ዕለት 15/11/014

ካብ ኢርትራዊያን ሰራሕተኛታት  ዕደና  ቢሻ ኢርትራ

ጉዳይ ፥ክሲን ጥርዓንን ብዝዕባ ኩባንያ ኘቭስን ዘውረዶ ግህሰት ሰብኣዊ መሰላት ኣብ ልዕሊ ኢርትራዊያን ሰራሕተኛታት

እዚ ዝስዕብ ክሲ ኩባንያ ነቭሰን ሪሶርሰስ ኣብ ልዕሊ ሰራሕተኛታት ኢርትራውያን ንዝገበሮን/ ንዝፈጾሞን ንዝፍጽሞን ዘሎ ግህሰት ሰባኣዊ መሰላት፥ጭቖና፥ ምምዝማዝ፥ ሑሱር፥ ጉልበት፥ ምጥምዛዝን ምምዝማዝን ሕጊ ዕዮ ኢርትራን ኣህጉራዊ ሕጊ ዕዮን ዘመልክት ኮይኑ ነቲ ዝተገብረን ዝግበር ዘሎን ዘቓልዕን ኣብ እህጉራዊ ቤትፍርዲ ፍትሒ /International court of justice/ ብመሰረት ወኪልና ንኸስስ ኣለና

እቲ ዝተገብረ በደላት ከምዚ ዝስዕብ እዩ

1. ከምዚፍለጥ ብመሰረት ሕጊ ዕዮ ኤርትራ ዕድላት ስራሕ ቕዳምነት ንኤርትራዊያን እዩ ዚብል፤፤ እዚ ጉዳይ እዚ ግን ብኩባንያ ነቭሰን ተመዝሚዙ ተሪፉ፤፤ ንምብራህ ዚእኪል ሓደ ወጻእተኛ ክቑጸር ኣንተድኣ ኮይኑ፡ ኣቲ ናይ ስራሕ ቦታ ኣድቨርታይዝ ዪከዊን ብድሕሪኡ ነቲ ቦታ ዝበቕዑ ኤርትራውያን እንተዘይተረኽቡ ወጻእተኛ ክቑጸር የፍቒድ፤፤ ኩባንያ ነቭሱን ግን ነቲ ናይ ስራሕ ቦታ ብዝነስ ቪዛ ወይ ኽኣ ኮንትራክቶር ኢሉ ቅድሚ ኣድቨርታይዝ ምግባሩ ነቲ ናይ ስራሕ ቦታ ይመልኦ፤፤ ብድሕሪኡ እቶም ወጻእተኛታት ኣብ ቢሻ ዕደና አንዳሰርሑ ተቖጺሮም ከለዉ ቫካንሲ ኣድቨርታይዝ ኣብ ጋዜጣ ሓዳስ አርትራ ይግበር፤፤ ስለዚ አዚ ምትላል አዩ፤፤ እቲ ናይ ስራሕ ቦታ ተመሊኡ አንዳሃለወ ናይ አርትራውያን ጊዜን ገንዘብን ሞራልን ንምጥፋእ ዝግበር እዩ። ሓደ ሰብ ስራሕ ከመልክት ከሎ አንተኾይኑ ናይ ሲቪ፥ ፎቶ ኮፕይ ናይ ሰርቲፊካት፥ ወዘተ ጌርካ ኢካ ኣፕላይ ትገብር፤፥ ብተወሳኺ ግዜ ምጥፋእ፡ ተወሳኺ ናይ ሞራል ሕቶ ኣውን ኣሎ ኽዕወት ዶ ይኸውን ኣይዕወትን ዝብል ናይ ኣጉል ትጽቢት ኣሎ፤፤ እቲ ናይ ስራሕ ቦታ ግን ኣቀዲሙ ብወጻእተኛ ተመሊኡ እዩ፤፤ ስለዚ ኩባንያ ነቭስን በዚ ጉዳይ እዚ ተሓታቲን ተከሳስን ይኸውን።
2. ኩባንያ ነቭሰን ብዝተፈላለየ ረቂቕ ኣገባብ ሰራሕተኛታት አርትራውያን ናይ ስራሕ ቦትኦም ገዲፎም ስራሕ ከምዝገድፍዎ ይገብር፤፤ ንኣብነት ምድስካል፡ ዝተፈላለየ ናይ መቕጻዕቲ ኣገባባት፡ ፈላሊኻ ግዛኣ ሜላ (ዲቫይድ ኤንድ ሩል ሲስተም ወዘተ
3. ኩባንያ ነቭሸን ኣብቲ ፊዚቢሊቲ ስታድይ ዝገበሮ ናይ ምትኽኻእ መስርሕ ኣገባብ እካ ኣንተገለጸ ስጋብ ሕጂ ወጻእተኛታት ብኤርትራውያን ክትክኡ ስጋብ ሕጂ ኣይተራእየን። በዚ ምክንያት ሰርሕታኛታት አርትራውያን ናይ ተስፋ ምቑራጽ ስምዒታት ጌሮም ስራሕ ምግዳፍ ብብዝሒ ይገብሩ ኣለው። ስለዚ ኩባንያ ነቭሰን ብብልሽውና ተኸሳሲ እዩ።
4. ኩባንያ ነቭስን ነዞም ዝስዕቡ ኤርትራውያን ማናጀርስ ኮነ ኢሉ ናይ ስራሕ ቦትኦም ከምዝገድፎ ገበሮም

