ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ኤርትራን ዕርቂ ንጥቕሚ መን?

ለማቕነ ብዛዕባ ናይ ሰላም ዝርርብ ኣብ መንጎ ኢትዮጵያን ኤርትራን  ኣብ ወረ ማዕከናት ኤርትራ ገኒኑ ይርከብ። ብፍላይ ቅድሚ ሕጂ ተራኢዩ ዘይፈልጥ ኣብ ናይ ደገፍቲ ስርዓት ህግደፍ ኢንተርነት መርበባት ይጐልሕ ኣሎ። ደገፍቲ ስርዓት ህግደፍ’ውን ዳርጋ ትንፋስ መሊሶም “ዮሃና” ዝበሉ ይመስሉ። በቲ ሓደ ወገን ከኣ ገለ ካብ ተቓወምቲ ደንበ ብዛዕባ’ዚ ዝበሃል ዘሎ ዕርቂ ስግኣት ዝሓደሮም ይመስል። እሞ እቲ ዝበሃል ዘሎ ሓቂ እንተ ኮይኑ፡ ኣብ ተግባር ድማ እንተ ዊዒሉ፡ ኣብ ሕብረተ-ሰብ ኤርትራ ዘኸትሎ ሳዕቤን፡ ገለ ቁሩብ ዘሎኒ ውልቃዊ ሪኢቶይ ከቐምጥ ስለ ዝደለኹ ኢዩ።

እዚ ሕጂ ኣብ መንጎ ኤርትራን ኢትዮጵያን ዘሎ ዝምድና ኣይሰላም-ኣይኵናት ዝምድና ኢዩ። እዚ ዝምድና’ዚ ንመን ብዝያዳ ይጐድእ(ይሃሲ) ኣሎ?

ኢትዮጵያ ኩላትና ከም እንሪኦን እንሰምዖን ዘሎና፡ ብዘይ ዕንቅፋት ዕዮ ገዛኣ እናካየደት ኢያ። ብፖለቲካውን ዲፕሎማስያውን ሸነኻት’ውን፡ ቤ/ጽ ኣፍሪቃ ሕብረት ኣብ ሃገራ መስሪታ፡ ምስኩለን ሃገራት ኣፍሪቃ ብጀካ ኤርትራ ጽቡቚ ዝምድና ፈጢራ፡ ዝተረጋግኤ ስርዓት ከም ዘለዋ ብሩህ ኢዩ። ብሸነኽ ቁጠባ’ውን፡ መጋቢ መንገዲታት፤ ናይ ባቡር መስመራት መደብ ኣወጺኣ፡ ናይ ሓይሊ ኤለትሪክ ዘመንጩ ዓበይቲ ሓጽብታት እናሃነጸት ናብ ጽቡቚ ኩነታት ትጓዓዝ ከም ዘላ ኣብ ባይታ ዘሎ ሓቂ ኢዩ። ብሸነኽ ትምህርትን ህዝባዊ ክንክን ጥዕናን እውን እንኾነ ኢትዮጵያ ቅድሚ ሕጂ ተራኢዩ ዘይትፈልጥ ምዕባሌ  ኢያ እተርኢ ዘላ። ብሓጺሩ ኢትዮጵያ ሎሚ ሓንቲ ካንተን ኣብ ዓለም ቑጠባዊ ዕብየት ዘርኢያ ዘለዋ ሃገራት ኢያ። እዚ ዓለም ዝመስከሮ ሓቂ ኢዩ። ክንክሕዶ ኣይንኽእልን።

ኤርትራ በንጻሩ፡ ኣብ ድኽነትን ፖለቲካዊ ቅልውላውን ዘላ ሃገር ኢያ። ዜጋታታ ብፍላይ ከኣ መንእሰያታታ አብ ክንዲ ናብ ሃገሮም ናብ ስደት ገጾም ዘምሩሑላ ሃገር ኢያ። ብሸነኽ ፖለቲካ’ውን እንተኾነ፡ ቅዋም ዘይብላ ሃገር ኮይና፡ ብሓደ ውልቀ-መላኺ መራሒ እትዕብለል ሃገር ኢያ። ዳርጋ ምስ ኩለን ጎረባብቲ ሃገራት እትጻባእ ካብ ዓለም ተነጺላ ትነብር ኣላ። ኣይኮነን’ዶ ቁጠባዊ ምዕባሌ ከተመዝግብስ፡ ዜጋታታ ጽሩይ ማይን መብራህትን ከተቕርብ ዘይካኣለት ካብ ሰሜን ኮርያ ቀጺላ ብምሳሌ እትጥቀስ ሃገር ኢያ። ኮታ ብሓፈሽኡ ኤርትራ ብስደትን መከራን ኣብ ዓለም ዝተፈልጠት ሃገር ኢያ። ከምኡ ድማ ስርዓት ህግደፍ ኣብ ክንዲ ህዝቡን ሃገሩን ዘማሓይሽ፡ ኣብ ዓለም ዝተፈልጡ ኣሸበርቲ ጉጅለታት ክሕግዝ ስለ ዝተረኽበ ብሕቡራት ሃገራት ዝተወሰነ ማዕቀብ ወሪድዎ ይርከብ። ስለዚ ኣይሰላም ኣይኵናት ንስርዓት ህግደፍ ሃስዩዎ ጥራይ ዘይኮነስ ኣዳኺሙዎ ኢዩ።

