ኤርትራውያን፡ ኣብ ዓለም ግቡእ ቦታና ክህልወና፡ ክንሕፈር፡ ስደት ከብቅዕን ኣብ ገዛእ መሬትና ብኽብረት ክንነብርን እንተኾይና፡ ኣብ ቅድሜና ሓንቲ ጉዳይ ኢያ ትጽበየናን ተገቲራን ዘላ። ንሳ ድማ ኩሉ ፖለቲካዊ ፍልልያትናን ውልቃዊ ኣተሓሳስባናን ወንዚፍና፡ ብዛዕባ’ታ ናይ ሓባር ኤርትራ ምሕሳብ፡ ተጠርኒፍካን ልብኻ ተዋሃሂብካን ምስራሕ፡ ነቲ ጠንቂ ሕሰም፡ ድኽነትን ድፍረትን ኮይኑ ዘሎ ውልቀመላኺ ኢሳያስን ጭፍርኡን ኣሊኻ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዝውክል ፍትሓዊ ስርዓት ምትካል’ዩ። ኣብ ኤርትራ፡ ቅዋማዊ መንግስቲ እንተተተመስሪቱ፡ ብህዝቢ ዝተመርጹን ዝተወከሉን ሓገግቲ ኣካላት እንተሃልዮምን፡ ብኢደ ዋኒኑ ሃገርን ሃብትን ዝልውጥን ዕድል ህዝቢ ኣብ ዋጋ ዕዳጋ ዘእቱን ኣካል ቦታ የብሉን።

ኣብ ዝሓለፈ ሰሙን፡ ታምራት ነገራ ዝተባህለ ኢትዮጵያዊ ጋዜጠኛ፡ ብዛዕባ ህሉው ኩነታት ኤርትራ፡ ሕልምታት ኢትዮጵያን ክድዓት ውልቀመላኺ ኢሳያስን ኣመልኪቱ ብዙሕ ትንታነ ሂቡ። ኣብ ዝተፈላለየ ኩርናዓት ዓለም እንርከብ ኤርትራውያን ድማ ብሰንካም መግለጺታት ታምራት ነገራ ስለዘቆጥዓናን ስለዘስደመመናን፡ ዘሊፍናዮ፡ ሑሕ ኢልናዮን ወጊዝናዮን። ገሌና ድማ ጋዜጠኛ ታምራት ሓቂ ስለዘቃልዐ ሞጉስናዮን እንጀራ ዓለም ብላዕ ኢልናዮን። ብርግጽ ኤርትራውያን፡ ስም ሃገርና፡ ታሪኽናን ንናጽነትና ዝኸፈልናዮ መስዋእቲ ክመራሳሕ እንከሎን ብስቅታ ክንሓልፎ ሓጥያት’ዩ። ንምንታይ’ሲ፡ ናጽነትና ንምጭባጥን ንምርግጋጽ ሰብኣዊ ክብርናን፡ ሕልፊ ሰብና ከቢድ መስዋእቲ ስለዝኸፈልናን ስለዝተሳቀናን፡ ልዕሊ ካልእ ህዝቢ፡ ሩፍታ፡ ብልጽግናን ሰላምን ይግባኣና ኢዩ።

ትንታነታት ታምራት ነገራ፡ ነቲ ቅድሚ ሎሚ እንፈልጦ ሓቅታት ብንጹር ቃላት ስለዝደገመልናን ብፍላይ ነቶም ብጥልመት ውልቀመላኺ ኢሳያስ ክሳብ ሎሚ ከይኣመኑ ኣብ ጥርጣረ ዘለዉ ሒደት ምስ ትንፋሶም ዝተቀብሩ ኤርትራውያን ስለዘረጋግጸሎምን፡ ዘረባኡ ሃለውለው’ዩ ኢልካ ክትክሕዶን ጠፋእና ኢልካ ክትርዕድን ሚዛናዊ ኣይኮነን። ጋዜጠኛ ታምራት፡ ይተግበር ኣይተግበር፡ ሕጋዊ ድዩ ሕልሚ፡ ብዙሕ ሓቅታት ሓቢሩና ኣሎ። እስከ ንሕሰብ ኤርትራውያን፡  ሒቅታን ምምቡሃቕን ጋዜጠኛ ታምራት፡ ናይ ተራ ሰብ ዘረባን መርገጽን ኢዩ ኢልና ዕሽሽ ንበሎ። መንግስቲ ኢትዮጵያ “ዓሰብ ኣካል ኢትዮጵያ ክትከውን መሰል ኣለዋ፡ ዓለም ባሪኹልና ኢዩ” ኢሉ ወግዓዊ መግለጺ ኣውጺኡ ብሓይሊ ግብራዊ ስጉምቲ እንተዝወስድ፡ እንታይ ምገበርና? እቲ ሓቂ ይዛረብ ስለዘለኹ “ኣፍካ ከልቢ ይሽነሉ” ኣይትበሉኒ፡፡ ብዘይካ ንገዛእ ርእስና ምውንጃል ንኻልእ ሓላፍነት ምስካም ንስንፍናና ጥራይ ኢና ንሓብእ ዘለና።

