ዘሰክፍ ድምጺ

ካብ መዓስከር ስደተኛታት ኤርትራውያን  ኣብ ኢትዮጵያ

ብ

ታደሰ ኪዳነ   በርሚንግሃም

 

ኣብዚ ዝሓለፈ ቅንያት ሓደ ዘሰክፍ ድምጺ ካብቶም ኣብ መዓስከራት ኢትዮጵያ ዝርከቡ ስደተኛታት ኤርትራ ሰሚዐ። ኣዝየ ድማ ሓዚነ። ከም ስደተኛ ጽቡቕን ሕማቕን ጉዕዞ ስደት ስለ ዝረኣኹ ድማ ድምጾም ኣብ ሰራውር ደመይ ክሰርጽ ኣይደንጎየን። እዚ ጽሑፍ’ዚ ድማ ኣብ ግዝይኡ ክቐርብ’ኳ እንተነበሮ፣ ስነ-ስርዓት ቀብርን መዕጸውን ናይቶም ኣብ ላምፐዱዛ ዝጠፍኡ ዜጋታትና ከይተገብረ፣ ካልእ ጉዳይ ምልዓል ጽቡቕ ስለዘይኮነ፣ ምስ ባህልና’ውን ስለ ዘይከይድ ቁሩብ ደንጉዩ ይቐርብ ኣሎ። ነቲ ዘለኒ ትሕዝቶ ድማ ኣብ ክልተ ከፊለ ከቕርቦ ኢየ። ብመጀመርያ ግን ብዛዕባ ስደት ቁሩብ ክዛረብ ጽቡቕ ይመስለኒ።

ስደት ንመዋእል ክኸይድ ዝጸንሐ ማሕበራዊ ጸገም ኢዩ። ብፍላይ ኣብቲ ዓቢ ህዝባዊ ህልቂት ዘስዓበ 2ይ ኲናት ዓለም ብዙሕ ምዝንባል ደቂ-ሰባት ኢዩ ተራእዩ። በዚ ድማ ኣብ ምዝዛም ናይቲ ኲናት ጉዳይ ስደተኛታትን ዝተመዛበሉ ሰባትን ኣብ ኣጀንዳ ሃገራት ዓለም ላዕለዋይ ቦታ ሒዙ ተቐልቂሉ። ማሕበረ-ሰብ ዓለም ድማ ምእንቲ ድሕነት ናይቶም መረበቶምን ሃገሮምን ዝተመዛበሉ ሰባት ብናይ 1951 ውዕል (The 1951 Refugee convention) ዝፍለጥ፣ ኣብ 1967 ተመሓይሹ ዝመጽ ሓደ ሰነድ ከቲሙ። በብግዜኡ ድማ ሓደስቲ ዓንቀጻት እናተወሰኽዎን እናተመሓየሸን ይቕጽል ኣሎ።

ቀንዲ ሕመረት ናይቲ ውዕል፣ ሰብ ብዓሌቱ፣ ብብሀሩ፣ ሃይማኖቱ፣ ኣባል ናይ ገለ ማሕበራዊ ጉጅለ ብምዃኑን ብዝህልዎ ፍሉይ ፖለቲካዊ ኣጠማምታን፣ ካብ መበቆል ሃገሩ ሃዲሙ፣ ኣህጉራዊ ዶብ ሰጊሩ፣ ዑቕባ ናይ ካልኦት ሃገራት ንዝሓትት ሰብ ዝወሃብ መሰል ኢዩ። ሎሚ ካብተን 192 ኣባል ውድብ ሕቡራት ሃገራት፣ እተን 144 ክታመን ኣንቢረናሉ ኣለዋ። እቲ ኣብ ኣዲስ ኣበባ ዝመደበሩ፣ ቅድሚ ገለ ዓመታት ውድብ ሓድነት ኣፍሪቃ ዝብል መጸውዒ ዝነበሮ ሕብረት ኣፍሪቃ‘ውን፣ ምስ ፍሉይ ኩነታት ናይታ ክፍሊ-ዓለም ብምዝማድ፣ ንገለ ቃላትን ሓረጋትን ወሲኹ ወይ ኣመሓይሹ ኣብ 1969 ብወግዒ ተቐቢሉዎን ኣጽዲቑዎን ኢዩ። ጎረቤትና ኢትዮጵያ’ውን ልክዕ ኣብቲ ዓመት’ቲ፣ ብ10 ሕዳር 1969 ነቲ ውዕል ብወግዒ ፈሪማትሉ ኢያ።