ካሊእ መንግስቲ ኢትዮጵያ ምስ ህዝቢ ኤርትራን መንግስትን ዘለዎ ዝምድና፡ ሓደ ዓይነት ኣይኮነን። ምስ ስርዓት ህግደፍ ዘለዎ ዝምደና ተጻባኢ (hostile) ኢዩ። ኩሉ እቲ ስርዓት ህግደፍ ዝገብሮ ፈተነታት ንኢትዮጵያ ምድኻም ኢዩ ነይሩ። ካብ ናይ ክልቲኤን ሃገራት ዶባት ጀሚርካ ስጋብ ሶማልያ ዝገበሮን ዝገብሮ ዘሎን ብተዘዋዋሪ ወተሃደራዊ ስሪሒታትን ግብረሽበራታትን ንኢትዮጵያ ንምድኻም ኢዩ። መንግስቲ ኢትዮጵያ’ውን ካብዚ ብምብጋስ ኢዩ ኣብ ልዕሊ ስርዓት ህግደፍ ማዕቀብ ከም ዝወርዶ ጺዒሩ። ተዓዊቱ ድማ። ንድሕሪ ሕጅ’ውን ኢትዮጵያ ምስ ስርዓት ህግደፍ ነባራዊ ዝምድና ፈጢሩ፡ እምነት ኣሕዲሩ ዝምድና ዝጅምር ኣይመስለንን። ስርዓት ህግደፍ ዝእመን ሰርዓት ስለ ዘይኮነ።

እዚ ሕጂ ዘሎ መንግስቲ ኢትዮጵያ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ዝምድና፡ ካብቲ ምስቲ ስርዓት ዘሎዎ ፍልይ ዝበለ ኢዩ። ከምቲ ቅድሚ-ሕጂ ዝገለጽኩዎ፡ እዞም ሕጂ ኣብ ስልጣን ዘለው ሰልፍታት ኢትዮጵያ ዳር መብዛሕትኦም ኣብቲ ዘሓለፈ ብረታዊ ቃልሶም፡ ማለት ኣብ በረኻ እንከለው ንመሰል ህዝቢ ኤርትራ ዝኣመኑ ኢዮም። ድሕሪ ናጽነት እውን ንኤርትራ ከም ሃገር ዝኣመኑላ ኢዮም። ይዝከረኒ ህዝባዊ ወያነ ሓርነት ትግራይ (ተዘይተጋግየ) ኣብ 80ታት ምስ ክልቲኤን ውድባት ኤርትራ ማለት ተጋድሎ ሓርነት ኤርትራን ህዝባዊ ግንባርን ተባኢሶሙሉ ኣብ ዝነበሩ ግዜ አብ መሰል ህዝቢ ኤርትራ ዝነበሮም መርገጺ ነቕ ኣይበሉን። እዚ ዘረድኣና ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎም ዝምድና መትከላዊ ምዃኑ ኢዩ። ልክዕ ኢዩ ኣብቲ ዝሓለፈ ዳሕረዋይ ኵናት፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ኢትዮጵያ ዝነበረ ህዝብና ካብ ሃገሮም ክሰጉዎ እንከሎ፡ ኣብቲ ግዜ’ቲ ተቓዊምናን ነቲ ውሳኔ’ውን ኮኒናዮን ኢና። መንግስቲ ኢትዮጵያ’ውን ድሒሩ ነቲ ውሳኔ ጌጋ ምዃኑ ብዕሊ ኣፍሊጡ ኢዩ። ብድሕሪኡ’ውን መሰረት ዘይብሉ ሓሶት ህግደፋውያን ዝብልዎ ሓዲግና፡ ንብረቶም ብውክልና ኣመዝጊቦም ዝኸዱ ኤርትራውያን፡ ብዘይ ሽግር ተመሊሶም ንብረቶም ይርከቡ ከም ዘለው ንዕዘብ ኣሎና። ርግጽ ኢዩ፡ ገለ ድማ ሽግራት የጋጥሞም ከም ዘሎ ንርኢ። እዚ ድማ እቲ መመርሒ ካብ ላዕሊ ንጹር ኢዩ። ኣብ ታሕቲ ምትግባሩ ግን ሽግራት ከም ዘሎ ይፍለጥ ኢዩ። እዚ ሽግር’ዚ ድማ ከም ዝመስለኒ ምስ ብልሽውና ዝተተሐሓዘ ኢዩ። መንግሰቲ ድማ ነዚ ዕንቅፋት’ዚ መደብ ኣውጺኡ ይቃለሶ ኣሎ። ዝኾነ ኮይኑ ግን ኣነ ክብሎ ዝደለኹ እቲ መንግሰቲ ምስ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ ዝምድና መትከላዊ ከም ምዃኑ ንምግላጽ ኢዩ። “ጸላኢ ጸላኢየይ = ፈታውየይ” ካብ ዝብል ተመርኵሱ ኣይኮነን ንተቓወምቲ ዝሕግዝ ዘሎ። ልክዕ ኢዩ ኣብ ዓለም ሃገራዊ ጠቕሚ ኣሎ ኢዩ። ሃገራዊ ጠቕሚ ክበሃል ከሎ ግን ንእትኣምነሉ መትከላት ዓምጺጽካ ዓማጺጽካ እተተግብሮ ኣይኮነን። ሃገራዊ ጠቕሚ ንኻልኦት ኣህዛብ ብዘይሃሲ እትገብሮ’ውን ኣሎ። መትከላት ኢህኣደግ ምስዚ ዝሳማማዕ ይመስለኒ።

