ኣማኑኤል ሳህለ

ኣብዚ ኤርትራውያንን ኢትዮጵያውያንን ብዘሰቅቕ መገዲ ኣብ ምድረበዳታትን ባሕርታትን ከም ቆጽሊ ዝረግፉሉ ዘለዉ እዋን፡ ናይ ኣተሓሳስባ ለውጢ ብዚብል ኣርእስቲ ዓንቀጽ ምጽሓፍ፡ ነቲ ብጭብጢ ዝረአ ዘሎ ስቓይ ብዘይስምዒታዊ መገዲ ክትርእዮ ምድላይ ይመስል። ግን ከኣ ኩሉ ኣብ ወድሰብ ዝወርድ መከራ ናይቲ ካብ ኣእምሮ ሰብ ዚፍልፍል እሞ ኣብ ግብሪ ዚቕየር ናይቲ ኣብ ስነመጎት ዘይኮነስ ኣብ ማሪትን ሕልምን እተሰረተ ሓሳባትን ትልምታትን ውጽኢት ምዃኑ ኪርሳዕ ኣይግባእን።

ሓሳባት ንሰብ ይቕይሮ፡ እቲ እተቐየረ ሰብ ድማ ካልእ ሓሳባት የፈልፍል። ከም ብሓድሽ እቲ ሓድሽ ሓሳባት ነቲ ሰብ ይቕይሮ። እቲ መስርሕ ቀጻሊ እዩ። ቀጻሊ ውጽኢታት ድማ ኣለዎ። እቲ ሓሳባት ክፉትን ስነሞጎታውን ምስ ዚኸውን፡ እቲ ውጽኢታት ብኣኡ መጠን ጠቓሚ ይኸውን። እቲ ሓሳባት ዝምቡዕን ሕልማውን ምስ ዚኸውን ግን፡ እቲ ውጽኢታት ድማ ብኣኡ መጠን ጥምዙዝን ዝንቡዕን ይኸውን እሞ፡ ንረብሓ ዘይኮነስ ንዕንወት ወድሰብ የቀላጥፎ።

ዘይእመን ነገር ነጊሮምን ኣረዲኦምን ዘይሓልፍ ጓህን መከራን ዘምጽኡልካ ሰባት ብዙሓት እዮም። እቲ እትኣምኖ ግን ዘልምዓካን ኣብዛ ዓለም ንኣኻን ንሰብካን ሰላምን ቅሳነትን ብልጽግናን ዘምጽእ ኪኸውን ይምረጽ። ወዲሰብ ኣብ ጭቡጥ ነገራት ኣሚኑ ነዛ ዓለም ጽቡቕ ነገራትን ዘማዕብላ ትልምታትን ገዲፉላ ኣብ ክንዲ ዚኸይድ፡ ኣብ ሕልምን ዘይጭቡጥ ነገራትን ብምእማንን ነቲ እምነት ድማ ብተወሳኺ ብምጥዋይን ብምዝንባዕን ሕማቕ ነገራት ኪሰርሕ ይረአ ኣሎ።

እዛ ዓለምና ሓንቲ እያ። ገለ ዓመታት ቆጺርና ድማ ገዲፍናያ ንኸይድ። እቲ ድሕሪ መሬታዊ ናብራ ዚመጽእ ካልእ ህይወት፡ ንኹልና ሓደ እዩ። ማለት እቲ ኪኸውን ዘለዎ ስለ ዘይንፈልጦ፡ ብተስፋ ጥራይ ኢና እንጽበዮ። እቲ ቀንዲ ዘገድሰና ህይወት ግን እቲ ኣብዛ ዓለም ምስ ከማና ዝኾነ ወድሰብ እነሕልፎ ህይወት እዩ። መብዛሕትኡ ናይ ህይወት ዕድል ድማ መከራን ህውከትን ብምዃኑ ግን፡ ኣብዛ ዓለም ክሳዕ ዘሎና ተሳኒናን ተፋቒርናን ምስ እነሕልፎ እዩ ነቢርና ክንብል እንኽእል።

ኣእምሮ ሰብ ዝተለወጠ ኣይመስልን። ኣርባዕተ ሽሕ ዓመት ንድሕሪት ተመሊስና ምስ እንርእይ፡ ውግእን ቅትለትን ጭካነን ናይ ወድሰብ ባህርያዊ ሓላገት እዩ ነይሩ። ወድሰብ ብባህርያቱ ገባትን ዓማጽን እዩ። ግን ብትምህርትን ብመንፈሳዊ ምዕዶን ሕግታትን ተሓጊዙ ንግዜኡ ነቲ ሕማቕ ጠባያቱ ወይ ባህርያቱ ይሽፍኖ እዩ። ፈጺሙ ግን ዘጥፍኦ ኣይኮነን። እቲ እንስሳዊ ባህርያት ሰብ ጸጸኒሑ በጨቕ ካብ ምባል ኣየቋርጽን።

ኣብ ሃገርና ዝካየድ ዘሎ ናይ ምብራስ ትልምታት ይገርመኒ። እቲ መሪሕነት ጽቡቕ ኪርእይ ዘይደሊ ኮይኑ ዲዩ? ኣእምሮኡ ስለ ዘጽበበ ዲዩ? በቲ ናይ እንስሳታት ሕዛእቲ ዝኾነ ናይ ምግባትን ምጭቋንን ምምንጣልን ምቕታልን ባህርያት ስለ እተሰነፈ ዲዩ?

