ኣብ ዝኾነ ዓለም ዝርከብ ህዝቢ ንዝጎደሎ መሰላት ንምምላእ ናብርኡ ንምምሕያሽ፣ ወትሩ ዘየቓርጽ ናይ ወለዶታት መስርሕ ቃልሲ ስለዘካይድ ብባህርያቱ ሓደ ኣዩ። ፍልልዩ ናይ ሓንቲ ሃገር ፍሉይ ኩነታትን ዓይነት ስርዓትን ጥራይ እዩ።

እቲ ሓደ ብቕዋምን ስርዓተ ሕግን ዝምራሕ፣ ልዕልና ሕጊ ዘንግስ፣ ደሞክራስያዊ መንግስቲ እዩ።  ግሉጽነትን ተሓታትነትን ዘለዎ ትካላዊ ኣሰራርሓ የማዕብል። ኣብ ከምዚ ዓይነት መንግስቲ፣ ንልዕልና ሕጊ ዘውሕሱ፣ ንደሞክራሲ ኣብ ምህናጽ ዝዓበየ ተራ ዝጻወቱ ድማ ዝተፈላለዩ ህዝባውን ደሞክራስያውን  ትካላት ብሕጊ ይቖሙ።

ልዕልና ሕጊ ኣብ ምውሓስ ሓደ ካብቶም ዝዓበየ ተራ ዝጻወቱ ደሞክራስያዊ ትካላት መራኸቢ ብዙሓን እዩ። Media ናጻ ማዕከናት ራድዮ ተለቪጅን መጽሔታትን ይቖማ። ናጻ ሓሳባት ኣብ ምግላጽ፣ ናይ ጽሑፍን ምዝራብን ናጽነት ይፍቐድ። ብሞያዊ ስነምግባር Professional Ethics ድማ ይሰርሓ። ካብ ሃገር ናብ ሃገር ኣብ ሕግታቱ ንኣሽቱ ፍልልይ ክህልዎ ይኽእል። ኣብ ሕጊ ዝሰፈረ መሰል ትጥቀመሉ፣ ናይ ካልኦት መሰልን ውልቓዊ ናጽነትን ዝግህስ ድማ ሕጋዊ ተሓታትነት ኣለዎ። ስለዚ ናጻ መዲያ ከም ትካል ንህዝቢ ሓቐኛ ሓበሬታ ይዝርግሕ። ትምህርታውን ሓደስቲ ምዕባሌታት ትምህርታዊ መደብን ንህዝቢ ይሕብር። ኣብ መንግስታውን ብሕታውን ትካላት ዝርኣዩ ጸገማት በደላትን የቓልዕ። ኣብ ናብራ ህዝቢ ዝርአ ጸገማት በደላት ኣብ ምቕላዕ ዝዓበየ ተራ ይጻወት። መራኸቢ ብዙሓን ምስ ካልኦት ህዝባዊ ትካላት ይሰርሕ።

ሕጊ ዝፈቕዶ ዝተፈላለዩ ህዝባዊ ማሕበራት ይቖሙ። ከም ሲቪካዊ ማሕበራት፣ ተጣበቕቲ ሰብኣዊ መሰላት፣ ዝተፈላለዩ ናይ ሞያ ማሕበራት ይምስረቱ። /ከም ኣብነት ማሕበር ጠበቓታት፣ ማሕበር ሰራሕተኛታት፣ ማሕበር መጋዓዝያን ነጋዶን/ ናይ ሕብረተ ሰብኣዊ መጽናዕታዊ ትካላት፣ ማሕበራዊ ጉጅለ ሕብረተ ሰባት ከም ማሕበር ደቒ ኣንስትዮ፣ ማሕበር መንእሰያት …….ወዘተ ብሕጊ ይቖሙ። መሰላቶም ንምኽባር ሰላማዊ ሰልፊ ፐቲሽን የካይዱ። ናይ ምሕዝነት ደገፎም የረጋግጹ። ንዝተፈጸሙ ምግሃስ ሰብኣዊ መሰላት ይጣበቑ ንገበነኛታት ኣብ ፍርዲ ክቐርቡ ጸቕጢ ይገብሩ። ናይ ተቓዉሞ ድምጾም ኣብ ምኽባርን ምውሓስን ፍትሒ ብቐሊሉ ዝርአ ኣይኮነን።