ሀ፡ ዶክተር የማነ ዘካርያ (ናይ መጀመሪያ ኣከባብን ማሕበራዊን ማናጀር ነበር (former environmental &social manager)

ሀ፡ መለስ ሓጎስ ኣርሆ ፡ ናይ ዳህሳስ ማናጀር (former Bisha Exploration manager) ዝነበረ

ለ፡ ገዛኢ ዓንዶም፥   ናይ ኮፐር ኾንስትራክሽን ማናጀር (copper process Plant construction manager) ዝነበረ

ሐ፥ ጳውሎስ ግርማይ ምክትል ማናጀር ክፍሊ ዓቕሚ (former Vice HR manager) ሰብ ዝነበረ

ስለዚ ኩባንያ ዕደና ነቭሰን በዚ ዝተጠቕሰ ተኽሳስን ተሓታትን እዩ፤፤

5. ኩባንያ ዕደና ነቭሰን ነዞም ዝስዕቡ አርትራውያን ማናጀርስ ነበር ብዘይ ቕድመ ኩነትን ምኽንያትን ኣብ ዝተፈላለየ እዋን ካብ ስራሕ ኣባሪርዎም፤፤

ሀ፥ ኣቶ ኣፈወርቒ ክብርኣብ ሓላፊ ዓቅሚ ሰብ (Human resource manager) ኣብ ዕለት 29/11/2014 ዝተባረረ

ለ፡ ኣቶ ሃብታብ ሓላፊ ኣከባብን ማሕበራውን (Environmental and social Manager) ኣብ መፋርቕ 2014 ዝተባረረ

N.B ኣቶ ሃብተኣብ ድሕሪ ዶክተር የማነ ዘካርያስ ዝተቆጽረ እዩ።

ሐ፡ ኣቶ ኢዮብ ሃይለ ናይ ቢሻ ቪለጅ ኣግልግሎት ማናጀር ዝነበረ (Bisha Village services manager)

