ኣማኑኤል ሳህለ

ዝኾነ መንግስቲ ብባህርይቱ ጨቋኒ እዩ። ፍልልዩ ኣብ መጠንን ኣገባብን እዩ። ገሊኡ ገዚፍ በሰላታት ዚገድፍ ጭቆና ኣርእዩ ኪጠፍእ ከሎ፡ ገሊኡ ድማ ወድሰብ ኪስከሞ ዚኽእል ዓይነት ጭቆና ኣካዪዱ ይሓልፍ። ሓድሓደ እምባገነናት ነቲ ኣብ ህዝቦም ዘካይዱዎ ግፍዒ ብናይ ልምዓትን ቁጠባዊ ትልምታትን ገይሮም ኪሽፍኑዎ ይረኣዩ። ገሊኣቶም ድማ ንህዝቦም ብግሁድ ኪጭፍጭፉን ብዝኾነ መገዲ ከም ዘይርህዎን ገይሮም ኪገፍዑዎን ዚነብሩ ኣለዉ።

ሓደ ህዝቢ መንግስቲ ዚምስርት መታን ከመሓድሮን ኪመርሖን ኣብ ህይወቱ ለውጢ ንኸምጽኣሉን እዩ። ነዚ ንምግባር ድማ እቲ ህዝቢ ነቲ ልኡላውነቱ (ውልቃዊ ናጽነቱን ተፈጥሮኣዊ መሰላቱን) ንመንግስቲ ብምርካብ፡ ካብቲ መንግስቲ ድሕንነትን ሰላምን ቁጠባዊ ምዕባለን ይጽበ። ኣብዚ ግን ሓደ ጸገም ይፍጠር እዩ። እቲ መንግስቲ፡ ነቲ ብሓደራ ዚርከቦ ኣብ ውዕል እተመርኮሰ ህዝባዊ ኩንትራት ንኸፍርሶ ግዜ ኣይወስድን፡ ከመይሲ ስልጣን ብመሰረቱ መበቆል ጭቆና እዩ።

ኣብዚ እውን ፍልልያት ይረአ እዩ። ገሊኡ መንግስቲ ነቲ ኩንትራት ከፍርስ ከሎ ከም ካሕሳ ድማ ብመጠኑ ናብ ደሞክራሲ ዚጽጋዕ ዓይነት ምሕደራ የተኣታቱ እዩ። ገለ መንግስቲ ግን፡ ነቲ ኩንትራት ብዓንዱ ብምፍራስ፡ ነቲ ውዑል ዝኣተወሉ ሓደራ ድማ ብምድርባይ፡ ነቲ ህዝቢ ከም ባርያኡ እምበር ከም በዓል ውዑሉ ገይሩ ምርኣይ ይገድፎ፡ ከም ኣመሓዳሪ ዘይኮነስ ከም ወናኒ ባሮት ኮይኑ ድማ ንገዛእ ህዝቡ ከሳቕን ከዋርድን ይነብር።

ስልጣን መወዳእታ ኣይፈልጥን እዩ። ስልጣን መበላሻዊ እዩ። ከምቲ ገለ ኣመሪካውያን ዚብሉዎ ድማ፡ ዘይተኣደነ ስልጣን፡ ዘይተኣደነ ምብልሻው እዩ ዚፈጥር።

ሓደ እምባገነን፡ ሰብ እንተ ዘይከውን ነይሩ፡ ኣምላኽ ኪኸውን እዩ ዚደሊ። ናብ ሰማይ ደዪቡ ኪገዝእ ስለ ዘይክእል ግን፡ ምድራዊ ኣምላኽ ኮይኑ ኪነብር ይደሊ። ግን ስጋ ዝለበሰ ብምዃኑ ድማ ኣዚዩ እዩ ዚፈርህ፡ ከመይሲ መዋትን ተነቃፍን ምዃኑ ይፈልጥ እዩ። ነቲ ካብ ውሽጢ ዝመጾ ሕማም ንበይኑ ኪዋግኦ ስለ ዘይክእል ብሓከምቲ ተኸቢቡ ይነብር። ካብ ጊላታቱ ንዚመጾ ፈተነ ንነፍሱ ንምድሓን ኩሉ ግዜ ኣብ ተጠንቀቕ እዩ። ካብ ወጻኢ ወይ ጎረቤት ሃገር ንዚመጾ ብድሆታት ንምክልኻል ድማ ኣእምሮኡ ብውግእን ብወረ ውግእን ከይቀሰነ እዩ ዚነብር። ገሊኡ ናይ ሓቂ ብድሆ ኪኸውን ከሎ፡ መብዛሕትኡ ግን እቲ ርዑድ ኣእምሮኡ ዚፈጥሮ ናይ ብህረራ ውጽኢት እዩ።

