እቲ ኣፍሪቃውያን ኣሕዋትን ኣሓትን ናብ መራሒ ኤርትራ ኢሳያስ ኣፈወርቂ ዝጸሓፉዎ ደብዳበ፡ ኣብ ኩነታት ፖለቲካን ዲፕሎማስን ኣፍሪቃ ሓድሽ ምዕራፍ ዝኸፈተ ተበግሶ እዩ። እቲ ኣብ መበል 55 ዓመት ዝኽሪ ውድብ ሓድነት ኣፍሪቃ ዝለኣኹዎ ደብዳበ፡ ምስ ጽባሕ ናጽነት ኤርትራ ብምግጣሙ፡ ረዚን ትእምርታዊ ኣገዳስነት ኣለዎ። ንኣፍሪቃዊ ናይ ሓድነት መንፈስ፡ ከምኡ `ውን ንልደት ናይታ ድሕሪ ነዊሕን ፈታንን ቃልሲ ዝተወልደት ሓዳስ ኣፍሪቃ ዘመንጨወ ናይ ሓርነት መንፈስን ከኣ የዘኻኽር።

እቲ ናብ ኤርትራ በጺሖም ምስ ሚኒስተራት መንግስቲ፡ ከምኡ `ውን ምስቶም ሲቪካውን ቅዋማውን መሰሎም ብምጥቃሞም ጥራይ ብዘይ ዝኾነ ሕጋዊ መስርሕ ንልዕሊ 17 ዓመታት ዝተመቚሑ ጋዜጠኛታት ዝርከቡዎም እሱራት ክትራኸቡ ድሌት ከምዘለዎም ዝገለጹሉ መልእኽቲ ቀጥታውን ቀሊልን እዩ።

ኣነ ብወገነይ፡ ንገለ ካብቶም ነዚ ደብዳበ ዝጸሓፉ ሰባት፡ እንተላይ ነቲ ከም ናይ ቀረባ ዓርከይ ዝርእዮ ዎሊ ሶይንካ ናይ ምፍላጥ ሓለፋ ከምዘለኒ መጠን፡ ዜና ናይቲ ደብዳበ ንኣርእስተ ዜናታት ምብሓቱ ኣየገረመንን። እቲ ኣፍሪቃዊ ሓድነታዊ መንፈስ  ተበራቢሩ፡ ኣፍሪቃ ንድሕነት መሰላት ህዝብና ደው ምባላ ግን ኣመና ኣሐቢኑኒ።

እቲ ዝጸሓፉዎ ደብዳበ፡ ካብ ምውርዛይ ተቖጢቡ፡  ብምቕሉልን ዲፕሎማስያውን ቋንቋ ምቕራቡ `ውን የሐጒሱኒ።  ደብዳቢኦም፡ ናይ ገዛእ ርእሶም ሃገራት ዝገጥመን ዘሎ ብድሆታት ከይጎሰየ፡ እቲ መባእታዊ መሰላት ዝነፍግ ኤርትራ ተሸሚማትሉ ዘላ ዓዘቕትን ተነጽሎን መዳርግቲ ከምዘይብሉ የጉልሕ። ስለዚ ወስታኦም፡ ድሕሪ ነዊሕ ትጽቢት ዘይሰመረ ለውጢ ዝነቕነቖ ሕልና ናይ ኣሕዋትን ኣሓትን ኣፍሪቃውያን ዘበገሶ ቅዱስ ተበግሶ እዩ። ማዕሪኡ፡ ድሕሪ ነዊሕ ናይ ለውጢ ተስፋ፡ ካብቲ ናይ ኤርትራ መራሒ ከምገለ ምምሕያሽ ጠባይ እንተተረኽበ  ዝተወስደ ሻቕሎታዊ ውሳኔ `ውን እዩ። ዓብላሊ መንፈስ ናይቲ ደብዳበ ዕምቆት ዘለዎ ሻቕሎት ስቅያት ህዝቢ ኤርትራ ክኸውን ከሎ፡ እቶም ጸሓፍቲ ብመሰረት`ቲ ሓድነታዊ ኣፍሪቃዊ መንፈስ ምስቲ ብጅግንነት ዝገለጹዎ ህዝቢ ዘለዎም ምሕዝነት የንጸባርቕ። ህዝቢ ኤርትራን ሃገሩን ካብ ተነጽሎ ተገላጊሎም ምስ ሓዎም ህዝቢ ኣፍሪቃ ክጽንበሩ ዓሚቚ ባህጊ ከምዘለዎም `ውን ይገልጹ።

