲ ሚኒስተር፣ Chancellor of the exchequer ማለት ናይ ቁጠባን ገንዘብን ሚኒስተር ኮይኑ ዝለዓለ ቤትጽሕፈት ክሕዝ ተመዚዙ ዘሎ ብዓል ስልጣን፣ ኣቐድም ኣቢሉ፣ “ምስ ሕብረት ኤውሮጳ እንገብሮ ናይ ንግዲ ስምምዓት ማዕረ ዕድመ ካልኣይ ኵናት ዓለም ክወስደልና እዩ” ክብል ምዝራቡ ንኣብነት፣ ንኽብደት ናይቲ ኩነታት ዘንዘባርቕ እዩ።

ይኹን’ምበር፣ ብዓቢኡ እቲ ህዝባዊ ውሳኔ ኣብቶም ዓንዲ ሕቖ ቁጠባ እንግሊዝ ዝኾኑ ኣውፈርቲ ፈጢሩዎ ዘሎ ሰንፈላል፣ ኣብ መጠን ሸርፊ ባጤራ ዓዲ እንግሊዝ ኣኸቲሉዎ ዘሎ ምንቍልቋል፣ በቲ ምስኡ ተኣሳሲሩ ዝሰዓበ ፖለቲካዊ ኩነታት ዝርአ ዘሎ ኣልማማ ምቅይያር ሰበስልጣን ግን ንንቡር ህይወት ናይቲ ዓዲ ኣየዘናበሎን። ባቡር ትሕቲ መሬት ከተማ ለንደን ‘ውን ሓንቲ ደቒቕ ’ኳ ከየጕደለት፣ ኣብ ስዓታ ትመጽእ ትኸይድ ኣላ።

እዚ ርግኣት ’ዚ፣ እታ ሃገር ኣብ ግዝኣተ ሕጊ ኣጽሊላ፣ ኣብ ድልዱላት ዲሞክርስያዊ ትካላት ረጊጻ ትነብር ከምዘላ ዝምስክር እዩ። ዋላ ክንዲ’ዚ ዝኣክል፣ ልዕሊ 40 ዓመታት ዝጸንሐ ክዉንነት እንተተቐየረ፣ ስልጣን ካብ ሓደ ውልቀሰብ ናብ ካልእ እንተተሰጋገረ፣ መንኮርኮር ሃገር ብዘይዕንቅፋት ከሽከርክር ምርኣይ ብሓቂ ዘቕንእ ተርእዮ እዩ።

እቲ ዘቕንእ ግን ህላወ ናይቶም ትካላትን ልዕልና ሕግን ጥራይ ኣይኮነን። ማዕሪኡ፣ እቲ ኣብ ከምዚ ዝኣመሰለ ሕብረተሰብ ዝፍጠር ኣተሓሳስባ ናይቶም ውልቀሰባት ንባዕሉ ተመሊሱ ነዚ ጸጋ ’ዚ ዘሀብትም እዩ።

እዛ ሕጂ ቀዳመይቲ ሚኒስተር ኮይና ዘላ ትረዛ መይ፣ ልክዕ ከም ደቪድ ካምረን ምስ ሕብረት ኤውሮጳ ክንጸንሕ ኣለና ካብ ዝበሉ ’ሞ ብድምጺ ህዝቢ ዝተሳዕሩ እያ። ይኹን ’ምበር ኣንጻርና ዘድመጸት ስለምንታይ ትመርሓና ዝብል ተቓውሞ ካብ ስልጣን ኣይዓንቀጻን። ንሳ ’ውን ድምጺ ህዝቢ ከተኽብር ምዃና መብጽዓ ብምእታው፣ ካብቶም ንሕብረት ኤውሮጳ ዝነጸጉ ይኹን ዝተቐበሉ ሰበስልጣን ኣዛኒቓ ካቢነ ሚኒስተራት ኣብ ምቛም ትርከብ። ንሓደ ካብቶም ኣብ ውድድር መሪሕነት፣ ኣነኣኢሳ ገሊጻቶ ዝነበረት ከንቲባ ለንደን ዝነበረ ቦሪስ ጀንሰን ንኣብነት፣ ከም ሚኒስተር ጉዳያት ወጻኢ መዚዛቶ ’ላ።

ሕጂ “ትውልዲ ሃገረይ ከም’ዛ ናይ ዑቕባ ሃገረይ እንተትኾነለይ” ኢለ በዚ ሰናይ ቅንኢ ዝሕመስ ዘለኹ፣ ኤርትራ ኣብዚ ዝሓለፈ 25 ዓመታት ድሕሪ ናጽነት ምስ ዓዲ እንግሊዝ ክትዳረግ ነይሩዋ ዝብል ዘይክዉንነታዊ ትጽቢት ስለዘለኒ ኣይኮነን። ኣብ ታሪኻዊ ምዕባለታት ክልቲኤን ሃገራት ዘሎ ዓቢ ጋግ ኣጸቢቑ ይርድኣኒ እዩ። እዛ ጽሕፈት ንኽጥዕመለይ እቲኣ ዝብላ ዘለኹ፣ ልበይ ግን እዚኣ ዝብላ ዘሎ ትውልዲ ሃገረይ፣ ሕጂ ኣብ ኣድራሻኣ ዘይበጽሐት ዘይኮነ፣ ናብቲ ቅኑዕ ኣድራሻ ዝወስድ ቅኑዕ ኣንፈት ዘይምሓዛ እዩ ቀንዲ ሻቕሎተይ።