ፍርሂ ምስ ወድሰብ እተፈጥረ መበቆላዊ ባህርይ እዩ። ኣብ ህይወታዊ ንጥፈታትና ክልተ ዓይነት ፍርሂ ክንዕዘብ ንኽእል፣ ጥዑይ ፍርህን ሕሙም ፍርህን። ጥዑይ ፍርሂ ንነብሰ ምክልኻልን ንሓለዋን ይጠቅም። ወድሰብ ዘይፈርህ እንተ ዚኸውን ነይሩ፡ በቶም ኪጸናተውዎ ዚውዕሉ ስዉራት ይኹኑ ወይ ግሁዳት ጸላእቱ ኪጥቃዕ ምነበረ ነይሩ። ኪቃለስ ወይ ኪሃድም ነቲ ኩነታት ብምግምጋም ይውስን። ሕሙም ፍርሂ ግን ካብ ርቡጽን ርዑድን ኣእምሮ ዚነቅል፡ ነገራት ዘይግምግም፡ ኩነታት ዘይመዝን ምስ ሓዘ ዘይገድፍ ኣዕናዊ ባህርይ እዩ።

ስልጣን ጥዑምን ምዉቕን እዩ። ንሓደ እምባገነን ስልጣኑ ምግዳፍ ማለት፡ ንሓደ ህጻን ጡጦኡ ምግዳፍ ማለት እዩ። ስልጣን፡ ሕሙም ፍርሂ ስለ ዚፈጥር፡ ነቲ እምባገነን ሰምባድን ረዓድን ከይቀደሙኒ ክቕድሞም ከም ዚብል እዩ ዚገብሮ። ስልጣን ኣብቲ እምባገነን ነዊሕ ምስ ገበረ፡ ከበላሹዎ ይኽእል እዩ። ብልሹው ኣእምሮ ድማ ህዝበይ ሰበይ ምባል ኣይፈልጥን።

ወድሰብ ክቡር እዩ። ብሰብ እኳ እንተ ዘይከበረ ብኣምላኽ ክቡር እዩ። ኣብዛ ዓለም ሓንቲ ህይወት ስለ እትውሃቦ፡ ንኣኣ ዚህብን ዚኸልእን እቲ ፈጣሪኡ እዩ። ውልቀለመኽቲ ግን ሰብ ኪቐትሉ ድምብርጽ ኣይብሎምን። እቲ ብልሹው ኣእምሮኦም፡ ክልተ ነገራት ጥራይ እዩ ዘርእዮም፣ ደጋፊኦን ተጻራሪኦምን። እቲ ዘይድግፎም ጸላኢኦም እዩ። እቲ ካብ ኣጻፍሮም ከምልጥ ዚደሊ ድማ ደመኛኦም እዩ። ጽላሎቶም እኳ ኣሚኑ ምሳታቶም ዚጎዓዝ ስለ ዝኾነ እዩ እምበር፡ ኪድምስሱዎ ኣይምጸልኡን። ነቲ ብልሹው ኣእምሮኦም ንምዕንጋል፡ ደም ኪፈስስ እንተ ነበረውን ግዲ የብሎምን። ናይ ሰብ ሓደራ ጥራይ ዘይኮነስ ናይ እዝጊ ሓደራ እውን ኣፍሪሶም እዮም።

ሓደ ጸሓፋይ ከምዚ ይብል፡ ንሓደ ሰብ ክትቐትሎ መታን ኪጥዕመካ፡ መጀመርያ ዋጋ ከም ዘይብሉ ጌርካ ነቲ ኣእምሮኻ ኣእምኖ። ሂትለር ንኣይሁዳውያን ብኣሌፍ ኪውድኦም ከሎ፡ መጀመርያ ሰብ ከም ዘይኮኑ እዩ ከረጋግጽ ዝፈተነ። ደሓር ንምቕታል ቀሊል ይኸውን። ሃመማ ክንቀትል ንውዕል እንዶ ኣየሎናን፡ ንሰብ ከም ሃመማ ሓሲብና ንምቕታሉ ደኣ እንታይ ይእግመና?

ኣብዘን ዝሓለፉ መዓልታት ብዛዕባ እቶም ኣብ ማእከል ኣስመራ እተረሸኑ ኣሕዋትና ሰሚዕና ኢና። ንሓደ ህዝቢ ከም ዘይህዝብኻ ክትርእዮ ምስ ጀመርካ፡ ኣብ በረኻታትን ኣጻምእን ከርተት ከተብሎ ምስ ጸናሕካ፡ ዋጋ ከም ዘይብሉ ሓሲብካ ካብ ስድራቤት ምትካልን ትምህርትን ስራሕን ክትክልክሎ ምስ ጀመርካ፡ ብመጠኑ ሰብ ከም ዘይኮነ ኣረጋጊጽካ ኢኻ። እሞ ንምቕታሉ ደኣ እንታይ ይጽግመካ። ዕስራን ሓሙሽተን ዓመታት ረጊጽካዮ ምእዛዝ ካብ ዘየቋረጸ፡ ገዛውቱ ኣፍሪስካሉ ብትዕግስቲ ካብ ተጸበየካ፡ ኩሉ በዲልካዮ ከም መንግስቲ ክጓየየልካ ካብ ወዓለ፡ ብንዕቀት ተዋሒጥካ ንኽትርሽኖ ሕልናኻ ኣይኣብየካን እዩ።

