ካርታ-ጕዕዞ ናብ ደምክራስያዊት ኤርትራ

 

ንህልዊ ኩነታት ሃገርና ብምትንታን ካብዚ ዘሎናዮ መዋጥር መዋጽኦ ክኸውን ዝኽእል መጽናዕታዊ ጽሑፍ ብሕሩይ ተድላ ባይሩ ኣብ ዋዕላ ዋሽንግተን ብዕለት 2014-10-20 ቀሪቡ ነበረ። ምሉእ ትሕዝቱኡ ድማ እንሆ ይቐርብ

 

 

መቐድም

ካርታ-ጒዕዞ ናብ ደሞክራውያዊት ኤርትራ

ዕላማ እዚ ካርታ-ጒዕዞ ንስርዓት ውልቃዊ ምልኪ ኤርትራ ዘውድቑ ኣገባባትን ኣብ ቅዋምን ብዝሐ ሰልፍታትን ዝተነድቀት ደሞክራስያዊት ኤርትራ ንምህናጽ ዘብቅዑ ሕንጻጻት ምትላም እዩ። ክውንነታዊ ገምጋም ሓያል ጎድኒ ዲክታቶራዊ ስርዓትን ድኹም ጐድኒ ሓይልታት ተቓውሞ  ኤርትራን ከም መእተው-ነጥቢ ነቶም ኣብ ውድቀት ዲክታተራዊ ስርዓት ዘብጽሑ ስጒምትታት ምጽናዕ ይሕግዝ። ሓይልታት ተቓውሞ ክልተ ጐድንታት ኣለዎ ንሳቶም ድማ ፖለቲካዊ ውድባትን ቤርጌሳውያን ውድባትን እዮም። ብኣረኣእያ ሓይልታት ተቓውሞ ዲክታተራውነት ብቐንዱ መለለዪ ድኽመት እዩ፣ ብኣጠማምታ ዲክታቶር ኤርትራ ግን፡ ነቲ ኣብ ግዜ ቃልሲ ጽሃነጾ ጨኳኒ ስርዓት ከም ምንጺ ሓይሊ እዮ ዝወስዶ። ርግጽ ዲክታተራዊ ስርዓታት ኣብ ነዊሕ ኪደት ምንጺ ድኻም እዮም፡ ኣብ ሓጺር ኪደት ግን፡ ኲነታት ኤርትራ ከም ዝምስክሮ፡ ዲክታተራዊ ስርዓታት ምንጺ ሓይሊ እዮም። እዞም ኣብ ታሕቲ ተዘርዚሮም ዘለዉ እርእስትታት መገዲ-ጒዕዞ ናብ ዕንወት ዲክታተራዊ ስርዓትን ህንጸት ደሞክራስያዊት ኤርትራ ዘብጽሑ ስጒምትታት ይሕበሩ፥  

 

     ሀ. መሰረተስልጣንን ስትራተጊን ዲክታቶራዊ ስርዓት ኤርትራ

ለ. ኣልቦነት ስልጣንን ስትራተጊን ሓይልታት ተቛውሞ ኤርትራ

ሐ. ኣሰናዳኢ ኣካል ንመሰጋገሪ ጉባኤ

መ. ምስንዳእ ሰነዳት መሰጋገሪ ጉባኤ

ሰ. ቅርጻ መሪሕነት መሰጋገሪ ጉባኤ

ረ. ስትራተጊ ንጥፈታት መሪሕነት

 

 መሰረተስልጣን ኤርትራዊ መላኺ

ዲክታቶራዊ ስርዓት ኤርትራ ብቅርጻዊ ማእዝኑ ምስ እንጥምቶ፡ ክሳብ እዚ ንርከበሉ ዘሎና መድረኽ ንቡራት ትካላት ደውላን መንግስትን ኣየቕወመን። እዞም ኣብ ታሕቲ ተጠቒሶም ዘለዉ ነጥብታት ነቶም መላኺ ኤርትራ ተሞርኲስሎም ዘሎ መቕወምያታት ከብርሁን  ክትንትኑ እዮም፥ 

 

• ምልካዊ ስርዓት ንኤርትራ ከም ሃገርን ህዝብን ዘይኰነስ ከም ብዋና ጸሓፊ ህዝባዊ ግንባር ካብ ጸላኢ ዝተሓረረት መሬት እሞ ብእኡ ትውነን ውልቃዊ ርስቲ እዩ ዝወስዳ።
• ህዝቢ ኤርትራ ከም ሓደ ዝተሸነፈ ኣካል ኣብ ትሕቲ ስርዓት ዋና ጸሓፊ ነበር ስለ ዝተቛረነ ከም ዕሱብ ሓውሲ-ባርነት ማእቶትን ዓቀይታይ ንሱ ዘባርዖም ኲናትን እምበር ከም ነጻ ኤርትራዊ ዜጋ ኣይውሰድን እዩ።  
• ኤርትራ ንቡር መንግስቲ የልብሉን (ምኒስተራትን ሰበመዝን ኣመሓደርትን ወዘተ. ሽፋን ጥራሕ እዮም። እንታይ ደኣ ከምቲ ኣብ ግዜ ብረታዊ ቃልሲ ዲክታቶር ንሓፋሽ ኣብትሕቲ ቊጽጽሩ ኣእትዩዎም ዝነበረ ሕጂ እውን ንህዝቢ ኤርትራ ንሃገሩ ጠንጢኑ ስደትን ሞትን ከም ዝመርጽ ይደፋፍእ።
• ፖሊሲ ቊጠባ ምልካዊ ስርዓት ኤርትራ “Self-reliance ተባሂሉ እዩ ዝጽዋዕ። እዚ ኣሰማምያ ብማዎ ዘቱንግ ዝተማህዘ ኣገላልጻ እዩ፡ መላኺ ኤርትራ ግን ከም ጉልባብ ነቲ ኢሕጋዊ ዝዀነ ቀረጽ 2%ን ከምኡ እውን ከም ሽፋን ንፍጹም ውናኔ መሬት ሃገርን ንግዲ ብረትን መሸጣ ማዕድን ንጓና ኩባንያታትን ዝተማህዘ ኣገላልጻ እዩ።
• ፖሊሲ ወጻኢ ጉዳያት ዲክታቶራዊ ስርዓት ንኤርትራ ኣብ ኲናት ምድቕዳቕን ወይ ኣብ ሰንፈላል ኩነታት ኲናት ምንጥልጣልን ዝተመስረተ መናውሒ ስልጣን እዩ።
• ከምቲ መላኺ ኤርትራ ንተጋድሎ ሓርነት ኤርትራ ብደገፍ ወያነ ካብ ሜዳ ብምጥራዝ ስልጣኑ ዘደልደለ፡ ክምኡ ድማ ሕጂ ንመላኺ ስልጣኑ ብደገፍ ተቛወምቲ ኢና በሃልቲ ኢትዮጵውያን ውድባት እዩ ዝሕለው።
• ኤርትራዊ ሃገርነት በቲ ኣብ ሳልሳይ ጉባኤ ህግደፍ ዝጸደቐ ቻርተር መሰረት እሞ በቲ ኣብኡ ዝተፈጥረ መበቈሉ ኤርትራዊ ዘይኰነ ጋንታ ተተክኤ። እዚ ኣበሃህላ ግን ኣብ ልዕሊ ካልኦት ኤርትራውያን ዜጋታት መበቈሎም ብዘየግድስ ኣየንጸባርቕን እዩ። ንሃገረ ኤርትራ ኣብ መቚሕ ምእታው፡ ንህዝባ ኣብ ባርነት ምእታው፡ ንሃብቲ ኤርትራ ምውናን ቀንዲ መለለዪታት ጓናዊ መግዛእቲዶ ኣይኰኑን፧