ምኽንያቱ ኩሎም ናይ ፖለቲካ ሰልፍታትን፣ መንግስታዊ ዝኾነን ብሕታዊ ምምሕዳራዊ ትካላት፣ ካብ መራኸቢ ብዙሓንን ደሞክራስያዊ ህዝባዊ ትካላትን ይጥንቐቑ። ጉድለታቶም ምስዝቓላዕ ኣብ ህዝቢ እምነቶም ይጎድል ተቐባልነቶም  ባይታ ይዘብጥ። ኣብ ዝመጽእ ምርጫ ድማ ብድምጺ ህዝቢ ይስዓሩ።

ስርዓት ኤርትራ ኣብ ዓለምና ዝተፈልየ እዩ። ቕዋምን ልዕልና ሕጊ ኣፍሪሱ፣ ኣብ ልዕሊ ህዝብናን ሃገርናን ዘውርዶ ዘሎ ገበንን ግፍዕን ጸብጺብካ ዝውዳእ ኣይኮነን። ስልጣኑ ንምንዋሕ ሓድነት ህዝብና ብዝተፈላለየ ሜላታት ከፋፊሉ ይገዝእ። ባህልና እምነትና ኣፍሪሱ፣ ኩሉ ሰብኣውን ደሞክራስያዊ መሰላት ይረግጽ ምህላዉ ኩላትና ንፈልጦ ጉዳይ ስለዝኾነ ከም ኣርእስቲ ጥራይ ጠቒሰ ሕልፍ ክብሎ።

ቐንዲ መበገሲ ኣርእስተይ ኣንጻር ዘይሕጋዊ ስርዓት ኤርትራ ዝካየድ ናይ ተቓውሞ ቓልሲ እዩ። ንጹቡቕ ተሞኩሮን ኣወንታዊ ውጽኢቱን ክምስገን ይግብኦ። ንኣሉታዊ ውጽኢት ድማ ከም መመሃሪ ክግምገም ይግብኦ። ካብ ገመጋም ተበጊስካ ድማ ሓዲሽ ናይ ቓልሲ መደባት ናይ ኣፈጻጽማ ኣገባቡን እስትራተጂ ቀዳምነታት ተውጽእ። ንመደባትካ ቑጽጽር ዘለዎ መካኒስም ትገብር። ዝሓለፈ ተሞኩሮ መምህር ኣዩ ዘብሎ ድማ ንጽቡቕን ሕማቕን ዘጠቓለለ እዩ።

መንእሰያት ካብ ዝሓለፈ እንታይ ንመሃር?

መንእሰያትና  ኣብ ጊዚኦም ዝስከሙዎ ሃገራዊ ሓላፍነት ተረዲኦም  ሕድሪ ተሰኪሞም ቃልሶም የስምሩ ኣለዉ።፣ ድምጾም ንምሕባር ሓይሎም ኣወሃሂዶም ኣንጻር ምልካዊ ስርዓት ብልዑል መንፈስን ወኒ ናይ ቃልስን ተበጊሶም ምህላዎም ክተባባዕን ክንሕበነሉን ይግባኣና።  ምኽንያቱ ገሊኦም ሂወቶም ወፍዮም ኣብ ብረታዊ ቃልሲ ኣለዉ። ኣብ ዝተፈላለየ ቦታትት ብማሕበር ተጠርኒፎም ይቓለሱ ኣለዉ። ብግብሪ ድማ ንስርዓት ኤርትራ ይብድህዎ ስለዘለዉ ዓቢ ስግኣት ፈጢሮሙሉ ኣለዉ። ቃልሲ መንእሰያት ብደሞክራስያዊ ብቕዓት ተመሪሑ ዝያዳ ኣፍራዪ ንምግባሩ ናይ ኩሉ ደላይ ፍትሒ ኩሉ ዓይነት ደገፍ የድልዮ። ሞራላዊ ምትብባዕ፣ ፋይናንሳውን ተክኒካውን ሓገዝ፣ ናይ ሙኩራትን ሞያውን ሃናጺ ዝኾነ ምኽሪ እናተዋህቦም ክንሕብሕቦም ሃገራውን ታሪኻውን ሓላፍነትኩላትና እዩ።

