ትግረ፣ ድሕሪ ትግርኛ ብሰፊሑ ዝዝረብ ቋንቋ ኤርትራ ምዃኑ ኣጸቢቕና ንግንዘቦ ኢና። ኣሽንባይ ዶ ሕጂ ነዊሕ ሰዓታት ፈነወ ሃልዩና፣ ቀደም፣ ብሓጺር ማዕበል ሰለስተ መዓልቲ ኣብ ሰሙን ነናይ ፍርቂ ሰዓት መደብ እንፍንወሉ ኣብ ዝነበርና እዋን ‘ውን፣ ኣብ ክንዲ ብትግርኛን ብዓረብን ጥራይ ናይ ትግረ መደብ ከነተኣታቱ ነግፈረግ ዝበልናሉ ግዜ ‘ውን ነይሩ እዩ። ሕጂ ‘ውን፣ ኣብዚ ከም መደብ ንምትእትታዉ ዘለና ድሌት ገሊጽና፣ ወለንተኛታት ዓዲምናሉ ዘለና እዋን፣ ስዒቡ ዝመጽእ ናይ ሓጺር መደብና ብቛንቋ ትግረ ምፍናው እዩ።

ብብዝሒ ተዛረብቲ ክርአኸሎ፣ ኣብ መንጎ ትግረን፣ ዓፋርን ኩናማን ርኡይ ጋግ ብምህላዉ፣ “ስለምንታይ ዓፈርን ኩናማን ብቐዳምነት ተራእየን” ዝብል ሕቶ ካብ ሰማዕትና ክለዓል ባህርያዊ እዩ። በዚ ምኽንያት ከኣ ኢና መብርሂ ንህብ ዘለና።

1-   ከምዚ ቀዲምና ወስ ዘበልናዮ፣ ብብዝሕን ሚእታዊትን ርኢና፣ ካብ ነዊሕ እዋን ንትግረ ኢና ቀዳምነት ሰሪዕናዮ ጸኒሕና። ሕጂ ዝወሰድናዮ ስጉምቲ ግን ኣብ ፖለቲካዊ ረቛሒ ዝተመርኮሰ ውሳኔ እዩ።

ብፖለቲካዊ ዓይኒ ክርአ ኸሎ፣ ዓፈርን ኩናማን ከም ድኹማት ጎድንታት ኤርትራ (Fault Lines)  ክንርእየን ንኽእል ኢና። ክንደይ እዩ እቲ ክዉንን እቲ ግምታትን (Reality & Perception) ንጎኒ ገዲፍና፣ ብሰንኪ ፖሊስን ኣተኣላልያን ምልካዊ ስርዓት ኢሳይያስ ኣብዞም ክልተ ክፍልታት ሕብረተሰብና ተፈጢሩ ዘሎ ናይ ተነጽሎ ስምዒት ኣብ ጥርዚ በጺሑ ከምዘሎ ንኹሉ ኣቓልቦ ዘለዎ ኤርትራዊ ርኡይ ይመስለና። እቲ ሕርቃንን ቁጥዐን በብእዋኑ ፈኸም ክብል ድሕሪ ምጽናሕ፣ እንሆ ካብ ኤርትራ ናብ ናይ ምግንጻል ወይ ምፍላይ መኣዝን ገጹ በጺሑ።

ነዚ ኣሉታዊ ስምዒት’ዚ ብምፍጣር ወይ ብምግዳድ፣ እቲ ምልካዊ ስርዓት ብሓላፍነት ክሕተተሉ ዝግባእ ጉዳይ ‘ኳ እንተኾነ፣ ንሕና ኤርትራውያን ከም ህዝቢ ‘ውን፣ ነዚ ናይ ተነጽሎ ስምዒት ኣብ ምፍዃስ እቲ ዝግባእ እጃምና ኣይተጻወትናን። ብዘይሓላፍነታዊ ኣካይዳ እቲ ስርዓትን ዕሽሽታ ኤርትራውያንን እቲ ነገር ተኣፊፉ ኸኣ፣ እንሆ እታ ብሓባር ተሰዊእና ዘምለስናያ ሓንቲ ኤርትራ፣ ሓድነታ ከሻቕለና ይርከብ ኣሎ።

ኣሰና እምብኣር፣ ሓድነት ኤርትራን ህዝባን ንምዕቃብ ካብ ዘለዋ ተሪር መርገጺ ተበጊሳ እያ፣ ነዞም ክልተ ክፋላት ሕብረተሰብና ብቐዳምነት ኣቓልቦ ንምሃብ ወሲና። ዝኾነ ምስ ኮነ፣ “እተን ኣሓ ‘ሞ ተዘሚተን እየን፣ ዘረባ ‘ሞ ዝገደፍና የብልናን” ከይኮነና፣ ብትግርኛ፣ “ምስ ኣዴኹም ኤርትራ ይሕሸኩም” ኣብ ክንዲ ምባል፣ እቶም ኣካልና ዝኾኑ ክፍልታት ሕብረተሰብና፣ ባዕላቶም፣ ብቋንቍኦም “ሎሚ ኤርትራውያን ጽባሕ ኤርትራውያን” ኢሎም፣ ንሓድነት ኤርትራ ዝድግፍ ኣውንታዊ ድምጺ ከስምዑ ኸኣ ኢና ዕድል ንኸፍተሎም ዘለና።