ገለ ካብቲ ፈረምቲ ሃገራት ከተግብርዎ ዝሕተቱ ነጥብታት ድማ፦

1. ብመሰረት ዓንቀጽ 35 ምስ ኮሚሽን ትካል ስደተኛታትን (UNHCR) ካልኦት ጨናፍር ውድብ ሕቡራት ሃገራትን  ክተሓባበራ፣ እቲ ኮሚሽን ኣብ መንጎ’ቶም ስደተኛታት ተረኺቡ ዳህሳስን ትዕዝብትን ከካይድን፣ እቶም ስደተኛታት ድማ በቲ ዝወጸ ውዕል መሰረት ይእለዩ ምህላዎም ከረጋግጻ ከፍቅዳ
2. ዓንቀጽ 36 ድማ፣ካብ መትከላት ናይቲ ኮሚሽን ከይወጻ፣ ምስ ፍሉይ ኩነታት ናይ ሃገረን ኣዛሚደን፣ ንኣተገባብርኡ ዝምልከት ውሽጣዊ ሕግታት ከውጽኣ፣ ነቲ ዘውጽአኦ ሕግታት ድማ ንዋና ጸሓፊ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ከፍልጣ
3. እቲ ስደተኛ ንመሰሉ እትጣበቕ ሃገር ስለ ዘይብሉ (ካብ መበቆል ዓዱ ስለዝወጸ) ኣብ መንጎ’ታ እተዕቁብ ሃገርን መበቆል ሃገር ናይቲ ስደተኛን ዝህሉ ስምምዓትን ካልእን ነቲ ስደተኛ ከም ዘይምልከቶ  …  ይገልጽ

 

ሕጊ ዕቕበኛታት (Refugee Law) እምበኣር ናብቲ ሓፈሻዊ ሕጊ ሰብኣዊ መሰላት ዝቐረበ፣ ግን ከኣ ካብኡ ኣዝዩ ዝነጸረ፣ ድሕነትን ውሕስነትን ዑቕባ ናይ ዝሓቱ ሰባት ንምሕላው ዝወጸ ኣህጉራዊ ሕጊ ኢዩ። ብኣገላልጻ ናይዚ ኣህጉራዊ ሕጊ እዚ ድማ ዑቕበኛ (Refugee) ዝበሃል፣ ካብቲ ተወሊዱ ዝዓበየሉ ሃገር ዝወጸ፣ ብሰንኪ ዘለዎ ናይ ሃይማኖት፣ ዓሌት፣ ብሀር፣ ፍልይ ዝበለ ፖሊቲካዊ ኣረኣእያ ወይ ኣባል ናይ ገለ ማሕበራዊ ጉጅለ ብምዃኑ፣ ኣብ ውሽጢ ሃገሩ ክነብር ዘይከኣለ፣ ወይ ድማ ኣቐዲሙ ወጺኡ ዝነበረ’ሞ ብምኽንያት ፍርሒ ናብ ሃገሩ ተመሊሱ ክነብር ዘይከኣለ ወይ ዘይደለየ ሰብ ኢዩ።

 

ገለ ካብ ቀንዲ መትከላቱ ድማ፦

ዓንቀጽ 4፦ ማዕረ ዜጋታት ናይታ ሃገር ትሕቲ ዕድመ ቖልዑ ምሉእ ኣገልግሎት ትምህርቲ ክረኽቡ

ዓንቀድ 22፦ እቲ ዝወሃብ ትምህርቲ ክሳብ ዲፕሎማን ዲግርን ዝበጽሕ ምዃኑ

ዓንቀጽ 14፦ ኩሉ ፖለቲካዊ ፍርሒ ዘለዎ ሰብ፣ ኣብተን ዘዕቁብኦ ሃገራት፣ ምሉእ ብምሉእ መሰሉ ተሓልዩ፣ ካብ ስቓይን ፍርሕን ነጻ ኮይኑ ክነብር። ብመሰረት እቲ ስምምዕ፣ ብሓገዝ እተን ኣዕቆብቲ ሃገራትን ብተዓዛብነት ው.ሕ ሃገራትን፣ እቲ ዑቕባ ዝሓትት ሰብ፣ ውሕስነት ኣብ ዘለዎ ቦታን፣ ውሑስ ብዝኾነ መንገድን ክነብር ይጽውዕ።

