ኣብዚ ዘለናዮ መዋእል፡ ንግዲ ደቂ ሰባት ሓደ ካብ ዝዓበየ ምንጪ እቶት ኮይኑ’ሎ። ሰባት ስለምንታይ ቀዋሚ ናብሮኦምን ዓዶምን  ገዲፎም ይስደዱ፡ መንገዲ ጥፍኣት ይመርጹን መፍቶ ሕልና ዘይብሎም ነጋዶ ሰባት ይኾኑ ኣለዉን ባዕሎም’ኳ ዝምልስዎ እንተኾኑ፡ እቲ ቀንዲ ጠንቂ፡ ድኽነት፡ ካብ ኩናት፡ ጭቆናን ሞትን ውልቀ መለኽቲ ንምንጋፍን ሰላም ንምርካብን’ዩ ። ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን፡ ሓደ ዘመድ፡ ኩነታት ደሃይ ስድራቤቱ ምስሓተትኩዎ፡ ካብ ስቃይ ህግደፍ ንምድሓን ካብ ኤርትራ ኣምሊጦም ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ኣፍሪቃን ካልኦት ክፍለ ዓለማትን ፋሕ ጭንግራሕ ኢሎም ዘለዉ ቤተሰቡ ብምዝርዛር፡ “ይኽደነና እቶም ሓደ እግሮም ኣብ ጉድጓድ ኣትዩ ዘሎ ወለድና ገንዘብ ሓውሉልና ከይብሉና” ኢሉ ተዋዘየኒ። እቶም ዝፈትውዋ ሃገሮም ገዲፎም ብመሬትን ባሕርን ኣቢሎም ናብ ስደት ዘምርሑን ኣብ ኩሉ ከይበጽሑ ህይወቶም ዝስእኑን ኣብ ዝረገጽዎ ቦታ ንመዘና ኣልቦ ሓሳረ መከራ ዝቃልዑ ዘለዉ ኣሽሓት ኤርትራውያን ድማ፡ ስርዓት ህግደፍ ይፈጥሮ ብዘሎ ግዕዙይ ምምሕዳርን ጭካነን’ዩ። እዛ ሎሚ መሳርሒ ውልቀ መላኺ ስርዓት ህግደፍ ኮይና ዘላ ድምጺ ሓፋሽ፡ ቅድሚ ናጽነት ኤርትራ፡ መግዛእቲ ኢትዮጵያ ብህዝቢ ኤርትራ ክሳብ ክንደይ ተፈንፊኑ ከምዝነበረ ንምሕባር፡ ‘’ብሎኮታት ኣስመራ ንሓንቲ መዓልቲ ካብ ሓለዋ ወተሃደራት ናጻ እንተዝኸውን ተቀማጦ’ታ ከተማ ተጓሕጉሖም ምወጹ’’ ኢላ ተዛሪባ። ብርግጽ ኣብዚ እዋን’ዚ’ውን፡ ስርዓት ህግደፍ ንሓንቲ መዓልቲ ንህዝቢ ኤርትራ ናጻ ናይ ምንቅስቃስ ዕድል እንተዝህቦን ዶባት ኤርትራ እንተዝኸፍቶን፡ ጉዕዞ ብእግሪ ኣያ ዕቁባይ ምኾነ። ብዛዕባ ኣበራት ህግደፍን ንኤርትራውያን ግዳያት ስደት ኣብ ጉዕዞኦም ዘጋጥሞም ዘሎ ጸገማትን ብዙሕ’ዩ ተዘርዚሩ። ገለ ኣስሓኮ ዘይብሎም ኤርትራውያን፡ ምስ ህግደፍ ተሻሪኾም ካልኦት ድማ ምስ ወጻእተኛታት ነጋዶ ሰብ ተኣሳሲሮም፡ ካብ ኤርትራ ናብ ሃገራት ኣፍሪቃ ብኡ ኣቢልካ ድማ ናብ ሃገራት ኤውሮጳ ንምእታው  ህይወት ንጹሃት ኤርትራውያን ዝውሕጥን ዘሳቅን ጉዕዞ ጥፍኣት ንምክያድ፡ ካብ ስድራቤትን ፈትውትን ኣሽሓት ገንዘብ ምእካብ’ዩ። ደርሆ’ስ ብ’ምዑት ደቃ ትጻወት ከምዝብሃል፡ ኤርትራውያን ኣብ ኩሉ ዘይሕጋዊ መስርሕ ምስግጋር ሰባትን ገበናትን ቀንዲ ተዋሳእቲ ምዃኖም ድማ ኣዝዩ ዘሕዝን’ዩ። ኣብ ሱዳን፡ ምድረበዳ ሳህራን ማእከላይ ባሕርን፡ ብገንዝብ ዝዓወሩን ድንጋጸ ሰብ ዘይብሎምን ኤርትራውያንን፡ ወጠንትን ተግበርትን ሞትን ስቃይን ብምዃን፡ ምስቶም ኣብ ምድረበዳ ሳህራን ሲናይን ብልሙድ በደው ተባሂሎም ዝስመዩ፡ ማእከላይ ባሕሪ ንምስጋር ድማ በቶም ኣብ ሊብያ መንግስቲ ኣልቦ ዘፍረዮምን ዜጋታት ካልኦት ሃገራት ነጋዶ ሰብን፡ ንደቂ ሃገሮም ናብ መንገዲ ጥፍኣትን ውርደትን የዋፍርዎም ኣለዉ።