ንመራሕቲ ኤርትራ ከምቲ ናይ ዓዲ እንግሊዝ ሕግታትን ዲሞክራስያዊ ትካላትን ’ኳ እንተዘይጸንሖም፣ ከምቲ ብኣብነት ዝጠቐስናዮ ከም ሰባት ጽቡቕ ባህግን ኣተሓሳስባን ንኸይህልዎም ባዕላቶም ደኣ ሓሲዶም እምበር ዝኸልከሎም የለን። ቅኑዓት ሰባት እንተዝነበሩ፣ ሰናይ ባህጊ እንተዝህልዎም፣ ይቕረብ ይርሓቕ ኣብ እዋኑ ንኽብጻሕ ንመኣዝን መጻኢ ሃገርና ኤርትራ ኣንፈት ከትሕዙዎ ምኸኣሉ ነይሮም። ውቀልመላኺ ኢሳይያስን ከም ማንኪን ክሻን ዝኣመሰሉ ስሞም ኳ ዘይጥዑም ሰዓብቱን ግን ብኣንጻሩ፣ ከምቲ ኣብ ሳሕል ብለይቲ ክጓዓዛ ዝሓደራ መኻይና ኣሰረን መታን ብነፈርቲ ኢትዮጵያ ከይርአ ዝሰላዕናዮ ጨንፈር ገረብ ጎሲስና እንድምስሶ ዝነበርና፣ ንሕልሚ ህዝቢ ኤርትራ ድምጽማጹ ክሳብ ዝጠፍእ ክድምሱሱዎ ድቃስ ስኢኖም ይሓድሩ ኣለዉ። ሕሰም ናይቲ ቅንአይ እምብኣር ካብ ዕምቆት ክፍኣት ናይዞም ሓሳዳት ዝተበገሰ ድኣምበር፣ ኣብ መንጎ ክዉንነታት ኤርትራን ዓባይ ብሪጣንያን ዘሎ ገፊሕ ጋግ ካብ ዘይምንግንዛብ ዝተበገሰ ኣይኮነን። እቲ ማርሻ እንዴትሮ ጥራይ እትኸይድ መኪና “መንግስቲ” ዝዝውር ዘሎ፣ ንኤርትራ 25 ዓመታት ድሕሪት ዝመለሳ፣ ባህጊ ህዝቢ ኤርትራ ዝሰበረ ውልቀመላኺ ኢሳይያስ፣ ካብቲ ዕድሚኡ ዘፍቅደሉ እዋን ንላዕሊ 25 ዓመታት ኣብ ስልጣን ክጸንሕ ዘለዎ ድሌት ምእማቱ ድማ፣ ካብ ፍቕሪ ህዝቢ ኤርትራ ዝነቐለ ዘይኮነ፣ ኣብ ዓንቀር ህዝቢ ኤርትራ ዘሎ ጽልኢ ተገንዚቡ ንእንኪሒራ በጨቕ ዘበሎ ባጫ እዩ።

ንኢሳይያስን መሓዮታቱን ዘይተሰቆሮም ሓደ ነጥቢ ግን ኣሎ። ንሱ ኸኣ፣ 25 ዓመታት ኣብ ጭርሖ ብሩራዊ ኢልካ ስለዝጸሓፍካዮ ብሩራዊ ይኸውን ማለት ኣይኮነን። ህዝቢ ኤርትራ፣ ኣብ ትሕቲ መግዛእቲ ኢሳይያስን ሰዓብቱን ዘሕለፉዎ ዓመታት፣ ናይ ገዛእ ርእሱ ጸብጻብን ትርጉምን ኣለዎ። ስለዝኾነ ኸኣ ’ዩ፣ ኢሳይያስ፣ ሓደ ካብቶም ለይትን ቀትርን ብህዝቦም ክርገሙ ዝውዕሉን ዝሓድሩን ዘለዉ ካይናት መራሕቲ ኮይኑ ዘሎ።

እንተኾነ፣ ህዝቢ ኤርትራ፣ ኪኖ መርገም ገበነኛታትን፣ ምህለላ ንራህዋን፣ ነዚ ከምዚ ዝኣመሰለ ዕዋላዊ ባህርያት ዘቋማጠዖ ውልቀመላኽነት ካብ መጠን ንላዕሊ ምጽዋሩ ግዳይ ከምዝገበሮ ተገንዚቡ፣ ነብሰ-ድሕነቱ ንምርግጋጽ፣ መዓንጥኡ ሸጥ ኣቢሉ ብሓባር ክለዓል ኣለዎ። ሓጺናዊ ጽንዓትን ተባዕ ተወፋይነትን እንተርእዩ፣ ናብዚ ብቕንኢ እንምልከቶ ዘለና ሕጋውን ትካላውን ምሕደራን ምርግጋእን ዓዲ እንግሊዝ ገጹ ካብ ምግስጋስ፣ ድሕሪ 25 ዓመታት ሴንሳ ኢሳይያስ ወርቃዊ ኢዮቨልዮ ካብ ምጽንባል ዝዓግቶ ከቶ የልቦን። ነቲ ደም ዝኸፈለ ህዝቢ ኤርትራ ወርቂ ይንእሶ ደኣምበር ኣይዓብዮን እዩ።

ምልኪ ይፍረስ ሕጊ ይንገስ!

ኣማኑኤል ኢያሱ

14 ሓምለ 2016