ኣብ ጨቋኒ መንግስቲ፡ ምቕታል ሓደ ካብቲ ናይ ብድሆታት መፍትሄ እዩ። እንታይ ገደሰካ ብዛዕባ ኣኼባታትን ጠበቓታትን ኣብያተፍርድን ክትሓስብ ግዜኻ ትቐትል። ህዝቢ ዓለም እንታይ ይብለኒ ብምባል ከይደቀስካ ኣይትሓድርን። ዓቕሚ እንተ ዚህልወካ እኮ ንህዝቢ ዓለምውን ክትውድእ ኣይምጸላእካን!

ብድሕርዚ ሓሶት ይመጽእ። ደሓንዶውዒልኪ ሓሶት! ውልቀመላኻዊ መንግስቲ ዓቢ ናይ መሐሰዊ ትካል ኣለዎ። ሚኒስትሪ ዜና፡ ወይ ሚኒስትሪ ፕሮፓጋንዳ ዚብል ስም ድማ የጠምቕዎ። እዚ ትካልዚ፡ ነቲ መንግስቲ ከም ሃገራዊ ዕርዲ እዩ። ንሱ ምስ ዚፈርስ፡ እቲ መንግስቲ ድማ ምስኡ ይፈርስ። ብሓሶት እተነድቀ መንግስቲ፡ ሓቂ ኪግሃድ ከሎ ከም ዕርዲ ያሪኮ እዩ ገማዕማዕ ኢሉ ዝፈርስ።

ንምንታይ ደኣ ኣብ ማእከል ኣደባባይ መንእሰያት ረሺንኩም? ዋእ! መን ረሺኑ፡ ባዕላቶም እንዳኣሎም ካብ ማኪና ወዲቖም። ንሕናስ እባ ደኣ ተሰኪምና ናብ ሆስፒታል ወሲድናዮም….።

ስልጣን ንፍርሂ ትወልዳ። ፍርሂ ድማ ንሓሶት ትፈጥራ። ቀደም ዘመን ክትሕሱ ምስ እትደሊ ዓዲ ኢኻ እትርሕቕ ኔርካ። እንተ ሎሚ ግን ሚኒስትሪ ዜና ዚብሃል መጺኡና። ኣብኡ ቃሕ ዝበለካ ትዛረብ። አረ እንሓንሳእስ ብእምብዛ ምሕሳው ነቲ ዝሓሰኻዮ ትርስዖ ኢኻ። ሽዑ ኩሉ ይደራበሸካ። ንባዕልኻውን ኣየናይ እዩ ሓቂ፡ ኣየናይ እዩኸ ሓሶት ኪጠፍኣካ ይጅምር። ግን ብዙሕ ኣይትጭነቕን። መንዶ ዚዛረበካ ኣሎዩ? ኩሉ ኣብ ኢድካ ስለ ዝኾነ፡ ነቲ ኣእዳውካ እንሓንሳእ ትኹልሰሉ እንሓንሳእ ድማ ትበኣሰሉ። ገለ መንግስቲ ኣብ ህዝቡ ዘለዎ ንዕቀት ወሰን የብሉን!

እሞኸ ክንመውት ክንቅጽል ዲና? ብግዜ ትሩቡሊ፡ በብሓደ ሰብ ወሓደ ይብሃል ነይሩ። ገለን ዶብ ብምስጋር፡ ገለን ብግፍዕን ሕሰምን፡ ገለን ኣብ ማእሰርቲ ዝተረስዑ… መወዳእታ የብሉን። ነዚ ከረስዕ ዚፍትን ፕሮግራማት ግን ተዳሊዩ ኣሎ፣ ጓይላን ሚኒስትሪ ዜናን። ጓይላ ንልቕሶ ኪትክእ ጀሚሩ ኣሎ፡ መናፍሕ ሚኒስትሪ ዜና ድማ ምስቲ ናይ 25 ኢዮቤል በዓል ዚኸይድ ሓሶታት ሒዞም ተዳሊዮም ኣለዉ።

እቲ ሓዘን ኣብ ቦታኡ እዩ። ግን ኣብዚ ቀረባ መዓልታት፡ ነቲ እንዳ ሓዘን ከም እንዳ መርዓ ኣምሲሉ ኣውሎ ዝበሃለሉ ዳስ ክንርእይ ኢና። ብዙሓት የውሃት ድማ ናብኡ ገጾም ኪውሕዙ እዮም። መኣስ እዮም ግን ልቢ ዝገብሩ?