እቲ ዘሕዝን ጉዳይን ከም ስንፍና ዝቁጸርን ግን፡ ትንታነ ጋዜጠኛ ታምራት ዘይኮነ፡ ኤርትራውያን፡ ኣብ ክንዲ ኣብ መሰረታዊ ጉዳያትናን ኣብ ባይታ ዘሎ ውዱዕ ኩነታትን ኣተኩርና ንጸገማትና ፍታሕ ነናዲ፡ ኣብ ጓል መንገድን ምስ ዝነፈሰ  ንፋስ ምህውታትናን ኢዩ። ከምቲ “ወደን ገዲፈንሲ ሰይቲ ወደን ይሓንቃ” ዝብሃል፡ ልዕሊ መግለጺታት ጋዜጠኛ ታምራት፡ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት፡ ህዝቢ ኤርትራ መንነቱን ልኡላውነቱን ንምሻጥን ምስ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዘካየዶ ፖለቲካዊ ሽርሙጥናን ኮሸምሸምን ከም ጸሓይ ቀትሪ ኣብሪሁልና ክንሱ፡ ስለምንታይ ኢና ኣብቲ “ኢትዮጵያ ብዘይ ወደብ ኣይትነብርንያ፡ ኤርትራ ካብ ኢትዮጵያ ኣይትፍለን’ያ” ዝብልን ካልእ ዛዕባታትን ሕዱር ሕማም ናይ ገለ ኢትጵያውያን ኣርእስቲ፡ ግዜና ነጥፍእን ነተኩርን? ኤርትራውያን፡ ስለምንታይ ነቲ ውልቀመላኺ ኢሳያስ ዝፍጽሞ ዘሎ ኩሉ ዓይነት ገበን፡ ሰሚርና ዘይንምክቶን ዋናታት ዕድልናን መጽኢናን ንሕና ዘይንኸውን?

“ድሕሪ ሰለፋ እንታይ ተረፋ” ከምዝብሃል፡ ኣብ ዝሓለፈ ዓመት ውልቀመላኺ ኢሳያስ፡ ንቀዳማይ ሚኒተር ኢትዮጵያ ዶክተር ዓቢዪ ኣሕመድ፡ ከም ወዳኢ ጉዳይ ኤርትራ ሽመት ድሕሪ ምሃቡ፡ ነቲ ንልዕሊ ፍርቂ ዘመን ንመሰሉ ኣንጻር ጎበጣ ኢትዮጵያ ዝተቃለሰ ህዝቢ ኤርትራ ክሒዱ፡ “ኤርትራን ኢትዮጵያን ሓደ ህዝቢ’ዩ” ምባሉ፡ ደምናን ኣዕጽምትናን  ኣብ መሬትና ተኸስኪሱን ብሰንኪ ኩናት ንድሕሪት ተሪፍናን ክንስና “ኣይከሰርናን” ኢሉ ብታሕጓስ ኣፍልቡ እናሃረመ ምምዳሩ፡ ሱር ዘለዎ ዘረባ እምበር ንጸወታ‘ኳ ኣይኮነን። ውልቀመላኺ ኢሳያስ፡ እቶም ልኡላውነት ኤርትራ ዘረጋገጹ፡ ኣብ ቤት ማእሰርቲ ክድርበዩን ክስደዱን እናቀሰበ፡ ነቶም ንዓመታት ደም ዘንብዑና ዝነበሩ ጥሮታ ዝወጹ ወተሃደራት ኢትዮጵያ፡ ኣብ ኣስመራ ቤት ጽሕፈት ክኸፍቱ ምፍቃዱ ምስሰማዕና ስለምንታይ ኢና ሸለል ኢልናዮ። እቶም ኣእዳዎም ብደም ዝጨቀወ ጥሮታኛታት ወተሃደራት ኢትዮጵያ፡ “ንረብሓ ሃገርና ኣብ መሬት ኤርትራ መስዋእቲ ስለዝኸፈልና ሞያናን ውዕለትናን ይረጋገጸልና” ኢሎም ኣብታ ህዝባ ናብ ስደት እናጸነተ ዳግማይ ኣእጋሮም ከንብሩ ምቃድ ምሃብ እኮ፡ ክስልዩ፡ ንዕሱብ ኢሳያስ ክሕልዉን ቀስ ብቀስ ኤርትራ ንምቁጽጻር ምዃኑ ኣይተሰቆረናን ድዩ?