መንእሰያት ምስ ኩሉ ዝነኣድ ኣወንታዊ ምባሌታቶም፣ ጉድለታት ክህልዎም ባህርያዊ እዩ። ምኽንያቱ ከም ደቒ-ሰብት ኩልና ፍጹማት ስለዘይኮና። ብፍላይ መንእሰይ ድማ ናይ ዕድመ ባህርያትን ሕጽረት ተሞኩሮን ዝፈጥሮ ጌጋታት ክህልዎም መጎታዊ እዩ። ምስ ተሞኩሮን ሃናጺ ምክርን ድማ ክምዕብልን ክበስልን ግድነት እዩ።

ስለዝኾነ ኣብ ዝሓለፈ እዋን ኣብ ኤርትራዊ ምንቕስቓስ ደሞክራስን ፍትሕን EMDJ ዘይርዳእ ስለዝነበረ ክልተ ግዜ ምፍንጫላት ከምዝነበረ ካብቶ ሰብ ጉዳይ ሰሚዕናዮ ኢና።

ስምረት ኤርትራውያን መንእሰያት ንድሕነት ሃገር (EYSNS)  ድማ ኣብ ሞንጎኦም ዝተፈጥረ ዘይምርድዳእ ዘኸተሎ ሳዕቤን ካብ ክልተ ወገን ሰሚዕና።

ኩሉ ዝተፈጥረ ጸገም ኣብ ምኽንያቱን ሳዕቤናቱን ዝርዝር ምእታው፣ ንዘሎ ቑስሊ ንምጉዳእ ኣይደልን። ፍርዲ ምሃብን ጸግዒ ምውሳድን ተመራጺ ኣገባብ ኣይኮነን ። ብወገነይ ነቶም ሽግራት ኣብ ምፍታሕ ዝሕግዙ ኣማረጽቲ ሓሳባት ከቕርብ ሕልናይ ደሪኹኒ፣ ከም ዜጋ ድማ ሃገራዊ ግዴታ ክፍጽም ስለዘለኒ እየ ዝጽህፍ ዘለኹ።

ክልተ ኣገባባት ከም ኣማረጽቲ ፍታሓት ይኾኑ እዮም ዝብሎም ከቕርብ፦

ቐዳማይ፦ ብሰንኪ ጉጉይ ኣፈታትሓ ግርጭት ኩሉ ግዜ ጉዳያት መኣዝኖም ከምዝስሕቱ ሕሉፍ ተሞኩሮና ክንምሃረሉ ይግባኣና። ስለዚ መሰረታዊ ፍታሕ ንምርካብ ካብ ዝሕግዙ ገለ ኣገባባት ንምጥቓስ፦

መሪሕነት ኤ. ም.ደ.ፍ ይኹን መሪሕነት ኤርትራዊ መንእሰይ ንስምረት ….. ልዕሊ ኩሉ ንቕዋምን ውሽጣዊ ሕግታትን ምእዙዛት ክኾኑ ይግብኦም። ማእከላይ ባይቶን ፈጸምቲ ኣካላትን ንጠንቕታትን ሳዕቤናት ፍልልያት ብጭቡጥ ክግምግሙ ይግብኦም። ዝካየድ ደሞክራስያዊ ዘተን ገምጋምን ግሉጽነትን ምክብባርን ክህልዎ ይግባእ። ናይ ሓሳብ ፍልልይ ብሃናጺ ሓሳብ ምቕያር፣ ናይ ኣገባብ ፍልልይ ድማ ሓድዳዊ ምጽውዋር ዝሰፈኖ፣ ፍልልያት ንምጽባብ ንመጽናዕቲ እኹል ግዜን ተጻወርነትንን ሕድገትን ባህርያት የድሊ። ምኽንያቱ ኣራምን ሓቓፍን ኣገባብን ሃናጺ ባህርያት ክህልዎ ኣገዳሲ እዩ።

