እዚ ጻውዒት’ዚ ብድምጺ ኣሰና ‘ኳ ይመጽኣኩም እንተሎ፡ ናይቶም ኣብ ምድረበዳታት ሲናይ ጅሆ በደዊን ኮይኖም ታሪኽ ሓዱሽ መዝገብ ሕስረት ዝምዝግበሎም ዘሎ ደቀንስትዮን ደቂ ተባዕትዮን ኤርትራውያን ግዳያት እዩ። ንሕና ንመልእኽቶም ብኣውያት ኢና ተቐቢልናዮ፡ ኣውያቶም መሪሩ ስኽሕክሕ ኢሉኩም ብዙሓት ምስማዕ ከምዘቋረጽኩም ስለዝተገንዘብና ድማ ነቲ ኣውያት ናብ ዘረባ ቐይርና፡ ምሉእ ዛንታ ስቓዮም ወዲእኩም ከም ኤርትራውያን ጭቡጥ ስጉምቲ ክትወስዱ ከነዘኻኽረኩም ንደሊ።

ቅድሚ ኣስታት ሰለስተ ዓመት ኣቢሉ፡ ራሻይዳን በደዊንን ከም ገላዩ ሰባት ይነግዱ፡ ኮላሊት መዝሒቖም ይሸጡ፡ ብህይወት ኤርትራውያን ስደተኛታት ኣሕዋትና ይጻወቱ ከምዘለዉ ዓው ኢልና ኣብ ዝሓበርናሉ ግዜ ከም ጽውጽዋይ ዝሰሓቑሉን ዝተዋራዘዩሉን ኤርትራውያን ሕጂ ድማ ኣስካሕኪሑዎም ከይሰምዑዎ እዝኖም ከርእዩዎ ዓይኖም ዓሚቶም ክልተ ሳዕ ነዚ መሰክሕ ዝኾነ ስቅያት ‘ዚ ኣሽኪዖሞ ካብ ሓላፍነት ኣብ ምህዳም ክነብሩ ግቡእ ኣይኮነን።

ኣብዚ እዋን’ዚ ምስቲ ኣብ’ዚ ክልተ ጫፋት ማለት ከም ጽውጽዋይ ምርኣዩን ሕጂ ድማ ህላውነቱ ምእማን ሓሊፉ ምስክሕካሕን ዘሎ ክሕደት ንምጽብጻብ ኣይኮነን ዕላማና። ነዚ መዓልቲ መዓልቲ ነዞም ኤርትራውያን ኣሕዋት፡ ኣብቲ ብበደዊን ከም ጅሆ ተታሒዞምሉ ዘለዉ ትሕቲ መሬት ምድረበዳ ሲናይ፡ 4-5 ብሓደ ሰንሰለት ተኣሲሮም፡ ብኹርማጅ እናተቐጥቀጡ፡ ኣእዳዎም ብኻራ እናተቐንጠበ፡ ኣካላቶም ብሓዊ እናነደደ፡ ደቀንስትዮ እናተዓመጻ፡ ኮላሊቶም ተመዝሒቑ እናተሸጠ ዘሕልፉዎ ዘለዉ መሪር ስቓይን ኣብ መወዳእታ ዝገጥሞም ዘሎ ቀብሪ ዘይብሉ ሞትን ደው ንምባል ጭቡጥ ስጉምታት ንምውሳድ ኢና ብስም ‘ዞም መሳኪን ግዳያት እንጽውዓኩም ዘለና።

እቲ ኣካላዊ ስቓይ ንዓዓቶም ይወርዶም ኳ እንተሎ ነቲ ውርደት ግን ከም ኤርትራውያን መጠን ኩላትና ኢና ንማቐሎ። ስለዚ እቲ ስጉምቲ ንሕልናዊ ስቓይና ‘ውን ዘዕርፍ ስለዝኸውን እቲ ፍታሕ ምእንታኦም ጥራይ ዘይኮነ ምእንታና ‘ውን ምዃኑ ተረዲእና፡ ነዚ ሕሱር ናይ ደገፍትን ተቓወምትን ፖለቲካ ወጊንና፡ መመመርያ ኣሕዋትና ከነድሕን፡ ብኡ ኣቢልና ድማ ንሃገርና ካብ በኸነ ከነድሕና እዚ እዋን’ዚ ኣምሪሩ ይጽውዓና ‘ሎ።