ኣብዚ እዋን’ዚ ቀዳማይ ጸላኢ፡ ንህዝቢ ኤርትራ ዘጽንት፡ ዘድፍርን ግዳይ ስደት ገይሩ ዘሎ፡ ፖሊስታት ስርዓት ህግደፍ እምበር፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ወይ ምዕራባውያን ሃገራት ኣይኮኑን። ኤርትራውን ኣብ ክንዲ  ንሕማም መርዘን ህዝቢ ኤርትራ መድሃኒት ኣብ ምርካብ ሓቢርና ንቃለስ፡ ውልቀመላኺ ስርዓት ህግደፍ ድሌቱ ክገብር ብስቅታ ክሕለፍ ዕድል ስለዝሃብናዮ ጥራይ ዘይኮነ፡ እናተቀተልናን እናተኣሰርናን ንብረትና እናተዘምትን ስለዝለመስናን ቤትና ገዲፍና ናብ ስደት ስለዘምራሕናን፡ ብኢትዮጵያውያን ዋጋ ከምዘይብልናን ንመሰልና ጠጠው ከምዘይንብልን ኣገሚቱና። ጋዜጠኛ ታምራት፡ “ኤርትራውያን ንመሰልኩም ተላዓሉ፡ ኣይትረብሑን ኢኹም፡ በቲ መንግስትና ትብልዎ ህግደፍ ተኣሊምልኩም ዘሎ ተንኮል ኣስተውዕሉሉ” ኢዩ ዝብለና ዘሎ። ሎሚ፡ እታ ርኢና ኣብ ሓጺር እዋን ዝሰኣናያ፡ ሃሊና ዘይንቅመጠላ ሞይትና ዘይንቅበረላ ኤርትራ፡ ንመግዛእቲ ኢትዮጵያ ማይዶ ጸባ ኣቢልና ብመስዋእትናን ጽንዓትናን ዝረኸብናያ እምበር ብድንጋጸ ዝተተኹበልና ማና ኣይኮነን። ስርዓት ህግደፍን ደገፍቱን፡ መግለጺታት ታምራት እንታይነቶም ስለዘቃልዖም ዕሱብ ወያነ ኢሎም ከነኣእስዎን ዘይመልክዑ ክህብዎን ባህርያዊ ኢዩ። ጋዜጠኛ ታምራት ነቲ  ውልቀመላኺ ስርዓት ኢሳያስ ኣብ ልዕሊ ህዝብና ዘውርዶ ዘሎ ዕንወት ኣመልኪቱ ንኢሳያስ በዓል ውዕለትና ኢዮ ክብሎ እንከሎ፡ ንሕና ደለይቲ ፍትሒ ድማ  ነቲ ኢሳያስ ክዓብጦን ክኣምኖን ዝደሊ ሓቅታት ኣብ ቅርዓት ስለዘውጽኦ የቀንየልና ክንብሎ ኣለና። ብኻልእ ወገን ጋዜጠኛ ታምራትን መሰልቱን፡ ብዛዕባ ዓባይ ኢትዮጵያን ብዙሕ ክሓልሙን ኣካኪ ዘራፍ ክብሉን ይኽእሉ ኢዮም። እንተኾነ ሓይሊ ስለዘለካን ዘራያት ኣሚንካን ዘይናትካ ንብረትን መሬትን ክትግብት ምህቃን፡ ውጽኢቱ ዕንወትን ሞትን ምዃኑ ዝዝንግዕዎ ኣይመስለንን። እታ ንብረት እንዳማትካ ክትምንጥል እትውልዓ ሓዊ ንዓኻ’ውን ክትልብልበካ ምዃና ምፍላጥ ኣገዳሲ ኢዩ። ኣብ 21 ክፍለ ዘመን፡ ብምክብባርን ምትሕግጋዝን ጥራሕ ኢኻ ክትምዕብልን ሃገር ክትሃንጽን ትኽእል።