ከም ኣሰና፣ “ኩልና ኤርትራውያን፣ ግዳያት ናይዚ ምልካዊ ስርዓት ስለዝኾና፣ ብሓባር ተቓሊስና፣ ብሓባር ማዕርነት ኩሎም ዜጋታታ እተኽብር ዲሞክራስያዊት ኤርትራ ክንሃንጽ ኣለና” ዝብል ጽኑዕ እምነት እዩ ዘለና። እንተኾነ፣ ስለዝበልካ ጥራይ ይኾነልካ ማለት ኣይኮነን። ኩሎም ክፋላት ሕብረተሰብና፣ ከም ዜጋታት፣ ብዛዕባ መሰሎምን ግቡኦምን፣ ብዛዕባ ስቅያቶም፣ ጸገማቶምን ፍትሑን፣ ባዕላቶም፣ ብቛንቍኦም ክዛራረብሉሉ መሰልን ሓላፍነትን ኣለዎም።

2-   እቲ ካልኣይ ምኽንያት፣ ተክኒካዊ እዩ።

በዚ ዝጠቐስናዮ ምኽንያት፣ ብዓፈርን ኩናማን ምጅማር፣ ከምኡ ‘ውን ብዓረብ ናይ ምቕጻል መደብ ኣብ ሓደ እዋን ምትግባሩ ቀሊል ዕማም ኣይኮነን። ብገንዘብ ቆጺርካ ዘይኮነ፣ ብወለንተኛታት እተካይዶ ምዃኑ ንባዕሉ መሊሱ የኽብዶ። ስለዚ ደረጃ ብደረጃ ክንገብሮ መሪጽና። ነዚ እግሪ ምስ ኣትከልና፣ ናብቲ ዝቕጽል መደብ ምስጋር ዝብል ውሳኔ ኢና ወሲድና።

ምስዚ ተተሓሒዙ ዝርአ፣ እቲ ናይ ትግረ መደብ ከምዚ ናይ ዓፈርን ኩናማን ነናይ ፍርቂ ሰዓት ዘይኮነ፣ ናይ ሓደ ሰዓት ምሉእ መደብ ክኸውን እዩ ውጥንና። ዝያዳ ስራሕን ዝያዳ ወለንተኛታትን ከኣ የድልዩዎ። ስለዚ፣ ነዚ ዝቐደመ ምስ ኣጻፈፍና፣ ከነስዕቦ እዩ እቲ ውጥን።

በቲ ዝጀመርናዮ ቀንዲ ዘሻቐለና ጉዳይ ሓድነት ኤርትራ ክንድምድም። ብሓጺሩ ኣሰና፣ ጽኑዕ ድሌትን ሓድነት ኤርትራ ከምዘለዋ ትካል መጠን፣ ኣብ ክንዲ ኣብ ሻቕሎት እትሕጸር፣ ንምርግጋጹ ጭቡጥ ጻዕሪ ክትገብር ስለዝደለየት እያ ነቲ ስጉምቲ ወሲዳቶ።

ብዛዕባ ሓድነትን ድሕነትን ኤርትራ ከም ሃገር ዝግደስ ጥቁው ስርዓት እንተዝነብረና፣ ከም ማንም ዜጋ ውሱን ዓቕምና ካብ ምብርካት ሓሊፍና፣ ክንድ’ዚ ኣይምተመጣጠርናን። እንተኾነ፣ እዚ ዋና ዝሰኣነ ህዝቢ፣ ብቐስታ (Slow Motion) ክጠፍእ ንርእዮ ‘ለና። ኣብ ርእሲ ጥፍኣት ህዝብና ሃገርና ከይትሽረፈና ከኣ ንሰግእ። ጽባሕ ኣብ ክንዲ “ነይራትና”፣ “ኣላትና” እንብላ ሓንቲ ስምርቲ ሃገር ክትህሉ ስለእንብህግ እምብኣር ኢና፣ ዓቕምና ከነበርክት ሓላፍነት እንስከም ዘለና። ከም ኤርትራውያን፣ ኣብዚ እዋናውን ህጹጽን ዕማም’ዚ ብኹሉ መዳያት ከትተሓጋገዙና ኸኣ ንትስፎ።

ኣሰና ፋውንዴሽን

28 ለካቲት 2014