እንታይ ኢዩ ከይልወጥ ዚኽልክሎ ዘሎ? እንታይ ኢዩ ዓይኑ ሸፊኑዎ ዘሎ? መልሱ ቀሊል እዩ። ኣነ እየ ዝፈልጥ፡ ናተይ እዩ ቅኑዕ፡ ኩሉ ንኣይ ግደፉለይ ዚብል ኣረኣእያ ስለ ዘማዕበለ እዩ።

ከምዚ ዝበለ ኣተሓሳስባ፡ ፖለቲካዊ ጥሩፍነት ተባሂሉ ኪጽዋዕውን ይኽእል እዩ። ከምቲ ሃይማኖታዊ ጥሩፍነት ዘሎ፡ ፖለቲካዊ ጥሩፈንት ከኣ ኣሎ። ኩሉ ካብ መገዱን ኣንፈቱን ኪወጽእ ወይ ኪጥምዘዝ ከሎ፡ መወዳእትኡ ብርሰትን ዕንወትን እዩ።

ሰብ ሰሪሑ ከይበልዕ፡ ኣብ ዝደለዮ ሃገር ብምኻድ ህይወቱ ከይቅይር፡ ዕድሉ ከይርኢ፡ ዘተዓናቕፉ ናይ ወድሰብ ሓሳባትን ሕልምታትን ኣለዉ። ጌና ድማ ኪህልዉ እዮም። ኣብ ዓለም ከሎኻ ዘይተሓጎስካ ደኣ ኣብቲ ዚመጽእ እንታይ እተጨበጠ ነገር ኣሎካ? ሰብ ብስርሑ ጥራይ እዩ ኪሕጎስ ዚኽእል። ሰሪሑ ጻማኡ ኪረክብ ከሎ፡ ካብኡ ንላዕሊ ዘሐጉሶ ነገር የልቦን። ብድሕሪኡ ዚመጽእ ድማ ንብጻይካ ምርዳእ፡ ነቶም ከማኻ ዕድል ዘይብሎም ካብቲ ሓጎስካን ሃብትኻን ከም ዚካፈሉ ምግባር። ካልእ ዝተረፈ ኩሉ ምንም ዚረአ ጥቕሚ ዚህብ ኣይኮነን።

ኣብ ኣተሓሳስባ ወድሰብ ለውጢ እንተ ዚካየድ ነይሩ፡ ወድሰብ ካብዚ ዘለዎ ጸቢብን ማሪታውን ጥሩፋውን ኣተሓሳስባ ምወጸ ነይሩ። ንዓለም ከም ሓንቲ ሃገር ገይሩ እንተ ዚርእያ ነይሩ፡ ነሕዋቱ ኣይምቐተለን፡ ኣይመሳቐየን። ኣነ ጥራይ እየ ዝፈልጥ እንተ ዘይብል ነይሩ፡ ሓሳባትን ርእይቶን ካልኦት ዚሰምዕ ነይሩ እንተ ዚኸውን፡ ካብ ጥረ ሓይሊ ንላዕሊ ብሱል ምስትውዓል እንተ ዚመርጽ ነይሩ፡ ዓለም ለኻዊ ዝኾነ ኣተሓሳስባን ሃገራዊ ዝኾነ ናይ ምዕባለ መገድን እንተ ዚመረጽ ነይሩ፡ ሰባት ብኸንቱ ኣይምተሳቐዩን፡ ሃገሮም ገዲፎም ኣይምኸዱን፡ ኣብ ምድረበዳታትን ባሕርታትንውን ኣይምጠፍኡን።

ዘራጊ ከሎ ጽሩይ ማይ ኣይስተን ከም እተባህለ፡ እተን ነዚ ጸገምዚ ኪፈትሓ ተኽእሎ ዘለወን ሃገራትውን ብዘይካ ንስደተኛታት ምቕባልን ምስትንጋድን ካልእ ዘላቒ ዝኾነ መፍትሔ ሃሰው ኪብላ ኣይተራእያን። እቲ ኩሉ ኣብ ስደተኛታት ዘጥፍኣኦ ማእለያ ዘይብሉ ገንዘብን ጥሪትን ኣብ ምህናጽ ደሞክራስን ኣብ ናይ ምዕባለ ትልምታትን ኣጥፊአንኦ ነይረን እንተ ዝኾና፡ እዚ ወሪዱ ዘሎ መርገም ብመጠኑ ምጎደለ። ግን ፖሊሲታት ምዕቡላት ሃገራት ኣብ ቁጠባአንን ድሕንነተንን እተመርኮሰ ብምዃኑ፡ ብጻይ ወይ መሓዛ ዘይኮነስ ናይ ጥቕሚ ፖሊሲ እዩ ዘለወን።