ኣብዚ ዘለናዮ መዋእል፡ ኤርትራውያን ነብስናን ድኻምናን ፈቲሽና፡ ናይ ዓለምናን ከባቢናን ፖለቲካዊ ኣካይዳ ብዝግባእ ክንግንዘብን ምስ ክውንነት ክንጓዓዝን ግዴታ እምበር ምርጫ ኣይኮነን። በዚ እንጓዓዞ ዘለና፡ ኣሽምባይዶ ኢትዮጵያ ብብዝሒ ህዝቢ ይኹን ቁጠባዊ ሃብቲ ትተዓጻጸፈና፡ ብደረጃ ኣፍሪቃን ዓለምን ልዑል ተፈላጥነት ዘለዋ ዓባይ ሃገር፡ ብሓንቲ ድኽምቲ ሃገር፡ ውሑድ ህዝቢ፡ ትሑት ወተሃደራዊ ዓቅሚ ዘለዋ ሃገር ክንድፈር፡ ባህልናን መንነትናን ክጅላሕ ከምዝኽእል ክንፈልጦ ኣለና። ብሓጺሩ ዝወደቀ ገረብ ምሳር ይበዝሖ ወይ ዝኣረገ ኣንበሳ መጻወቲ ወኻሩ ኢና ክንከውን። ኣብዚ እዋን’ዚ ኤርትራውያን፡ ንኤርትራ ብልቢ ንፈትዋ እንተኾይና፡ ሕድሪ ስውኣትና ምጥላም ዘይወጽእ ጣዕሳ ከምዝኾነን ብመጻኢ ወለዶና ንሓስብን እንተኾይናን፡ ተቃዋማይ ደጋፋይ ደላይ ፍትሒ ዝብሉ ቋንቋታት ቀዳምነትና ክኸውን የብሉን። ቅድሚ ዝኣገረ፡ ካብ ጎባልል ማሕበራዊ መራኸቢታትን ከብድን ሕቆን ምዃን ኣቋሪጽና ህላወና ከነረጋግጽ ኣለና። ግዜ ገዲፉና ይኸይድን ኣብ ከባቢና በብግዚኡ ሓደስቲ ምዕባለታት ይኽሰትን ኣሎ። ኣብ ክንዲ “ጸርፊሞ ዝገደፍና የብልናን እንተ እተን ኣሓ ግን ተዘሚተን ኢየን” ንብል፡ ሕልምታት ውልቀመላኺ ኢሳያስን ኣጆኻ ዝብልዎን ክንቆጽዮ ኣለና። ሕጂ’ውን ኤርትራውያን፡ ኣእምሮና ኣደቂስናን ካብ ክውንነት እናሃደምናን ብኣእምሮ ካልኦት ኣይንሃውትት፡፡ ካብ ዘረባ ሓሊፍና ንጠርነፍ፡ ነቲ ንጓናን ንበላዒን ዝህበና ዘሎ ስርዓት ኢሳያስን ስዓብቱን ብዘሕምሞ ኣገባብ ወጊድ ንበሎም። ምቁዛም፡ ዓሕ ምባልን ህግደፍ ኣእዳውና ኣጣሚርና ብእግዚኣብሄር ክጠፍኣልና ምጽባይ ፍታሕ ኣይኮነን። መሰልናን መንነትና ንሕና ጥራይ ኢና ተቃሊስና ከነረጋጾ ንኽእል። ንሕና ኢና ተሰከምቲ ሕሰምን ግዳይ ስርዓት ህግደፍን ኮይና ዘለና። እቲ እንኮ ምርጫን ፍታሕን፡ ካብ 70 ዓመት በጊዕ ሓንቲ መዓልቲ ኣንበሳ ምዃን ኢዩ።

ጽላል፡ ካብ ሕቡራት መንግስታት ኣመሪካ 9 ጥሪ 2020