 

2. ኣልቦነት ደጀን ፖለቲካዊ ሓይልን ስትራተግን ተቛወምቲ ሓይልታት

ሓይሊ ተቓውሞ ኤርትራ ርእሱ ዝኸኣለ ወተሃደራዊ ደጀን የልብሉን። ካብኡ ዝገደደ ቍጽሪ ተቛወሚ ሓይልታት ኣብ ብዙሓት ውድባትን ማሕበራትን ዝተኸፋፈለ እዩ። እቲ ብ2011 ንሓይሊ ተቛውሞ ንምጥርናፍ ተባሂሉ ዝቐወመ ሃገራዊ ባይቶ ብቐንዱ ምንጺ ፋሕብትን ኰይኑ ተረኺቡ ኣሎ። ከምኡ ስለ ዝዀነ ድማ ዳግም ተቛወምቲ ሓይልታት ኣብ ስኒተኣልቦነት ይርከቡ። ቅድመ ምቛም ሃገራዊ ባይቶ ይኹን ድሕረኡ፡ ቀንዲ ምኽንያት ውሽጣዊ ቀጨውጨው ሓይሊ ተቓውሞ፡ እቲ ኣብ መንጎ ኪዳንን ካብኡ ወጻኢ ዝዀኑ ውድባትን ተድጒሉ ዘሎ ጓህሪ እዩ። ኣብዚ ኩዳ እዚ ውድባት ኪዳን ተጸበይቲ ቀለብ ሰንዓ ፎሩም ስለዝዀኑ ሃገራዊ ንጥፈታቶም ውሱን፡ ሃረፍረፎም ገደበኣልቦ ምዃኑ ነፍሰሄር ቀዳማይ ሚኒስተር መለስ ዜናዊ ኣብ ሰለስተ ኣኼባታት ምስ ተቓወምቲ ሓይልታት ብዘይንሕስያ ተንቲንዎ ነበረ። ካልእ ዘጒሂ ጉዳይ ድማ ቊጽሪ ኣባላት ባይቶ ካብ መጠን ንላዕሊ ስለ ዝዀነ፡ በዘይካ ኣበርክቶ ውሑዳት ኣባላት፡ ባይቶ ዓቕመኣልቦ ኰይኑ ተረኽበ። ብተወሳኺ ቀንዲ ድኻም ቀዳማይ ሃገራዊ ባይቶ ነቲ እውነተንያ ሚዛን ኤርትራዊ ሕብረተሰብ ስለ ዘየሳተፈ እዩ። ውሽጣዊ ንትርኽ ህገራዊ ባይቶ  ኣብ እዞም ዝሓለፉ ሰለስት ዓመታት፡ ንስርዓት ኣስመራ ነቲ ተዛሕዚሑ ዝነበረ ስልጣኑ እስትንፋስ ሂቡ ከደልድ ኣኽኢልዎ ኣሎ። ምድልዳል ስልጣን ስርዓት ኣስመራ ንሓይሊ ተቓውሞ ሃገራዊ ኣድዮሎጊ-ኣልቦን ንኹሎም ፖለቲካውን በርጌሳውን ሓይልታትን ጠርኒፉ ብሓደ ልሳን፡ ብሽም ህዝቢ ኤርትራ ክዝቲ ዝኽእል ኣካል ከም ዘይፈጥር ገቢርዎ ይርከብ። መበገሲ ስትራተጊና ቀንዲ ደጀን ደሞክራስያዊ ሓይልታት ኣብ ሑቕፊ እቲ ኣብ ውሽጢ ዝርከብ ህዝቢ ኤርትራ፡ ከም ዝዀነ ምእማን እዩ። ከምኡ ስለ ዝዀነ ድማ ቀንዲ ስትራተጂ ደሞክራስያዊ ሓይልታት ነቲ ኣብ ውሽጢ ዝርከብ ህዝብና ንስለ ማሕበራውን ደሞክራስያውን ለውጢ ምውዳብን ምብርባርን እዩ። እንተዀነ ግና ህዝቢ ኤርትራ ተዳኺሙ ስለ ዘሎ ግደ እቲ ኣብ ደያስፖራ ዝርከብ ሓይሊ ተቓውሞ ብዝተማልኤ ኣገባብ ቃልሲ ንዲክታትራዊ ስርዓት ምግጣም እዩ። እዚ ስትራተጊ ስለ ክዕወት ግን ቃልስና ኣብ ኤርትራዊ ዓቕሚ ብቐዳማይ ደረጃ፡ ብኻልኣይ ደረጃ ድማ ኣብ ምትሕብባር ምስ ጐረባብትና ዝተወሰነ ምስ ዝዀውን ኤርትራዊ ሃገራዊ ሓይሊ ክድልድል ይኽእል። ስለዚ ጉዕዞ ሓይሊ ተቛውሞ ኣብ ጐረባብቲ ሃገራት ኣብ ምትሕግጋዝን ምትሕብባርን እንተ ተወሰነ ይሐይስ ዝብል ርእይቶ ብዕምቈት ክጽናዕ ዝግብኦ ዛዕባ እዩ። ፖሊሲ ምድግጋፍን ምትሕብባርን ምስ ጐረባብቲ ንኣድለይቲ ስጒምትታት፡ ከም ንትካላትን መትንታትን ዲክታተራዊ ስርዓት ምውቃዕ ይሕግዝ። ካልኣይ ባይቶ ሓይሊ ተቛውሞ  ንማእከላዊ ቤት ጽሕፈቱ ኣብ ኤውሮጳን ሰሜን ኣመሪካን ምትካል መድረኽ ዝጠልቦ ኣገዳሲ ኣምር እዩ። እዚ ስጒምቲ ምስ ዝትግበር ንነፍሰምትእምማን ህዝብናን ኣኽብሮት ዓለመለኻዊ ሕብረተሰብን ምኽሳብ ይክኣል።