ካሊእ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ህዝቢ ኤርትራ ብሓንቲ እግሩ ጠጠው ኢሉ ንመሰሉ ይቃለስ ከም ዘሎ ኣጸቢቑ ይፈልጥ ኢዩ። እዚ ቃልሲ’ዚ ኣብ ሸቶኡ ክበጽሕ ከም ዘለዎ’ውን ይኣምን ኢዩ። እሞ ከመይ ጌሩ ድኣ ነዚ ብመትከል ዝኣምነሉ ህዝባዊ ቃልሲ ኣብ ምንገዲ ሓዲግዎ ምስ ጸላኢኡ(ስርዓት ህግደፍ) ይዕረቕ? ኣነ ፍጹም ኣይኣምንን።

ብገለ ተቓወምቲ ኣካላት ዝወርድ ክትዕ’ውን ኣሎ። ንሱ ድማ “ኢትዮጵያ ኤርትራውያን ተቓወምቲ ንምሕያል ዘይገበረቶ ጻዕሪ የለን። ተቓወምቲ ግን ወላሓንቲ ከበርክቱ ኣይከኣሉን። ስለዚ መንግሰቲ ኢትይጵያ ተሰፋ ቆሪጹ፡ እሞ ኤርትራ ድማ ከም ሶማል ከይትኸውን ስለ ዘስገኦ፡ ዝምድና ፈጢርካ ነቲ ስርዓት ምጽጋን ይሓይሽ” ዝብል ኣሎ። ልክዕ ኢዩ መንግስቲ ኢትዮጵያ፡ ህዝቢ ኤርትራ ኣብ ዘካይዶ ደሞክራስያዊ ቃልሱ ንምሕጋዝ ጻዕሪ ኣካይዱን የካይድ ኣሎን። ተቓወምቲ ውድባትን ሰልፍታትን ኤርትራ’ውን ተስፋ ዘቚሩጹ ኢዮም። ይኹን’ምበር መንግስቲ ኢትዮጵያ እዚ ጽገናዊ መንገድ’ዚ ኣይመርጽን። ቅድም-ቅድም ስርዓት ህግደፍ አብ ኤርትራ ስጋብ ዘሎ ሰላምን ምርግጋእን ኣይርከብን። ወላ’ውን መንግስቲ ኢትዮጵያ ኣብ ህዝቢ ኤርትራ ዘለዎ መትከላዊ ዝምድና ሓዲጉ፡ ኣብ ሃገራዊ ጥቕሚ ጠራይ ተመረኵሱ ምስ ስርዓት ህግደፍ ዕርቂ ይግበር እንተ በልና፡ ዘላቒ ዕርቂ ኣይኸውንን። ህዝቢ ኢትዮጵያ’ውን ዝድግፎ ኣይመስለንን።

