እቲ ካብ እዋን ብረታዊ ተጋድሎ ንናጽነት ጀሚሩ ክሳብ ሕጂ ኣብ ምህናጽ ሃገር ዓቢ ግደ ዝተጻወተ ሓርበኛ ዶክተር ተወልደ ተስፋማርያም (ወዲ ቫካሮ) ንኤርትራውያን ተቐማጦ ደለወር፣ ፐንሲልቫንያ፣ ኒው-ጀርሲ፣ ኒው-ዮርክ፣ ከነክቲከትን ቦስቶንን ብሓደ ታሕሳስ 2013 ዓ. ም. ሰፊሕ ኣኼባ ኣካይዱ።

ኣኼባ ተጀሚሩ ክሳብ ዝውዳእ ደው ኢሉ ዝሃቦ መግለጺ፡ ንኽቡር ባህልና ዘዘኻኽርን፡ ፍናን ቃልሲ  ኣኼበኛ ዘሐድስን ነይሩ። ወዲ-ቫካሮ፡ ብሰንኪ እቲ መብጽዓ ጀጋኑ ዝጠለመ ስርዓት፡ ሃገርና ናብ ሓደገኛ ናይ ምብትታን መንገዲ ትጓዓዝ ከም ዘላ ድሕሪ ምሕባሩ፡ ነዚ ውዓል-ሕደር ዘየብል ሽግር ብእዋኑ ናይ ምእላዩ ግደ ንኹልና ደቂ-ሃገር ከም ዝምልከት ኣተሓሳሲቡ። ወዲ-ቫካሮ ኣብ’ዘን ዝሓለፋ ዕስራን ክልተን ናይ ነጻነት ዓመታት፡ ብሰንኪ እቲ ስሱዕ ጠባያት መራሕቲ ሃገርና፡ ኤርትራ ዘምለጣ ናይ ምዕባለ ዕድላት ብዝርዝር ገሊጹ። ናይ’ቲ ብሓፈሻ ህዝብና ብፍላይ ድማ መንእሰያትና ዘሕልፍዎ ዘሎዉ ኣደራዕ ቀንዲ ተሓታቲ እቲ ባዕሉ ኣብ ኮረሻ ስልጣን ኮፍ ዝበለ ርእሰ-ሃገር ምዃኑ’ውን ኣስሚሩሉ። ወዲ-ቫካሮ ነቶም ልዕሊ 360 ኣብ ላምፐዱዛ ኣብ ውሽጢ ሓደ መዓልቲ ዝሃለቑ ዕሸላትና ኣመልኪቱ፡ ንኢሰያስ ኣፍወርቂ ከም ሓርገጽ መሲሉዎ። ምኽንያቱ ሓርገጽ ዝወለዶም ህጻናቱ ዝበልዕ እንስሳ ስለ ዝኾነ። ነዚ ብሓጺናዊ ኣገዛዝኣ ዘሳቕየና ዘሎ ውልቀ – መላኺ ንምልጋስ ዘድልየና ሓይሊ ሓድነት ህዝብና ምርግጋጽ ጥራይ እዩ ብምባል መደርኡ ደምደመ። ቀጺሉ ኣብ ዝሰዓበ ናይ ሕቶን መልስን ግዜ ድማ ብዙሓት ነገራት ክበርሁ ክኢሎም። ካብ’ቶም ዝሓተቱ ሓደ፡ ደጋፊ ናይ መንግስቲ ኮይኑ ሕቶኡ ድማ ከም’ዚ ዝስዕብ ነበረ። “ንስኻ እቲ ዶክተር ዝብል ቅጽል ስም ሳጓኻ ድኣ እምበር ማዓርግካ ኣይኮነን። ንምንታይ ዶክተር ክብሉኻ እንከሎው መኣረምታ ዘይትገብረሉ? ካላኣይ ድማ ሃገርና ሓንቲ ካብ’ተን ብናህሪ ዝምዕብላ ዘሎዋ ሃገራት ተባሂላ ናይ ሚለኒዩም ሽልማት ረኺባ ክነሳ ንምንታይ ብሽግርን ስእነትን ጥራይ ትገልጻ?” ንዝብል ሕቶኡ ዝተዋህቦ መልሲ ድማ፡- ኣነ ዶክተር ጥራይ ዘይኮንኩስ ፕሮፈሰር እውን እየ። ማዓርገይ ዝተዋሃብክሉ ድማ ኣብ ዓዲ ጥልያን