 

3. ኣሰናዳኢ ኣካል ንኻኣይ ሀገራዊ ጉባኤ

3.1. ናብ ቀዳማይ ሃገራዊ ጉባኤ ዘብጽሑና ሰንሰለት ሕጋውነት ነዞም ዝስዕቡ ነጥብታት ይመስሉ፥

• ብ 2008 ቀዳማይ ጉባኤ ኪዳን ሃገራዊ ዋዕላ ክሰናዳእ ወሰነ
• ብ 2009 ንሃገራዊ ዋዕላ ስለ ምስንዳእ ወርክሾፕ ተኻየደ
• ሃገራዊ ዋዕላ ኣብ ነሓሰ 2010 ተኻየደ፣ ኣብኡ ድማ ሃገራዊ ጉባኤ ኣብ ውሽጢ ሓደ ዓመት ክሰናዳእ ተወሲኑ
• ሃገራዊ ጉባኤ ኣብ 2011 እዩ ተዘጋጅዩ

 

3.2. ናብ ውድቀት ቀዳማይ ባይቶ ዘምርሑ ኢሕጋውያን ስጉምትታት

ድሮ ኣብ ውሽጢ ቀዳማይ ዓመት ህይወቱ፡ መሪሕነት ባይቶ ነቶም ዝተሓንጸጹ መምርሒታትን ትካላትን ኣብ ባይታ ተኺሉ ንሐይሊ ተቓውሞ ከዋፍር ኣይከኣለን። ካብኡ ዝበኣሰ ድማ ኣብ ካልኣይ ስሩዕ ኣኼብኡ ናብ ካልኣይ ባይቶ ከተብጽሓና ትኽእል ኣሰናድኢት ሽማግለ ኣይመረጸን። እዞም ፍሽለታት ምስ ደርዘናት ኢሕጋውያን ስጒምትታት ሓዊስካ ንጸረ-ዲክትታተራዊ ቃልሲ ኣብ ባይታ ሰጥሐ። እቲ ዝዓበየ ምንጺ ኢሕጋውነት ግዜ ህይወት ባይቶ ስለ ዝሓረረ እዩ። እምብኣር እቲ ኣፋጢጡልና ዘሎ መድረኽ ንኻልኣይ ሃገራዊ ጉባኤ ክጽውዕ ዝኽእል ሕጋዊ ኣካል ስለ ዘየሎ እዩ።

 

3.3. መሰጋገሪ ኣሰናድኢ ኣካል

ንህልዊ ኣማራጺታት ኣብ ግምት ምስ ነእቱ መሰጋገሪ ጉባኤ ንኻልኣይ ሃገራዊ ጉባኤ ስለ ዝቕድሞ ናብ ምስንዳኡ ግደ ክጻወት ይኽእል እዩ ዝብል ርእይቶ ኣንዳኣስፋፍሔ ይኸይድ ኣሎ። መሰጋገሪ ጉባኤኸ ብኸመይ ይቘውም። ናብ ካልኣይ ጉባኤ ዘብጽሑ ሕጋዊ ሰንሰለታት ተበታቲኾም ስለ ዝርከቡ፡ ሓዲስ ሕጋውነት ብእንካንሃባን ኣብ መንጎ ፖለቲካዊ ውድባትን በርገሳዊ ማሕበራትን እዩ ዝጥረ። ብመሰረት ፖለቲካዊ እንካንሃባን ዝሰናዳእ መሰጋገሪ ጉባኤ ጐይታነብሱ ስለ ዝዀነ ንነብሱ ኣብ ስሩዕ ካልኣይ ሃገራዊ ጉባኤ ክቕይር ሕጋዊ መሰል ኣለዎ።

መሰጋገሪ ጉባኤ ብመሰረት ቅኑዓትን ቅቡላትን መትከላትን ኣገባባትን፡ ከምኡ እውን ትኽክለንያ ሚዛን ክፋላት ሕበረተሰብ ኤርትራ ምስ ዘንጸባርቕ ተድልዩ ዘሎ ህዳሴ ሕጋውነት ቅቡል ይኸውን። ነዚ ዕላማ ንምትግባር ክልተ ማእከላውያን ቅድመኲነታት ክትግበሩ ይግባእ። ቀዳማይ ቅድመኲነት ስምምዕ ተቓወምቲ ሓይልታት ኣብ ሓባራዊ ካርታጉዕዞ እዩ። ከምኡ እውን ተቛውምቲ ሓይልታት ብገዛእ ቊጠባዊ ዓቕሞምን ምሁራቶምን ለባማቶምን ንመሰጋግሪ ጉባኤ ምስ ዘሰናድዉ ዓወት ክምእረር ይኽእል እዩ። እዞም ጠለባት ምስ ዘይማልኡ ግን እቶም ኣትሪሮም ኣንጻር ዲክታተራዊ ስርዓት ኣስመራ ብግብሪ ክቃለሱ ድለየት ዘለዎም ሓይልታት ንጭርጭር ጉባኤ ንጐድኒ ገዲፎም ሃገራዊ ግቡኦም ከማልኡ ክግደዱ እዮም።  መሰጋግሪ ጉባኤ ብፖለቲካዊ ስምምዕ ዝቐወመ ኣሰናድኢ ኣካል የድልዮ። እቲ ብመሪሕነት ፈጻሚትን ባይቶን ዝቐወመ ኣሰናድኢ ሽማግለ ዕድመ ባይቶ ከይሓረረ ኸሎ ስለ ዝቐወመ እሞ ከም ንኪዳን ዝውክል ፖለቲካዊ ሓይሊ ምስ እንወስዶ፡ ከም ሓደ ካብቶም ንመሰጋገሪ ጉባኤ ምስንዳእ ዝፍቀደሎም ኣካላት ክውሰድ ይኽእል። እቲ ቅድሚ ምሕራር ግዜ ሃገራዊ ባይቶ ዝተጸውዔ ሓደ-ሲሶ ኣባልነት ባይቶኸ ኣብ ምስንዳእ መሰጋገሪ ጉባኤ ግደ ክህልዎ ይኽእል ድዩ­፧ ከምኡ እውን ነዚ ኣኼባ EFND ዝጸውዑን ንኣኼባ ሓይልታት መታሕት ኤርትራ ኣብ ለንዶን ዝጸውዑን ንኣኼባ ተበግሶ ስቶኮሆልም ዝጸውዑን ኣብ ጉዳይ ምስንዳእ መሰጋገሪ ጉባኤ ግደ ክጻወቱ ድዮም፧ ፈጻሚ ኣካል ዝጽውዖ ዘሎ ኣኼባ ባይቶ ኣሰናዳኢት ሽማግለ ምቕዋም ምስ ዝኸውን፡ ነዞም ኣብ ላዕሊ ዝጠቐስናዮም ኣካላት ምስታፍ የዐውት ምዃኑ ከነዘኻኽር ንፈቱ።   