ስለዚ ናይ ሰላም ዕርቂ ኣብ መንጎ ስርዓት ህግደፍን መንግስቲ ኢትዮጵያን፡ ንስርዓት ህግደፍ ጥራይ ኢያ እትጠቅም። ንህዝቢ ኤርትራ ኣይትጠቅምን ንኢትዮጵያ’ውን ኣይትጠቅምን። እቲ ናይ ወደብ ዓሰብ ፖለቲካ እንተገደፍናዮ ይሓይሽ። ኢትዮጵያ’ውን ንጂቡቲ ዝወስድ መንገዲ ይኹን ዘባናዊ ባቡር ንምህናጽ ብዙሕ ወጻኢ ስለ ዘውጽአት፡ ኣብ ወደብ ዓሰብ ብዙሕ ድሌት ዘለዋ ኣይመሰለንን። ክራይ ኣብ ጅቡቲ’ውን ይኸፍሉ ኣለው ኣብ ዓሰብ’ውን ከኸፍሉ ኢዮም። ርሕቐቱ’ውን ካብ ኣዲስ ኣባበ ዳርጋ ክልቲኡ ሓደ ኢዩ።እቲ ካብ ዓሰብ ዝርከብ ዝነበረ ጥቕሚ ቀደም ስርዓት ህገደፍ ኣጥፊኡዎ። ምናልባሽ ኢትዮጵያ ካብዚ ዕርቂ’ዚ ክትጥቀም እንተኮይና እቶም ስርዓት ህግደፍ ዘዕጥቖምን ዝዕልሞምን ዘሎ ዝተፈላለዩ ናይ ኢትዮጵያ ተቓወምቲ ጠጠው ምባል ኢዩ። እዚ ከኣ ስጋዕ ክንድ’ዚ ኣይኮነን። ኢትዮጵያ በዚ ዘለዋ ዓቕሚ ካብ መጥቓዕቲ እዞም ጉጅለታት እዚኣቶም ክትከላኸል ትኽእል ኢያ። ድሓር ኣይንረስዕ ስርዓት ህግደፍ ክወድቕ እንከሎ ምሰኡ ሓቢሮም ዝመቱ ጉጅለታት ኢዮም። እንተ ኮነ ግን እዚ “እንተ” እናበልኩ ዝጽሕፎ ዘሎኹ ዕርቂ፡ ሓቂ ምስ ዝኸውን፡ ንግዜኡ ስርዓት ህግደፍ ትንፋስ ክመልስ ይኽእል ኢዩ። ነታ ሓንቲ መተንፈሲት መስኮት (ሱዳን) ዘላቶ ድማ “ኢትዮጵያ” ካልኣይቲ ክትኮኖ ትኽእል። እዚ ድማ ንቓልሲ ህዝቢ ኤርትራ ከናወሖ ይኽእል ይኸውን። ግን ጠጠው ኣየብሎን። ስለዚ ከይዱ-ከይዱ እግሩ ኣብ ጉድጓድ ኣእቲዩ ዘሎ ስርዓት ዕድሜኡ ምንዋሕ ኢዩ።

እሞ እዚ ብመንጎኝነት መንግስቲ ሱዳን ዝፍተን ዘሎ ናይ ዕርቂ ዝርርብ ውጽኢቱ እንታይ ክኸውን ይኽእል? ኢልኩም ምስ እትሓቱኒ፡ መንግስቲ ኢትዮጵያ  ኩሉ ግዜ ንዕርቂ ሕራይ ምስ በለ ኢዩ። እቲ ዕርቂ ግን ናይ ሓቂ ዕርቂ ድዩ ወይስ ንዲፕሎማሲ ዘገልግል? ኣይንረስዕ ሰበስልጣን ኢትዮጵያ ድማ ንሓንጎል ኢሳያስ ኣጸቢቖም ኢዮም ዝፈልጥዋ። ስለዚ እዚ ዝበሃል ዘሎ ዕርቂ ኣብ ተግባር ዝውዕል ኣይመስለንን።

ኣብ መደምደምታ ከይጠቐስክዎ ክሓልፍ ዘይደሊ፡ ህዝብ ኤርትራ መሰሉ ዝረጋገጽ ብቓልሱ ኢዩ። ብፍላይ ምንእሰያትና ክጥርነፉን ክውደቡን ኣለዎም። ብሓፈሽኡ ናይዚ ኣጋጢሙ ዘሎ ድኹም ቃልሲ ሓላፍነትን መሪሕነትን ክወስድ ኣለዎ።እቲ ኣረጊት ትውልዲ እንተ ኺኢሉ ምኽርን ሓሳባትን ጥራይ ኢዩ ከበርክት ዝኽእል። ስርዓት ህግደፍ እንተ ኾነ ብዕርቂ ስልጣን ዝለቅቕ ኣይኮነን። ኢሳያስ ናብ ዕርቂ ዝቐርብ ስልጣኑ ነቕነቕ ምስ እትብል ጥራይ ኢዩ። ልክዕ  ከምታ ናይ ኣልጀርስ ውዕል። ትዘይ ኮነ ሓደ ዲክታተር ብባህረያቱ ስልጣን ብሓይሊ ኢዩ ዘረክብ።

ቃልሲ ህዝብና ክዕወት መንእሰያትና ይጠርነፉ (ይወደቡ)

ውድቀት ንስርዓት ህግደፍ

ኣድሓኖም ፍትዊ

14-12-2013

Comment: A.Fitiwi1993@kpnmail.nl