ምዕቡላት ምዕራባውያን ሃገራት ናይ ኣተሓሳስባ ለውጢ ኣይገበራን። በቲ ናይ 19 ክፍለ ዘመን ናይ ኮሎንያሊዝም ኣተሓሳስባ እየን ዚጎዓዛ ዘለዋ። ቸንጅ ወይ ለውጢ ኢለን እንተ ወጨጫውን፡ ለውጢ ኣይረኣናለንን። ብስም ደሞክራሲ ሰብ ኪቕትላ ይውዕላ። ነቶም ዘድልዩወን ኣምባገነናት ይሕግዛ፡ ነቲ ዘርብሐን መገዲ እምበር፡ ነቲ ንወድሰብ ካብ ስቓይ ዘላቕቕ መገዲ ኣይወሰዳን።

ኣብ ሊብያ፡ ኣብ ኢራቕ፡ ኣብ ሲርያ ሓዊ ኣጒደን ዘይንቡር ናይ ሰብ ምዝንባል ኣምጺአን። ነቲ ዝምቡዕ ኣእምሮ ዘለዎ ህዝቢ ኣብ ክንዲ ትምህርቲ፡ ቦምቢታት ኣበርኪተናሉ። ኣብ ኩሉ ኣካየዳአን ሃረምረምን ንኣይ ይጥዓመንን ቀንዲ መሰረት ፖሊሲታተን ኮይኑ።

ለውጢ እንተ ተጸበኻ፡ እቲ ዳሕረዋዩ ካብቲ ቀዳማዩ ይገድድ። ምጕያይ፡ ናብ ናይ ሰሜናዊ ዋልታ ነዳዲ ሃርገፍገፍ ምባል። በቲ ሓደ ናይ ኣየር ብከላ ክትከላኸል ትጓየይ፡ በቲ ካልእ ድማ ናብ ናይ ነዳዲ ቦታታት ትቀዳደም። ኩሉ ነንጻሕሉ እዩ። ናይ ህርፋን ለውጢ እምበር ናይ ኣተሓሳስባ ለውጢ ኣይረኣናን።

ኤርትራውያን ግን ብኹሉ ንኸስር ኣሎና። ኩሉ ነታ ሃገር ገገዲፉዋ ይወጽእ ኣሎ። መንእሰያትና ካብቲ ናይ ሳዋ ዝምቡዕ ኣተሓሳስባ ኣይወጹን። እንታይ ዘይገበሩ። እቲ መንግስቲ እዩ ኮነ ኢሉ ተጻዊቱሎም። ከይመሃሩ፡ ኣብ ዝብጻሕ ከይበጽሑ፡ ህይወቶም ኣብ ከርተትን ስቓይን መከራን ኣሕሊፎምዎ። ንሱ ከይኣኽሎም ድማ ምድረበዳታትን ባሕርታትን የጽንቶም ኣሎ።

እስከ ኮፍ ኢልና ንሕሰብ። እንታይ እዩ መፍትሒኡ? ብናተይ ኣረኣእያ፡ ናይዚ ኩሉ መከራ ተሓታቲ መንግስትና እዩ። ግን ትም ኢሉ ዚሓልፍ ጉዳይ ኣይኮነን። ሓደ መዓልቲ ኪሕተተሉ እዩ። እቶም ምስኡ ኮይኖም ነቲ መከራ ዘጎሃህሩ ዘለዉ ድማ ካብ ሓላፍነት ኣይከምልጡን እዮም።

ግን ንሱ ተጋግዩ ኢልና ክንጋገ የብልናን። ወጻኢ ሃገራት ኣእምሮና እነስተኻኽለሉ ቦታን ዕድልን ሂቡና ኣሎ። ኣብ ዘለናዮ ኴንና ንመራመር፡ ንሕሰብ፡ ካብ ሕልማውን ጸቢብን ማሪታውን ኣተሓሳስባ ንውጻእ። ካብቲ ናይ ኣእምሮ ጸልማት ሳንዱቕ ወጺእና ጽሩይ ናይ ስነመጎታውን ሰብኣውን ተባዕን ኣተሓሳስባ ነኻዕብት።

ብኻልእ ኣይንመራሕ፡ ናጻ ኣተሓሳስባ ይሃልወና፡ ከመይሲ እቲ ዝዓበየ ትብዓት ናይ ቅልጽምን ናይ ኣጽዋርን ዘይኮነስ፡ ናይ ኣእምሮ ትብዓት እዩ። ከምዚ ዝበለ ኣእምሮ ድማ ንኹሉ ዚፍንጥስን ናብ ጭቡጥ ዝኾነ ሓቅነትን ሰላምን ከብጽሕ ዘኽእል ሓይሊ ኣለዎ።