 

4. ምቕራብ ሰነዳት መሰጋገሪ ጉባኤ

 

4.1. ሓዲስ ኣገባብ ተደላይነት ኣለዎ

ኣብ ቀዳማይ ሃገራዊ ጉባኤ እቲ ኣብ ጉባኤ ዝተመርጸ ኣካል ንነፍሱ ከም መተካእታ ዲክታተራዊ ስርዓት ወሲዱ ነበረ። እንተዀነ ግን እዚ ምንዮት ምስ ጭቡጥ ውሽጣዊ ኩነታት ሃገርና ዝዛመድ ኣይኰነን። ባይቶ ሓይልታት ተቛውሞ ንበይኖም ግዝያዊ ባይቶን መንግስትን ክፈጥሩ እይክእሉን እዮም። ሓደ ምኽንያት ነቲ ኣብ ውሽጦም ዘሎ ምስሕሓብ ስለ ዘይፈትሕዎ እዩ። ካልኣይ ምኽንያት ሃገራዊ ጉባኤ ንኹሎም ተቓወምቲ ሓይልታት ስለ ዘይጠርነፈ እዩ። ኣብ መደምታ ድማ እቲ ኣብ ውሽጢ ዝፍጠር ስልጣን ምስ ሓይሉ እዩ ዝተርፍ። ነቲ ኣብ መንጎ ዲክታቶራዊ ስርዓትን፡ ሓይልታት ተቛውሞን ዘሎ ሚዛን ሓይሊ ምቕያር ምስ ዝድለ፡ ስልጣን ኣብ ዋንኡ ህዝቢ ኤርትራ ክምለስ ኣለዎ ንዝብል መትከል ምትግባር ግድን ይዀውን። እዚ ማለት ድማ ስልጣን ኣብ ኢድ ኣብ ውሽጢ ዝርከቡ ተቓወምቲ ይኹኑ ወይ ኣብ ደገ ዝርከቡ ክተርፍ የብሉን ማለት እዩ። ተቛወምቲ ሓይልታት ንበይኖም ንዘበነምስግጋር ክውንንዎ መሰል የብሎምን ጥራይ ዘይኰነ ዓቕሚ እውን የብሎምን። መሰጋገሪ ባይቶ ድሕረውድቀት ዲክታተራዊ ስርዓት ንወከልቲ ካልኣይ ሃገራዊ ባይቶን ንበርጌሳዊ ክፍሊ ባይቶ ህግደፍን ዝጠመረ ክኸውን ይግባእ። መሰጋገሪ መድረኽ መጻንሒ መድረኽ እዩ። ማለት (Interim ወይ Transitional Period) እቲ ካብ ውድቀት ዲክታተራዊ ስርዓት ጀሚሩ ክሳብ ደሞክራስያዊ መንግስቲ ዝምረጽ ዘሎ ግዜ እዩ። መሰጋገሪ መንግስቲ ዕድሜኡ ክልተ ዓመታት ይኸውን። ብተወሳኺ ግዝያዊ ባይቶ ኣብ ልዕሊ ግዝያዊ መንግስቲ ቅድምያ ኣለዎ። ግዝያዊ መንግስቲ ነቲ ዝተወስነሉ ግዜ ምስ ኣብቅዔ፡ ነቲ ብደሞክራስያዊ ኣገባብ ዝተመርጸ ባይቶን መንግስትን ስልጣኑ የሰጋግር።

 

4.2. ሰንዳት ካርታ-ጉዕዞ

 

4.2.1 ኤርትራዊ  ውዕል

 

ኣብ መዋእል ምሕደራ ብሪጣንያ፡ ሰልፊ ትግራይ-ትግሪንዪን ተቕሲማውያን ሰልፍታትን ካብ ኤርትራዊ ውህደት ክናገፉ ይጽዕሩ ነበሩ። ሰልፊ ትግራይ/ትግሪንዪ ንተዛረብቲ ትግርንያ ዝጠቓልል ደውላን መንግስትን ክተክል ይጽዕር ነበረ። ምንቅስቓስ ተቕሲም ባርካ ምስ ከሰላ ክጽንበር፣ ምንቃቓስ ተቕሲም ሳሕል ድማ ምስ ፖርትሱዳን ክጽንበር ይህቅን ነበረ። ስትራተጊ ብርጣንያ እምበኣር ንመሰል ርእሰወሳነ ኤርትራ ካብ ገጽ ካርታ ዓለም ምድምሳስ ነበረ። ማሕበር ፍቕሪ ሃገር፡ ኤርትራ ክይተሸራረፈትን ከይተፈናጨለትን ምስ ኢትዮጵይ ክትሓብር ኣለዋ ዝብል መስመር ነበሮ። ራቢጣ እስላሚያ፡ ኤርትራ ከም ዘላቶ ንውሱን ዓመታት ኣብ ትሕቲ ሞግዚትነት ብሪጣንያ ድሕሪ ምጽናሕ ነጻነታ ክትረክብ ዝብል መስመር ነበሮ። በዞም ዝተጠቕሱ ምኽንያታት፡ ኤርትራ ኣብ ካርታ ዓለም ቦታ ክህልዋ ተኻእለ። መሬታ ከይተመቕለን ክይተሸራረፈን ብምጽንሓ ድማ ፈዴራልዊ ፍታሕ ይበየናላ ደኣ እምበር ኤርትራ መሬታ ውሁድ ኰነ። ብረታዊ ቃልሲ እውን ንውህደት ኤርትራ ዓቀበን፡ ንነጻነትን ልኡላውነትን እውን ኣረጋገጸ።