እንተኾነ፡ ኣቶ ኢሳይያስ ኣፈወርቂ ንጠለባት ናይዞም ጸሓፍቲ `ቲ ደብዳበ ብኣውንታ ክምልሶ ድዩ?

ኣብቲ ሻቡ በቲ ናይ ፕሮፖጋንዳ መሳርሒ ዝኾነ ሚኒስትሪ ዜና ናይቲ ስርዓት ኣብ ዌብሳይት ዝተዘርግሐ ዘይርጡብ ህዉኽ ርእይቶታት ተመርኲስካ ክትዛረብ ከለኻ፡ ዝበለጸ ግብረመልሲ ምጽባይ ዝከኣል ኣይኮነን። ኣባል ጉጅለ 13 ከምዝነበርኩን ንኢሳያስ ኣጸቢቐ ከምዝፈልጦን መጠን፡ ኢሳይያስ ኣውንታዊ ምላሽ ክህብ ኢዩ ዝብል ሕልሚ የብለይን። እቲ ጉጅለ ኤርትራውያን ምሁራትን ሰብ ሞያን ዘቖሙዎ ጉጅለ 13፡ ምስቶም ኣብቲ መንግስቲ ዝነበሩ መሳርሕቱን ናይ ቃልሲ ብጾቱን ስኒት ክገብር፡ ከምኡ `ውን ነቲ ንሱ ዝኣገዶ፡ ዝጸደቐ ሃገራዊ ቅዋም ከተግብሮ ክሰማማዕ እዮም ተማሕጺኖሞ። ነቲ ምሕጽንታ ነጺጉ ድማ፡ ነቶም ኣኼባ ናይቲ ኣብ ስልጣን ዝነበረ ሰልፊ ከካይድ ዝጸውዑዎ መራሕቲ ናብ ምእሳሮም ተጓይዩ። እቶም ብኡንብኡ ዝተመቚሑ ሰበስልጣን፡ ክሳብ ሕጂ ሃለዋት ኣጥፊኦም፡ ገሊኦም ምዉታት ገሊኦም ናይ ኣእምሮ ምስሓት ጉድኣት ወሪዱዎም ይርከቡ።

ኣብዚ እቲ ኣገዳሲ ነጥቢ፡ የዒንቲ መላእ ኣፍሪቃ፡ ብመንገዲ `ተን ገለጽቲ ብርዕታት ናይቶም በሃራት ጸሓፍትን ተጣበቕቲ ዲሞክራስን ሰብኣዊ መሰላትን ናብ ኤርትራ ይጥምታ ምህላወን እዩ። ብኻልእ ኣዘራርባ፡ እቲ ኣፍሪቃ ብዛዕባ ትራጂካዊ ስቓይ ኤርትራ ክህልዋ ዝግባእ ተደላዪ ንቕሓት፡ በቶም ናይ ሕልና ድምጽታት ኣፍሪቃ ተገሊጹ `ሎ። ካብዚ ዝዓቢ ጸጋ ድማ የልቦን።

ሰለዚ ኸኣ ኢና፡ ኣፍሪቃውያን ኣሓትን ኣሕዋትን፡ ነቲ ድምጺ ኣልቦ ዝኾነ ህዝቢ ድምጺ ስለዝኾንኩሞ፡ የቐንየልና፡  ኣምላኽ ይባርኽኩም፡ እንብሎም ዘለና።

ዶር በረኸት  ሃብተ ስላሰ

Emeritus Distinguished Professor of African Studies and Professor of Law

University of North Carolina at Chapel Hill.

Fellow, African Academy of Sciences