እቲ ድራማ ጥፍኣት ግን ኣብ ምድረበዳ ሳህራን ማእከላይ ባሕርን ዘብቅዕ ኣይኮነን። ምኽንያቱ እቶም ስድራቤቶም ተቀሊቶም ተዓድዮምን ናይ እግሮምን ኢዶምን ሸይጦም ዕረ እናጠዓሞም ብዝለኣኽዎ ብዕድል ካብ ሞትን ማእሰርትን ኣምሊጦም ኣብ ሲሲሊ ኢጣልያ እግሮም ዝረገጹ ኤርትራውያን፡ ስቃዮምን ዕዳኦምን ዝውዳእ ኣይኮነን። ኣብ ናይ ዓሳን ብቅዓት ዘይብለንን ጀላቡ ከም ዕንጨይትን እስቃጥላን ተጸፍጺፎም ዝተጓዕዙ ኤርትራውያን፡ ኣብ ኢጣልያ ምስኣተዉ ናበይ ከምዘብሉ፡ ቋንቋን ቦታን ስለዝይፈልጡ፡ ገንዘብን ሕጋዊ ወረቀትን ስለዘይብሎም፡ ኣብ ኢድ ኣባላት ጸጥታ ከይኣትዉ፡ ኣሰር ኣጻብዕቲ ከይገብሩን ኣብ መዓስከር ስደተኛታት ንነዊሕ ከይቅመጡን ብምስጋእ፡ ኣብ ኢጣልያ ሕጋዊ  መሰጋገሪ ቅጥዕታት ከየማልኡ ናብ ዝሓሸ ቦታን ሃገርን ክኸዱ ኣለዎም። ገለ ገለ ደም ዘይብሎም ኤርትራዉያን ድማ ነዚ ኩነታት’ዚ ተበሊጾም፡  ንመጎዓዝያ ኣውትቶቡስ ወይ ባቡር ዝኸውን ትኬት ንምግዛእ፡ ካብ ጽጉማትን ዓቅሎም ዝጸበቦምን ኤርትራውያን፡ ዘይዋግኡ  ገንዘብ ብምክፋል ገንዘብ ይግሕጡ ኣለዉ። ኩልና ከምንፈልጦ፡ ኤርትራውያን ኣሽምባይ ንወዲ ዓድናን ሃገርናን፡ ንተራ ጓና’ውን ተቀበልቲ ጋሻ፡ ኣዕንገልቲ መግብን ማይን ተደናገጽትን እምበር ንነብሰይ ጥራይ ይጥዓመኒ ዝብል ባህልን ልምድን ኣይናትናን’ዩ። ጸገም ሓላፋይ’ዩ። ሓደ መዓልቲ ድማ፡ እቶም ንጽጉማት ኤርትራውያን ብሞራል ዘጸናንዑን ብገንዘብን ንዋትን ኣጆኹም ኢሎም ኣውዳዎም ዝዘርግሑን ዝምስገኑሉን እቶም ዘመድ ከብዶም፡ ብህይወት ሰብ ዝጣልዑን ገንዘብን ዝዘምቱን ዘለዉ ኤርትራ ዘይወለደቶም ዘይኤርትራውያን ድማ ኣብ ፍርዲ ቀሪቦም ገበናቶም ዝነዛዝሉን ካባ ሕፍረት ዝኽደኑሉን እዋን ክህሉ’ዩ። እተን ብደምን ስቃይን ኤርትራውያን ዝተጠርያ፡ ብገለ ተዋዘይቲ ተቀማጦ ኣስመራ፡ “ኩሊት ወይ ሲናይ” ተባሂለን ዝጽውዓ መካይንን  ዝተጠርየ ንግድን ኣባይትን ከኣ፡ ብመርገምን ሃየንታን ናይይቶም ኣብ ጉዕዞ ስደት ህይወቶም ዝሰኣኑን ዝተሳቀዩን ኤርትራውያን፡ ቋሕ ኢሎም ኣይክጥምትዎን ኢዮም።

              ጽላል፡ ካብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ (30 ነሓሰ 2015)