 

 

ህዝቢ ኤርትራ ዝኣተዎም ቃልኪዳን ናብ እዞም ዝስዕቡ መትከላት ዝተመርኰሰ እዩ፥

 

1. መሬትን ኣየርን ባሕርን ኤርትራ ብተቕሲማዊ ምንቅስቓት ከይግሃስ
2. ነጻነትን ልኡላውነት ኤርትራ ኣብ ወለዶታት ክሰጋገር
3. ስምረት ኣመንቲ ምስልምና ኤርትራ ብቛንቋ ዐረብ ክሰምር እምበር ብቐቢላነት ከይመቓቐል
4. መንግስቲ ኤርትራ ዓልማናዊ እምበር እምነትዊ ከይከውን

   

ንቛንቋታት ኤርትራ ዝምልከት እሞ ኣብ ሕገመንግስቲ ፈዴራልዊት ኤርትራ ዝጸደቐ መትከል እቲ ኣብ መንጎ ህዝቢ ኤርትራ ዝተኣስረ ቀዳማይ ቃልኪዳን እዩ። እቶም ኣገደስቲ መትከላት ቀዳማይ ቃልኪዳን እዞም ኣብ ታሕቲ ተዘርዚቶም ዘለዉ ኣርእስትታት እዮም፥

• ምርጻ ንሃገራዊ ባይቶ ኣብ ምምሕዳራዊ ቦታታት እምበር ኣብ ሃይማናታውን ዘርኣውን ኮማት ከይምስረት
• ሕገመንግስቲ ኤርትራ ኣብ መትከላት ቻርተር ሕቡራት መንግስትታት ክመስረት
• ፌዴራላዊት ኤርትራ ኣብ እምነታዊ መንግስቲ ከይትክል

 

ካልኣይ ቃለኪዳን ነቲ ብ1971 ኣብ ፕሮግራም ተ.ሓ.ኤ. ተመዝጊቡ ዘሎን ብ1977 ድማ ኣብ ፕሮግራም ህዝባዊ ግንባር ሰፊሩ ዝርከብ ፕሮግራማት ዘማእከለ እዩ። እንተዀነ ግን ድሕሪ ነጻነት እዞም ብኽልቲኦም ውድባት ቅቡላት ዝዀነ ቃለኪዳን ተሰሪዞም ኣለዉ። ስለዚ ኸኣ እዩ ተጣበቕቲ ሃይማኖትን ብሄራትን ተውዲቦም ዘለዉ። ህልዊ ኩነት ሓይሊ ተቓውሞ ተሃዋጺ ስለ ዝዀነ ላዕለዎት ምሁራትን ሙክራትን ለባማትን ኤርትራውያን ንመሰላት ኩሎም ክፋላት ማሕበረሰብ ህዝቢ ኤርትራ ዝጥርፍ ቃለኪዳን ክሰርዑ ይግባእ። እዞም ኣብ ታሕቲ ተዘርዚሮም ዘለዉ ሞዴላት ንግሉጽን ስልጡንን ልዝብ ኣብ መንጎ ምሁራትን ምኩራትን ዝዀኑ ኤርትራውያን ስለ ክካየድ ተባሂሉ ዝቐረቡ እዩ። ብፍላይ እዞም ዝተጠቕሱ ባእታታት ብሲቪካዊ ይኹን ፖለቲካዊ ውድባቶም ዝተመርጹ ምስ ዝዀኑ ኤርትራዊ ክብርን ውሽጣዊ ደሞክራስን ክሕለው ይኽእል።

 

 

4.2.2. ኣብ መሰጋገሪ ጉባኤ ክዝተየሎም ዘድልዩ ሞድላት  

ኣብ ላዕሊ ተጠቒሱ ከም ዘሎ እቲ ቀዳማይ ቃለኪዳን ብዛዕባ መሰላት ኣቐልያት/minorities እዩ ዝገልጽ እምበር ንኣርእስቲ ብሄራት ወይ ዘርእታት ኣየልዕልን እዩ። ዝተዋህበ ምኽንያት ድማ ቋንቋ ዓረብ ንሕብረት ኤርትራውያን ኣስላም ከደልድል ከሎ፡ ረቛሕቲ ብሄርነትን ዘርእን ግን ይፈላልዮም እዩ ዝብል መርትዖ ነበረ። ካልኣይ ቃለኪዳን ንመትከል ማዕረነት ብሄራዊ ኮማት (national groups) ኣጥቢቑ ይማጐት፣ እዚ ማለት ድማ ሓደ ብሄራዊ ወይ ዘርኣዊ ኮም ንኻልኦት ተመሳሰልቲ ኮማት ክዕብልል ምስ ዝፍትን ሻቡ ይንጸግ። እስከ እምበኣር ነዞም ኣብ ታሕቲ ተዘርዚሮም ዘለው ሞዴላት በብሓደ ወሲድና ንመያጠሎም፥

 

 

ሞዴል ቊ 1 

ቀዳማይ ሞዴል፡ ዓረብንያ ዕላዊ ቋንቋ ኣመንቲ ምስልምና እዩ ይብል።

 

ተቛማቲ ርእይቶ ሞዴል ቊጽሪ 1

ኣብ ዓለም ዓሌቶም ዓረብ ዘይኰኑ ኣመንቲ ምስልምና ንቋንቋ ዓረብንያ ከም ወግዓዊ ቋንቊኦም ክወስዱ ኣይግደዱን እዮም፡ እንታይደኣ፡ ንሃይማኖት ምስልምናን ንኣደኣዊ ቋንቋታቶምን ብድልድል የኽብሩ። ተዛረብቲ ትግርንያ ምእንቲ ኣብ መንጎ ኩሎም ሸነኻት ሃገርና ስኒት ክጥጥዕ ንዓረብንያ ከም ወግዓዊ ተቐቢሎሞ።