መ፡ ክብረኣብ ኢሳቕ ሱፐርቫይዘር ናይ ክፍሊ ኣገልግሎት ጽገና (supervisor of maintenance services) ዝነበረ

ስለዚ ኹባንያ ዕደና ነቭሰን በዚ እውን ተኸሳስን ተሓታትን ይኸውን።

6. ኩባንያ ነቭሰን ንኢርትራውያን ሰራሕተኛታት ናይ ደሞዝ ምዝመዛ ኣካይዱ። ናይ ወርቕን ነሓስን ምህርቲ ካብ ዝጅምር ስጋብ ሕጂ ንኣስታት ልዕሊ ሓሙሽተ ዓመት ደሞዝ ሰራሕተኛታት ኣይተወሰኸን፤፤ ኹባንያ ነቭሰን ኣብ አርትራ ዘሎ ናህሪ ዋጋታትን ክብሪ መነባብሮ ከይዓጠጦ ሰርሕተኛ ደሞዝ ከይወሰኸ መዝመዞ፤፤ በዚ መሰረት ኩባንያ ነቭሰን ተኸሳስን ተሓታትን ይኸውን።
7. ኹባንያ ዕደና ነቭስን ንኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ብወጻእተኛታት (Expat) ሰራሕተኛታት እንዳተበደሉ መሰሎም አንዳተጋህሱን ሱቕ ኢሉ ይርኢ ንኣብነት ወጻእተኛታት ሰርሕተኛታት ንኢርትራውያን ትረይኒንግ ወይ ክኣ ስልጠና ሂበካ ኢሎም ኣገዲዶምን ተመሻጢሮምን የፈርምዎም፤፥ ወጻእተኝታት ሰራሕተኛታት ስጋብ ሕጂ ከይትክኡ ስለዝፈርሑ ፍልጠቶም ከምዘየካፍሉ ኣንተኾነ ግን ኢርትራውያን ሰራሕተኛታት ነቲ ካብ ተመክሮኦምን ጻዕሮምን ካብ ሑሉፍ ተመክሮኦምን ዝፈልጥዎ ፍልጠት ስራሕ ወይ ተመክሮ እቶም ኣብ ልዕሊኦም ኮይኖም ዝሰርሑ ወጻእተኛታት ምሂረካ እየ ወይ ኣሰልጢነካ እየ ኢሎም ኣገዲዶምን ተመሻጢሮምን የፈርምዎም፤፤ በዚ መሰረት ኢርትራውያን ሰራሕተኛታት ዕግበት ስራሕ ስኢኖም ስራሕ ናይ ምግዳፍ ስጉምቲ ይወስዱ፤፤ ስልዚ ኩባንያ ነቭሰን በዚ ጉዳይ እዚ ተሓታትን ተኸሳስን ይኸውን።
8. ኩባንያ ነቭሰን ኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ክውደቡ፡ ክጥርነፉ፡ ማሕበር ክምስርቱ ኣየፍቕድን። መርኣያ ናይዚ እኣ ሰራሕተኛታት ኢርትራውያን መሰሎም እንዳተገፈፈ ኽጣበቑ ከምዘይክእሉን ኣብ ሕጊ ዕዮ ዝሰፈረ መሰሎም ከምዘይክበረን ኣብ ዝኾነ ሰዓት ሃንደበት ብማናጀርስ ናይቲ ኩባንያ ይስጎጉን ክባረሩን ይርከቡ፤፤ በዚ መሰረት ኩባንያ ዕደና ብሻ ተሕታትን ተኸሳስን ይኸውን።
9. ኩባንያ ዕደና ነቭሰን ብጉዳይ ኣፈላላይን ወገናዊ ሰርሕተኛ ኣቆጻጽራ (ዲስክሪምናሽን) ኽኽሰስን ኽሕተትን ይግብኦ፤፥ ኣብ ምቑጻር ሰራሕተኝታት እቲ ዝወጽእ ዝሕተት ብቅዓት ካሊፊኬሽን ከየማልኡ ሰባት ብወገንነት ብዓርከይ ዓርክኻ፡ ዘመደይ ዘመድካ ነቶም ብቑዓት ሰባት ሓሊፎም ይቁጸሩ፤፥ ንኣብነት እቲ ኢንተርናል ቫካንስይ ዝብሃል ዝወጽእ ናይ ስራሕ ቦታ መምልኢ ብፍላይ ኣብ ኤች ኣር ደፓርትመንት ዝርከቡ ሰባት ማዕርነት ዘይብሉ ወገናዊ ኣቕጻጽራ ይኽተሉ። ንኣብነት ን BMSC (bisha mining share company) brothers, mothers, sisters, cousins ዝብል ቕጽል ብኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ተዋሂብዎ ይርከብ። በዚ መሰረት እውን ተኸሳስን ተሓታትን ይኸውን
10. ኩባንያ ዕደና ነቭሰን ኣብ ዝተፈላለየ ግዜ ንሰራሕተኛታት መዓልቱ ዝሓለፈ ቢራ ሽይጡ ኣብ ሰራሕተኛታት ዝኾነ ግዚያዊ ናይ ጥዕና ጸገም ኣምጺኦ ሓያል ናይ ሰራሕተኛታት ቑጥዐን ሕቶን ኣስዒቡ። ብገለ ሓልፍነት ዘይስሞዖም ሓለፍቲ ግን መንዶ ገዲዱኩም ኣዩ ክትሰትይዎ ተባሂሉ። ኣብ ዝተፈላለየ እዋናት እውን ሰራሕተኛታት ይሓሙ እሞ ኣብ ሕክምና ኮንታሚናት ዝኾነ በሊዕካ ይብሃሉ። መብዛሕትኡ መግቢ ናይ ብሻ ዕሹግ ኮይኑ ካብ ደገ እዩ ዝመጽእ። ኣገልግለት ግዚኡ (expire date) ዝሓለወ ምዃኑ ናይ ሳልሳይ ኣካል ምስክርነት ኣሎ ድዩ የለን ፍሉጥ ኣይኮነን። ስልዚ ኩባንያ ነቭስን ኣብ ጥዕና ተገዳስነት ከምዘይብሉ የርኢ። በዚ ጉዳይ እዚ ተሓታትን ተኸሳስን ይኸውን።