ዘይኮነስ ኣብ ኤርትራ ኮይኑ ኣብ ቅድሚ 800 ዕዱማት እየ ተሸሊመዮ። እዚ መልሲ እዚ ንዓኻ ጥራይ ዘይኮነስ ነቶም ከማኻ ተታሊሎም ዘይኮነ ወረ ዝነዝሑ ይሕግዘኩም ይኸውን እዩ። እንተ እቲ ኤርትራ ናይ ሚለኒዩም ሽልማት ረኺባ ዝበልካዮ ግን ዝስተ ጽሩይ ማይን ሓይሊ መብራህትን ንህዝባ ዘይትዕድል ሃገር እንታይ ዓይነት ሽልማት እያ ትረክብ ብምባል መለሰሉ። ኣብ ናይ ለበዋን መተሓሳሰቢን ግዜ ድማ…..”ሓድነት……….ጽንዓት…………ተወፋይነት” ዝብላ ሓረጋት ብተደጋጋሚ ይስምዓ ነይረን። ኣኼበኛ ከሕልፎ ዝወዓለ ሓሳብ  ብኣጠቓላሊ ከም’ዚ ይመስል፡-

• “ሓድነትና ሰንሰለት መግዛእቲ ዝሰበረ ምስጢራዊ ሓይልና ከም ዝነበረ ታሪኽና ዝምስክሮ ሓቂ እዩ። ሕጂ’ውን ከም ትማሊ ነዚ ንሓድነትና በታቲኑ፡ መንነትና ንምህሳስ ለይትን መዓልትን ዝጓየ ዘሎ ጉጅለ ህግደፍ፡ ኣብ ታሪኽ ናይ’ቶም ዝተጓሕፉ ገዛእቲ ንምድርባይ ዓቢ ሓላፍነት ይጽበየና ከም ዘሎ ኣይሰሓትናዮን። እቶም ሃገር ንምክልኻል ዘይኮነስ፡ ስልጣኑ ንምሕላው ኮሚሩዎም ዘሎ ሰራዊት ድማ ሰዓቱ ምስ ኣኸለ ኣብ ጎድኒ ህዝቦም ደው ከም ዝብሉ ጽኑዕ እምነት ኣሎና። ካብ’ዚ ዝተጠቕሰ ሓቅታት ብምብጋስ፡ እቲ መጀመርያ ክንገብሮ ዘሎና ዕዮ ገዛ፡ ሓድነት ህዝብና ምርግጋጽ ስለ ዝኾነ፡ እንሆ ብዘይ ውዓል-ሕደር ከነተግብሮ ቃል ንኣቱ ይብሉ”።
• ሃገርና ካብ’ዚ ኣትያቶ ዘላ ዓዘቕቲ ናይ ምድሓና ሓላፍነት፡ ብቐዳምነት ንዓና ንኤርትራውያን ከም ዝምልከት ርዱእ እኳ እንተኾነ፡ ሓገዝ ናይ ጎረባብትን ናይ ምዕራብ ሃገራትን ኣቃሊልካ ዝረአ ኣይኮነን። ስለ ዝኾነ ድማ ምስ ከም በዓል ሕቡራት ሃገራት ኣመሪካ፣ ሕብረት ኤውሮጳን ካልኦትን ክህልወና ዘሎዎ ዝምድና ጥቡቕ ክኸውን ከም ዘሎዎን፤ ኣብ’ዚ መዳይ’ዚ ድማ ምሁራትና ዝከኣሎም ክገብሩ ከም ዘሎዎምን ርእዩ።
• ኣኼበኛ ነቲ ኣብ ዝተፈላለየ ከተማታት ሕቡራት ሃገራት ኣመሪካ ዝካየድ ዘሎ ምጥርናፍ ኣመጒሱ። ንነብሱ’ውን ብሽም ኒው-ዮርክን ከባብን (ኒው-ዮርክ፣ ኒው-ጀርስን ከነክቲከትን) ክጥርነፍን ምስተን ድሮ ተጠርኒፈን ዘሎዋ ካልኦት ከተማታት ተወሃሂዱ ንኽሰርሕ ብድሕሪ ምውሳኑ እተወሃህድ ሓሙሽተ ዝኣባላታ ግዝያዊት ሽማግለ ብምምዛዝ ኣኼባኡ ደምዲሙ።