ዓረብንያ ቋንቋ ኣመንቲ ምስልምና እዩ ምባል ግን ትግርንያ ቋንቋ ክርስትያን ኤርትራውያን እዩ ከስምዕ ይኽእል። ቀዳማይ ቃለኪዳን ዘረጋግጾ ግን ትግርንያን ዓረብን ቋንቋታት ህዝቢ ኤርትራ ምዃኖም እዩ። እንድሕሪ ዓረብ ቋንቋ ኣስላም፡ ትግርንያ ድማ ቋንቋ ክርስትያን ኰይኑ ግን፡ ተዛረብቲ ትግርንያ ኣብቲ ብብዝሒ ዝነብሩሉ ቦታታት ንቋንቋ እንግሊዝንያ ማዕረማዕረ ትግርንያ ከተኣታትዉ መሰል ኣለውም ማለት ክኸውን ስለ ዝኽእል ብጥንቃቔ ክጽናዕ ዝግብኦ ጉዳይ እዩ።

 

ሞዴል ቊ 2

ብተወሳኺ ዓረብንያ ቋንቋ ኣመንቲ ምስልምና እዩ ምባል ሓዲስ ኣስላማዊ-ዓረባዊ መንነት ምትእትታው ከይከውን እውን ጥንቁቕ መጽናዕቲ ዘድልዮ ጒዳይ እዩ።

 

ተቛማቲ ሞዴል ቊ 2

እዚ ኣበሃህላ ነቶም ብነጻነት ኤርትራ ተዳቒሶም ዝነበሩ ፖለቲካዊ ጠለባት፡ ማለት ሕብረት ምስ ኢትዮጵያን ትግራይ ትግሪንዪን ዶኾን የበራብሩ ኢልካ ምሕሳብ ኣገዳስነት ኣለዎ።

ሞዴል ቊ 3

ኣባላት ኪዳን ዝዀኑ ውድባት ኣብ ኤርትራ ኣስላማዊ መንግስቲ ምትካል መሰል ኣስላም ኤርትራውያን እዩ ይብሉ።

 

ተቋማቲ ሞዴል ቊ 3

ትግሪንዪ ድማ ምቕዋም ኣስላማዊ ደውላ ናብ ምስልምና መላእ ሕብረተሰብ ኤርትራ ገጹ ክደህብ ድዩ ዝብል ስግኣት ስለ ዘለዎ ሞዴል ቊ ስለስተ ብጥንቃቔ ክጽናዕ ዘለዎ ጉዳይ እዩ ይብሉ። ካብዚ ስግኣት እዚ ተበጊሶም፡ ትግሪንዪ ንጉዳያት መንግስትን ሃይማኖትን ፈላሊኻ ብምርኣይ ዓልማናዊ መንግስቲ ምስ ዝትከል ኩሎም ክፍልታት ሕብረሰብ ኤርትራ ብስኒት ክነብሩ ይኽእሉ እዮም ዝብል እምነት አለዎም።

 

ሞዴል ቊጽሪ 4

ዲክታቶራዊ ስርዓት ኤርትራ ብትግሪንያውያን ስለ ዝተዓብለለ ውጹዓት ብሄራትን ዘርእታትን ርእሰውሳኔ ክሳብ ምፍንጫል ዝብል ሰነመጐት እውን ሰዓብቲ ዘለዎ መርግጽ እዩ።

 

ተቛማቲ ሞደል ቍ 4

ተቛማቲ ሞደል ቊ 4 ንመሰላት ብሄራት ወይ ዘርእታት ኣይነጽግን እዩ፡ እንታይደኣ ነታ ክንሃንጻ ንደሊ ደሞክራስያዊት ኤርትራ ብልዝብ ናብ ሓባራዊ ፍታሕ ክንበጽሕ ዝቡቕ ድላይን ጻዕርን ጥራይ ዘድልየና።   

 

4.2.3. ሃይማኖታውን ብሄራውን ኣውራጃውን ኣካውና ህግደፍ

ኣካውና ህዝባዊ ግንባር ብመንጽር ሃይማኖትን ዘርእን ኣውራጃን ምስ ዝርኤ፡ ካብ ተጋደልቲ ደቂ ቀይሕ ባሕርን ከበሳን ሳሕልን ዝተውጽኤ ውድብ ነበረ ክበሃል ይኽእል እዩ። እዚ ግን ደቂ ካልኦት ኣውራጃታት ኣይነበሮዎን ማለት ኣይኰነን። ህዝባዊ ግንባር ብመንጽር ቋንቋ ኣደ ምስ ዝርኤ፡ ካብ ተዛረብቲ ትግርንያን ትግረን ዓፋርን ዝቐወመ ውድብ ነበረ። ኣብ ጉዕዞ ቃልሲ ተዛረብቲ ትግርንያ ተጋደልትን ካድራትን ቊጽሮም እንዳ ዛየደ ከም ዝኸደ ይዝከር፣ምስኡ ተጣሚሩ ዝኸይድ ትዕዝብቲ ድማ ቊጽሪ ተሳታፍነት ዝተጠቕሱ ሸነኻት ኣብ ሰራዊት ህዝባዊ ግንባር እናዓበየ ከም ዝኸደ እዩ። ድሕሪ ነጻነት እዞም ዝተጥቅሱ ሓይልታት ብሓባር መንግስቲ ኣብ ምትካል በቕዑ። ብመንጽር ብዝሒ ቊጽሪ ክርኤ ከሎ፡ እቶም ንወተሃደራውን ምምሕዳራውን ኣብያተ ስራሕ ሒዞሞ ዘለዉ ቊጹራት መንግስቲ፡ መብዝሕቶም ትግሪንዪ ምዃኖም ይርኤ። ብመንጽር ደርባዊ ጠመተ ክርኤ ከሎ ግን፡ መበቘል ብዝየገድስ ሰብኣውን ፍጥረታውን ሃብቲ ኤርትራ ኣብ ትሕቲ ቊጽጽር መስረትቲ ህግደፍ ይርከብ። ዲክታተራዊ ስርዓት ነቶም ኣብ ሕብረተሰብ ዘለዉ ቅርጻዊ ፍልልያት ከገፋፍሖ ይርኤ፡ እዚ ድማ ንደርባዊ ቊጽጽር ስለ ክጥዕሞ እዩ። ተቓወምቲ ሐይልታት ክግንዘብዎ ዝግባእ ዛዕባ እንተሃለወ ገዛኢ ደርቢ ኤርትራ መበቈሉ ኤርትራዊ ከም ዘይኰነ እዩ።  

 