ዓንቀጽ 17፦ እቶም ስደተኛታት ልክዕ ከም ዜጋታት ናይታ ሃገር ኣብ ናይ ስራሕ ዓለም ክዋፈሩን ኣታዊታቶም ከኻዕብቱን

ዓንቀጽ 18፦ ብውልቆም ኣብ ናይ ንግዲ ዓለምን ሸቐጥን ከዋፈሩ ፍቓድ ክወሃቦም

ዓንቀጽ 26፦ ንንግዲ፣ ንስራሕ ይኹን ንኻልእ ጉዳዮም ኣብ ውሽጢ’ታ ሃገር ብነጻ ክንቀሳቐሱ ፍቑድ ክኸውን

ዓንቀጽ 27፦ ወረቐት መንነት ክወሃቡ፣

ዓንቀጽ 28 – ካብን ናብን ሃገራት ዝገሽሉ ወረቓቕቲ (Travel document) ክሕዙ ከፍቅዳ፣

ዓንቀጽ 29፦ ልዕሊ ዜጋታት ናይታ ሃገር ግብርን ቀረጽን ከይስለዓሎም

ዓንቀጽ 30፦ንብረቶም ካብን ናብን ሃገራት ከሰጋግሩ ከፍቅዳ፣

ዓንቀጻት 31ን 33ን ሰባት ካብ ናይ ሞት ፍርሒ፣ ጭካነ፣ ውርደትን ሰብኣውነት ዝጎደሎ መግረፍትን ድሒኖም ብነጻ ክነብሩ ይጽውዕ። ከይትሳቐ ምፍራሕን ዘይውሑስ ሓለዋን ንባዕሎም ኣብ ዓንቀጻት ናይቲ ውዕል እትዋት ኢዮም።

ዓንቀጽ 34፦ ዜግነት ክወሃቦም ከፍቅዳን፣ ነቲ ዜግነት ናይ ምሃብ ስራሕ ከቀላጥፈኦን

ቀንዲ ሕመረትን ዕላማን ናይ ዑቕባ እምበኣር፣ ኣብ ስደት ንዝርከቡ ሰባት ካብ ስቓይን ራዕድን ንምድሓን ኢዩ።

ብዘይካ‘ዚ እቶም ስደተኛታት ኩሉ’ቲ ንቤት ፍርዲ ዝምልከት ወጻኢታት ብነጻ ክሳለጠሎምን ኣብ ኣብያተ-ፍርዲ ትሕጃ ከትሕዙ ከይሕተቱን ይጽውዕ። ኮሚሽን ስደተኛታት ው. ሕ. ሃገራት ድማ ኩሉ ዝግበኦም መሰላት ይረኽቡ ምህላዎም ክዕዘብን፣ ኣብ ኣተገባብራን ትርጓሜን ናይቲ ዓንቀጻት ይተሓጋገዝን።

ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣብ ኢትዮጵያ

ካብዚ ሓፈሻዊ ኣህጉራዊ ውዕላት ተበጊሰ፣ ናብቲ ካብ ኢትዮጵያ ዝሰማዕኩዎ ድምጺ ክምለስ። ድሕሪ’ቲ ዓለም ምሉእ ዘሰምበደ ትራጀዲ ደሴት ላምፐዱዛ፣ ኣብ ኢትዮጵያ ተዓቒቦም ካብ ዘለዉ ኤርትራውያን ስደተኛታት’ውን ዘሰክፍ ድምጺ ሰሚዕና። ነቲ ብመራኸቢ ብዙሃን ማለት ብድምጺ ኣመሪካ (voa) ረድዮ ኤረና፣ ሬድዮ ወጋሕታ፣ መስከረም ኔት ክዝርጋሕ ዝቐነየ ድምጾም’ውን ብጽሞና ተኸታቲለዮ። ነቲ ብተንቀሳቓሲ ፊልም (video) ተቐሪጹ ዝተዘርገሐ፣ ቆልዓ ሰበይቲ ዝበዝሕዎ ከባቢ ሓደ ሽሕ ዝግምገም ህዝቢ ዝተኣከቦ፣ ድምጾም ዘስምዑሉ ሰላማዊ ሰልፊ’ውን ደጋጊመ ርእየዮ። ኣብቲ ሰልፊ ሓደ ነብሱ ጽምእ ዝበለ መንእሰይ መጉልሒ ድምጺ (microphone) ሒዙ፣ ‘ድምጺ ናይ ኩልና ኢዩ’ ንዝበሎ ኣብ ቅድሚ’ቲ እኩብ ህዝቢ ክጭርሕን እቲ ህዝቢ’ውን ደድሕሪኡ ክደግም ተዓዚብና። እተን ብመልክዕ ጭርሖ ንመንግስቲ ኢትዮጵያን ንማሕበረ-ሰብ ዓለምን ዘቕረቡወን ጥርዓናት እዘን ዝስዕባ ነይረን፦

 

• ስቕታ ማሕበረ-ሰብ ዓለም ይኣክል!
•  ሕቶና ሕቶ ስደተኛታት ኢዩ!
• ድሕነትን ሓለዋን ይገበረልና!
• ኣብዚ ዘለናዮ መዓስከር ዝግበር ምንቅስቓስ ሕጋውን ወግዓውን ይኹን!
• መሰል ዝኾነ ስደተኛ ይከበር!
•  UNHCR ስማዊ’ምበር ዝግባእ ኣገልግሎት የብሉን!
•  ዘይሕጋዊ ምጭዋይ ደው ይበል!
•  ወታደራዊ ትካል ከማሓድረና የብሉን!
•  ላዕለዎት ሓለፍቲ UNHCRን ኣራን ኣብ መንጎና ተረኺቦም ጉዳይና ፍታሕ ይግበርሉ!
•  ኢትዮጵያዊ ዝሃረሞ ስደተኛ ብUNHCR ተቐባልነት የብሉን – እዚ ድማ ድርብ ወጽዓ ኢዩ!
• ሕጊ UNHCR ንህዝቢ ይነበብ!
•  መሰል ደቂ- ኣንስትዮ ይከበር!
• መሰል ሕጻናት ይከበር!
• ኣራ (ትካል ስደተኛታትን ተመለስትን) ሕጋዊ ሓለዋ ክገብረልና ኣለዎ!
• ጉዳይና ብማስመድያ ይሰማዕ!
•  ተስፋ ዘይብሉ ጉዕዞ ክሳብ መዓስ!
• ጥፍኣት ኤርትራውያን ክሳብ መዓስ!
• ኣብዚ መዓስከር ካርድ ሒዞም ዘለዉ ኢትዮጵያውያን ይውጽኡ!

           … ክብሉ ድምጾም ኣስሚዕም።

ድምጺ ኣመሪካ ኣብቲ ብሰኑይ ዕለት 7 ጥቅምቲ ዝዘርግሓቶ ዜና’ውን፣ እቶም ሰልፈኛታት ናብቲ ኣብ መቐለ ዝርከብ ወኪል ድምጺ ኣመሪካ (voa) ደዊሎም እናኣዘራረብዎ ከለዉ፣ ናይ ተኹሲ ድምጽን ኣውያት ቆልዓ-ሰበይትን ተኸታቲሉ ይስማዕ። ናይ ተኹሲ ድምጽን ኣውያትን ዝሰምዐ ህዝቢ ክብተንን ክሕባእን ከም ዝኾነ ርዱእ ይመስለኒ።

ኣብ ካልኣይ ክፋል ድማ ድሕሪ’ቲ ፍጻሜ ኣብ መዓስከራት ማይ-ዓይንን ዓዲ-ሓሪሽን ካብ ዘለዉ ስደተኛታት ብተለፎን ዝገበርዎ ብማስ-ሚድያ ዝተዘርግሐ ጽማቑ ቃለ-መጠይቕን፣ ንዕኡ ስዒቡ ዝመጽእ ርእይቶን ክገልጽ ኢየ።

 

….. ኣብ ካልኣይን ናይ መወዳእታን ክፋል የራኽበና