ብስምዒት ጸግዒ ምውሳድ ኣብ ክንዲ ቕኑዕ ፍታሕ ምቕራብ ናብ ሓድሕዳዊ ምውንጃልን ምክሳስን የምርሕ። ኣብ ሓድነትና ዘራጊ ዝኾነ ካብ ኣዕናዊ ኣገባብ ክንጥንቐቕ ይግብኣና። ብውልቐሰባት ዝግበር ጉድለት ብቕዋምን ውሸጣዊ ሕግታትን እቲ ውልቐ ሰብ ይሕተተሉ። ናይ ውልቐሰባት ጉድለት ከም ናይ ብዙሓት ናይ ወገን ጌርካ ምግላጽ ነቲ ጸገም የጋድዶ። ንጉድለት ውልቐሰባት ወይ ገለ ጉጅለ ዘይመልክዑ እንተሒዙ ኣብ ኣፋታትሕኡ ጉጉይ ስለዝገብሮ መኣዝንካ የስሕተካ። ብስምዒትን ጸግዒን ምድጋፍ ዘይሓላፍነታዊ  ባህርያት የማዕብል። ነቲ ሽግር ኣብ ክንዲ ምፍታሕ ድማ መሊሱ ነዳዲ ይውስከሉ። ካብዚ ዝረብሕ ምልካዊ ስርዓት ኤርትራ ወይ ጸረ ምዕባሌን ለውጥን ዝኾነ ኣካል እዩ። ንደላይ ለውጢ ድማ ዓቢ ክሳራ እዩ።

ስለዚ መንእሰያትና ነዚ ቐዳማይ ቕኑዕ ኣገባብ ኣፈታትሓ ግርጭት ተኸቲልና፣ ጉድለታትና ኣብ መድረኽ ደሞክራስያዊ ዘተ ክንፈትሕ ምኽረይን ምሕጽንታይን ከቕርብ ኣፍቕዱለይ። ንግርጭታት የባልሕ ወይ ይወራዘ የለኹን። ከም ደላይ ለውጢ ኣካልኩምን ጎንኹምን ስለዝኾንኩ ብቕኑዕ ሕልና ሓሳበይ የቕርብ ከምዘለኹ ክትርድኡለይ እምነተይ ልዑል እዩ።

ካልኣይ ቕኑዕ ኣገባብ ኣፈታትሓ ግርጭት፣ ንሃገራዊ ረብሓ ቐዳምነት ዝሰርዑ’ ሃናጺ ምኽሪ ዝህቡ፣ ካብ ፖለቲካዊ ጸግዕን ወገንን ናጻ ዝኾኑ፣ ካብ ምኩራት ለባማትን፣ ካብ ምሁራትን ናጻ ናይ ሚድያ ኣካላትን ዝተዋጽኤት ሓንቲ ናይ ዕርቒ ኮሚቴ ክትቖውም ብግሉጽነት ጻውዒት ከነቕርብ ንኩሉ ደላይ ለውጢ ዘሓጉስ ኣገባብ እዩ።

ኣብ መደምታ ጽሑፈይ “ ክምብል በለ”ምበር ኣይተደፍኤን”  ከምዝበሃል፣ ጸገማትና ኣለሊና ቕኑዕ ፍታሕ ረኺብና፣ ንደልዮ ዕላማ ንምዕዋት ንረብሓ ህዝብናን ሃገርናን እዩ። ከም መንእሰያት ድማ ሎሚ ንስከሞ ሕድሪ ፍረኡ ንጽባሕ ኣዩ። ምኽንያቱ ሎሚ ነካይዶ ንጥፈት ብጽቡቕ ውጽኢት ደሞክራስያዊ መሰረት እንተንጺፍና፣ ብዳሕረዋይ ወለዶ ብጽቡቕ ታሪኽ ክንዝከር ክንሙጎስ ኢና። ናይ ሎሚ ኣሉታዊ ውጽኢት ድማ ዳሕረዋይ ወለዶ ዋጋ ከነኽፍሎ ስለዝኾና ብታሪኽ ድማ ክንውቐስን ክንኽሰስን ኢና።

ስለዚ ከም መንእሰያት ደለይቲ ለውጢ ካብ ሕሉፍ ተሞክሮ ሃገርና ጽቡቕን ሕማቕን እንታይ ንምሃር? ንጽቡቕ ታሪኽና ኣኽቢርና ከመይ ነማዕብሎ? ንሕሉፍ ጌጋ ከመይ ንኣርሞ ብግሉጽነት ብምክብባር ክንዝትየሉ ይግባእ። ዝሓለፈ ተሞኩሮ ዝዓበየ መምህር እዩ።

የቐንየለይ!

ዓወት ንደለይቲ ፍትሒ!

ዮሴፍ መንግስተኣብ