4.2.4. ጉራጉራ ሕብረተሰብን ኣገዳሲ ግደ ሓባራዊ እንካንሃባን

እዞም ኣብ ላዕሊ ዝቐረቡ ሞዴላት ነቶም ኣብ ባይታ ዝርከቡ ፍልልያት ሕብረተሰብና ንክንሰርዕን ክንትንትን ብመጠኑ ክንርዳእን ሓጊዞም ይዀኑ እዩም፡ ተደልዩ ዘሎ ስነሓስባዊ መርሃ ንሓዲስ እሞ ንምሉእ ህዝቢ ኤርትራ ክጥርንፍ ዝኽእል ቃልኪዳን ምሕንጻጽ እዩ። ከይዲ እንካንሃባን ኣዝዩ ዝተጠላለፈ ስለ ዝዀነ በቶም ብትምህርትን ተሞክሮን ልቦናን ዝጸገቡ ባእታታት ክጽናዕን ክምራሕን እዩ ዝግባእ። ኩሎም ሸነኻት ኤርትራ ድማ ብትምህርትን ተሞክሮን ልቦናን ዝጸገቡ ባእታት ስለ ዘለውዎም ፖለቲካዊ ውድባት ይኹኑ ሲቪካዊ ማሕበራት ንወከልቶም ባዕሎም ምስ ዝመርጽዎም ምትእምማንን ኣድማዒ ዓቕምን ኣብ መራሒ ጸፍሕታት ክጥርነፉ ይኽእሉ።  ኣብ ጥርዚ ተላዒሉ ዘሎ ኣርእስቲ  ነዞም ኣብ ታሕቲ ተዘርዚሮም ዘለዉ ዛዕባታት ኣብ ግምት ነእትው፥

 

• ብድልድላዊ ውክልና ዝተመርጹ ምሁራትን ምኩራትን ለባማትን ባእታታት ኣብ ሓጋግን ፈጻምን ኣካላትን ኣብ ሲቪካዊ ኣገልግሎትን ዝተመርኰሰ ልፍንታዊ መንግስቲ ክቐውም።
• ሃገራዊ ሃብቲ ብፍትሓዊ ኣገባብ ክዝርጋሕ፥ ንዝተመጣጠነ ምዕብልና ዝኸውን ገንዘብ ብፍትሓዊ ኣገባብ ክምቀል።
• ኣውራጃታት ኤርትራ ኣብ ንቡር ቦትኦም ምስ ተመልሱ ንነፍሶም ዘማሓድሩ ካንቶናት ክኸውኑ።
• ዜጋታት ብቐጥታዊ ይኹን ወይ ብውክልና ኣብ ጸፍሕታት ውሳኔ ክሳተፉ መስሎም ክሕለወሎም።
• ኣቕልያት (minorities) ብኣቕለብያት (majorities) ካብ ወሳኒ ላዕለዋይ ስልጣን ከይወገዱ።
• ልፍንታዊ መንግስቲ ኣብ ዝምድናታት ጉዳያት ሃይማኖት ካብ ጣልቃዊ ኢድ ምትእትታው ክውገድ።

 

ዝተጥቕሰ ስርዓት ክልተ ግዙፋን ጉድለታት ኣለዉዎ፡ ንሳቶም ድማ ፖለቲካውን ቁጠባውን እዮም። ውነና መሬት ብመንግስቲ ኣብ ብከላ ፖለቲካ ክምርሕ ይኽእል እዩ። ብምሁራት ጥራይ ዝተዓብለለ ስልጣን ቁጠባ እውን ንፍልልያት ሕብረተሰብ ከዕሙቕ ይኽእል እዩ። ንሰነዳት ግዝያዊ ባይቶን መንግስትን ዝቕርብ ኣካል ኣብ ስልሳይ ቃለኪዳን ክመርሓና ንትምነ።

 

4.3. ግዝያዊ ቻርተር

ግዝያዊ ቻርተር ንግዝያዊ ባይቶን ግዝያዊ መንግስትን ዝመርሕ ቅዋም ስለዝዀነ ነዞም ኣብ ታሕቲ ተጠቒሶም ዘለዉ ትካላት የማልእ፥

 

 

4.3.1. ግዝያዊ ሃገራዊ ባይቶ

ኣብ መሰጋገሪ መድረኽ ክልተ ትካላት ይቐውሙ፥ ንሳቶም ድማ ግዝያዊ ባይቶን ግዝያዊ መንግስትን እዮም። ግዝያዊ ሃገራዊ ባይቶ ካብቲ ተዋሲኑ ዝርከብ በርጌሳዊ ኣካል ባይቶ ህግደፍን ባይቶ ተቓወምቲ ሓይልታትን ይቐውም። ብግዲኡ ግዝያዊ ሃገራዊ ባይቶ ንግዝያዊ መንግስቲ የቕውም። ኣብ ላዕሊ ከም ዝተጠቕሰ ህይወት ግዝያዊ ባይቶን መንግስትን ክልተ ዓመታት ይኸውን። ግዝያዊ ሃገራዊ ባይቶ ክልተ ኣደራሽት ይህልውዎ፡ ንሳቶም ድማ ኣደራሽ ሃይማኖታዊ ሕበረኮማትን ብሄራትን ኣውርጃታትን እዮም። ካልኣይ ኣደራሽ ድማ ንፖለቲካዊ ሰልፍታት ይሓቊፍ። ቀዳማይ ኣደራሽ ንመሰላት ሃይማኖታትን ብሄራትን ኣውርጃታትን ይሕግግን ይከታተልን። ካልኣይ ኣደራሽ ንሕግታት ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ምርጻን የሰናድእ። ኮሚሽን ሰነድ ሕገመንግስቲ ብኽልቲኦም ኣደራሻት ቘይሙ በቲ ብህዝቢ ዝተመርጸ ሃገራዊ ባይቶ ድማ ይጸድቕ። ክሳብ ዳግመ ርእይቶ ዝግበርሎም፡ ኣብያተ ፍርዲ ብህልዊ ሕግታት ይካየዱ። ኣብያት ፍርዲ መሬትን ሰብኣዊ መሰላትን ይቐውም።  

 

4.3.2. ግዝያዊ መንግስቲ

ግዝያዊ መንግስቲ ኣሳታፍን ብመትከላት ዝተመጣጠነ ውክልና ዝምራሕ ሰፊሕ ልፍንቲ ይቐውም።

 

 

4.3.3. ዕማማት ግዝያዊ መንግስቲ

 