11. ኩባንያ ዕደና ነቭስን ፐርፎርማንስ ኢቫሉዌሽን ብዝብል ኣገባብ ንኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ናይ ጭቆናን ምዝመዛን ዓመጽን ብወጽእተኛታት ሱፐርቪዞርስ ወይ ማናጀርስ ኣብ ነቭሲ ወከፍ ሹድሽተ ወርሒ ገምጋም የካይድ፤፤ እቲ ዝግበር ገምጋም ዝቐነነ (biased) ፍርዲ ኮይኑ እቶም ገምጋም ዝገብሩ ኣካላት ብጀካ ድኹም ጎኒ እንዳዘከሩ እቲ ጽቡቕ ጎኒ ንጎኒ ገዲፎም ዝተሓተ ገምጋም ስራሕ ሂቦም ብሓይሊ የፈርምዎም፤፤ በዚ ምኽንያት ክኣ ኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ናይ ተስፋ ምቑራጽ፡ ነብሰ ምትሓት፡ ምብስጫው ስምዒት የሕድሩ፡ ኣብ መወዳእታ ኽኣ ስራሕ ኣብ ምግዳፍ ይኣትዉ። ስለዚ ኩባንያ ዕደና ነቭሰን በዚ ነጥቢ እዚ ተኸሳስን ተሓታትን ይኸውን።
12. ኩባንያ ዕደና ነቭስን ንብዙሓት ኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ኣብ ናይ ስራሕ ቦታ ናይ መስበርቲ ወይ ጉድኣት ኣብ ዘጋጠመሉ እዋናት ኣብ ናይ ስራሕ ቦታ ኣይተሰበርካን ወይ እይተጎዳእካን ኢሉ ይጥልሞም እሞ ናይ ኢንሹራንስ ወይ ኻሕሳ መሰሎም ዝተኸልከሉ ኣለዉ። በዚ መሰረት ኹባንያ ዕደና ብሻ ተኸሳሲ ይኸውን።
13. ኤርትራውያን ሰርሓተኛታት ናይ ኢንሹራንስ ካሕሳ መሰል ዳርጋ የለን ክብሃል ይክኣል። ኹባንያ ዕደና ብሻ ኣብ መዓልቲ ዓሰርተ ሓደ ሰዓት ብዘይዕረፍቲ የስርሕ። ምስ ሃገራዊ መድሕን ኤርትራ ዝኣተዎ ውዕል ግን ናይ ሸሞንተ ሰዓት ጥራይ እዩ። ኹባንያ ዕደና ብሻ በዚ ጉዳይ እዚ እውን ተኸሳስን ተሓታትን እዩ።
14. ኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ካብ ብሻ ክወጹን ክኣትዉን ከለዉ ክለተ ናይ መፈተሺ ቦታ ተጌሩ ብብርቱዕ ይፍተሹ። እቶም ወጻእተኝታት ግን ኣይፍተሹን። ሰብ ኣገዛእ ሃገሩ ክብሪ ስኢኑ። በዚ እውን ማዕርነት ዘይክተልን ዘይብሉን ምኻኑ ክኽሰስ ይግባእ።
15. እቲ ብሙሉኡ HR rules ዝብሃል ሕጋጋት ኣብ ግብሪ ኣይውዕልን እዩ። እቶም ኣብ ኣብ HR department ዘለዉ ኢርትራውያን እውን ብወጻእተኛታት ዝተበሃልዉ ዝገብሩ ብዛዕባ ሕጊ ዘይጣበቑ ባምቡላ እዮም ስላዚ ሕጊ ዝብሃል የለን ኤርትራዊ ኣብ ዝኾነ ስዓት ይቅጻዕ ይድስክል ይባረር። ስለዚ በዚ መሰረት ኩባንያ ዕደና ነቭሱን ተኸሳሲ ይኸውን።

ስለዚ በዚ ኣብ ላዕሊ ተጠቂሱ ዘሎ ግፍዕን ግህሰት ሰብኣዊ መሰላት፡ ዕደና ንኤርትራ ጸጋ ዘይኮነ መርገም ወይ (curse) ኮይኑ ይርከብ። ስለዚ ኩባንያ ዕደና ብሻ ብውሕዱ በዚ ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሰ ዓሰርተ ሓሙሽተ (15) ነጥብታት ኣብ ኣህጉራዊ መጋብኣያ ወይ ቤት ፍርዲ ኽኽሰስ ንሕና ሰራሕተኛታት ኤርትራውያን በመሰረት ወኪልና ንሓትት።

ብተወሳኺ እቲ ኣሕዋትና ኢርትራውያን ናይ ሰገን ሰራሕተኛታት ነበር ኣብ ቫንኮቨር ካናዳ መስሪቶሞ ዘለዉ ክሲ ሙሉእ ሓቅነት ከምዘለዎ በዚ ኣጋጣሚ ምስክርነትና ንህብ።