• ንምስግጋር ስልጣን ብዘይ ዕንቅፋት ምትግባር
• ንኹሎም እሱራት ምፍታሕ
• ደሞክራስያዊ መንግስቲ ምትካል
• ፍትሓዊ ስርዓት ሕጊ ምትካል
• ልኡላውነት ሃገረኤርትራ ምርግጋጽ
• ኣብ ሰላምን ሓቢርካን ዝተመስረተ ርክባት ዲፕሎማሲ ምንዳቕ
• ንሃብቲ መሬትን ባሕርን ማዕድንን ምዕቃብ
• ህላዌ እኹል ምግቢ ምርግጋጽን ጥዕና ህዝቢ ምሕላውን
• ውሽጣዊ ርግኣት ምዕቃብ
• ንደገኣዊ ተጻብኦ ምክልኻል

 

5. ቅርጻ መሪሕነት ኣብ መሰጋገሪ ጉባኤ

መሪሕነት ሓይሊ ተቓውሞ ብመትከላት ዝተመጣጠነ ውክልና ክስራዕ፣ እዚ ማለት ድማ ውድባት ሃይማኖትን ብሄርን ከምኡ እውን ሕብረቁጠባዊ ሰልፍታትን ወከልቶም ብኣሰናዳኢት ሽማግለ ዘይኰነስ ብውድባቶምን ሰልፍታቶምን ክምረጹ። ሓላፍነት ኣስናዳኢት ሽምግሌ በቲ ዝተዋህባ መምርሕን ንውድባት ዝተስልዔ ቊጽርን ኣገባብ ምርጻ ምክትታል እዩ። ካብዚ ከይዲ ዝውጽእ ሰፊሕ ልፍንቲ ብካልኣይ ሃገራዊ ጉባኤ ይጸድቕ። ከም ኣብ ላዕሊ ዝተቕሰ መስጋገሪ ጉባኤ ጐይታ ነብሱ  ከም ምዃኑ መጠን ንነብሱ ኣብ ካልኣይ ጉባኤ ክቕይር ሓይሊ ሕጋውነት ኣለዎ። ማሕበረቁጠባዊ ሰልፍታት ክልተ ኣካላት ኣለውዎ፥ ንሳቶም ድማ ፖለቲካዊ ሰልፍታትን ሲቭካዊ ማሕበራትን እዮም። ሃገራዊ ጉባኤ ካብ ውሑዳትን ዓቕሞም ኣዝዩ ምዕቡል ዝዀኑ ወከልቲ ዝተዋጽኤ ይኸውን። ፈጻሚ ሽማግለ እንኮ መሪሕ ኣካል ፖለቲካ ይኸውን፥ መሪሕ ኣካላት ባይቶ ኣብ ጉዳያት ምሕጋግን ውድባ ማሕበረኮማት ደያስፖራን የተኲር። ማእከላይ ቤት ጽሕፈት መደበሩ ይመርጽ፣ መደበር ባይቶ ግን ኣብ ወጻኢ ይኸውን።

 

5.1. ሲቪካዊ ማሕበራት

ስልጣንን ሓላፍነትን ሲቪካዊ ማሕበራት ብሃገራዊ ጉባኤ ይሕንጸጽ። ከምኡ ድማ ንቤትምኽሪ ሲቪካዊ ማሕበራት የቐውም። ቤትምኽሪ ሲቪካዊ ማሕበራት ድማ ብሸነኾም ንህልውን መጻእን ጨንፈራት በርጌሳዊ  ማሕበራት ሕግታትን መምርሒታትን ይሕንጽጹ።

• ኩሎም ጨንፈራት ኣብ ዝቕመጥሉ ሃገራት ንማሕበራቶም ብሕጊ የመዝገቡ
• ቤት ምኽሪ ሲቪካዊ ማሕበራት ንድርብርብ ዝዀነ ኣውዳድባ ስቪክ ማሕበራት ኢና በሃልቲ የጽፍፍ
• ኣብ መንጎ ሞያውን ሰብኣውን ጥቕማውን ማሕበራት ዘሎ ፍልልይ የነጽር
• ተመሃሮ ካልኣይ ደረጃን ዩኒቨርሲቲን ከም ሲቪካዊ ማሕበራት ክውደቡ ይኽእሉ
• ማሕበራት ኤርትራውያን መንእሰይ ግን ኣባላት ባዕሎም ዝመረጽዎም ፖለቲካዊ ሰልፍታት ክዀኑ መሰል ኣለዎም፡ ብድሕሪ ሕጂ ዝፍጠር ኮንፈድረሽን መንእሰያት ግን ከም ስቪካዊ ማሕበር ክምዝገብ ይኽእል እዩ።
• ሲቪካዊ ማሕበራት ዕማሞም ካብ መንግስታውን ኢመንግስታውን ትካላት ረድኤት ምጥያቕን ንማሕበአኮማት ድያስፖራ ምብርባርን ንሰብኣዊ መሰላት ኤርትራውያን ምሕላውን እዩ።

 

6. ስትራተጊን ንጥፈትን ፖለቲካዊ መሪሕነት

ንማእከላይ ቤት ጽሕፈት ሃገራዊ ባይቶ ኣብ ሓደ ካብዞም ዝስዕቡ ሃገራት (ኤውሮጳ፡ ሰሜን ኣመሪካ፡ ወይ ኣውስትራልያ) ምቛም ምስ ኤርትራውያን ደገፍቲ ህግደፍ ኣብ ድያስፖራ ልዝብ ምክያድ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ማሕበራዊ እብየትን ፖለቲካዊ ተቓውሞን ምውዳብ ምስ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ዝርከቡ ተቓወምቲ ብምስጢራዊ መርበብ ምትእስሳር ነቲ ብኤርትራውነት ዘይኣምን ገዛኢ ኣካል ካብ ህዝቢ ኤርትራ ምንጻል ንኤርትራውያን ካብ ፖለቲካዊ ህጻንነትን ኣምልኮ ዲክታቶርን ነጻ ከም ዝዀኑ ምግባር ንኤርታራውያን ካብ ነጋዶ ህዋስት ሰውነት ሰብ ምክልኻል ንመሰላት ኤርትራውያን ስደንያታት ምክልኻል ምስ ዓለመለኻዊ ማሕበረሰብ ጽኑዕ ዲፕሎማስያዊ ዝምድናታት ምፍጣር ምንጽታተ ግምጃ ምንዳይ     ሕሩይ ተድላ ባይሩ ስቶኮሆልም/2014-10-20   >>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>