ኣብዚ ንህዝብና ኣብ ታሪኹ ሰሚዑዎ ዘይፈልጥ ትራጀዲ ዘጋጥመሉ ዘሎ መድረኽ፡ ብፍላይ እቶም ነቲ ውልቀምልካዊ ስርዓት ህግደፍ ካብ ህዝብን ሃገርን ኤርትራ ኣብሊጽኩም፡ ንሕና ንመንስግትና መንግስትና ንዓና ትብሉ ዘለኹም ኤርትራውያን ከቢድ ክድዓት ትፍጽሙ ከምዘለኹም ተገንዚብኩም፡ ነብስኹም ክትሓኩ፡ ምስ ሕልናኹም ክትዛረቡ ደጊምና። ኣብ ኤርትራ መንግስቲ ዝብሃል የለን። እቶም ብሓቂ መንግስታት ዝብሃሉ፡ እቶም ሓደ ዜጋኦም ክትንከብ ከሎ ኣብ ልዕሊ መላእ ህዝቦም ገበን ከምዝተፈጸመ ቆጺሮም ቀጥታዊ ዘየላቡ ስጉምቲ ወሲዶም ፍታሕ ዘምጽኡ እዮም። ነዚኣቶም መንግስተይ ክትብሎም ከለኻ ጽድቂ ክኸውን ከሎ፡ ነቲ ሰብ ብኣማኢት ብኣሽሓት እናሞተ ቅጭጭ ዘይብሉ፡ በንጻሩ ብድዐን ዝውስኸሉ ስርዓት ህግደፍ ምስ መንግስቲ ምጽብጻብ ግን ሓጥያት እዩ። ኣብዚ ጉዳይ’ዚ መጀመርያ ዝሕተት፡ እቲ ንህዝቢ ኤርትራ ብፍላይ ድማ ንመንእሰያት ኣብቲ ብደምን መስዋእትን ኣሕዋቶምን ኣያታቶምን ዝተረኽበ መሬት ሰላምን ሓርነትን ረኺቦም ከይነብሩ ዝኣገደ ስርዓት ህግደፍ ምዃኑ ብዘይ ዕጻይምጻጻይ ክትቅበሉዎ ይግባእ። ንኽሕደትኩም ይኣኽሎ በሉዎ። እዞም ናይ ሲናይ ግዳያትን ቅድሚኦም ኣብ ማእከላይ ባሕርን ስሃራን ዝሃለቑ ኤርትራውያን ኣሕዋትን ኣሓትን፡ ካብ ጊላነትን መግዛእትን ናይቲ ውልቀምልካዊ ስርዓት ነብሶም ሓራ ክገብሩ ኣብ መስርሕ ተቓውሞ ከምዝተሰውኡ ኤርትራውያን ግዳያት እምበር፡ ሞቶም ካብ ጽጋብ ከምዘይተፈጥረ ትሕቲ ጉጭ ልዕሊ ጉጭ ክትብሉሉ ኣይግባእን። ነዚ ናይ ሎሚ መስዋእቲ ካብቲ ናይ ግዜ ቓልሲ ዝፈልዮ እንተልዩ፡ እቶም ቀዳሞት ኣሕዋት፡ ዓወት ንሓፋሽ እናበሉ፡ እዚኣቶም ከኣ እናእወዩ ይሞቱ ምህላዎም፡ እቲ ቀዳማይ ንህዝባዊ ሓርነት፡ እዚ ካልኣይ ንብሕታዊ ሓርነት፡ እቲ ናይ ዕጡቓት እዚ ድማ ናይ ዘይዕጡቓት፡ እቲ ምስ ሓበን፡ እዚ ድማ ምስ ውርደት ምዃኑ እዩ። ከም ኤርትራውያን ብዓይኒ ሕብረተሰብ ንኽሊቲኡ ደሚርና ብሓደ ዓይኒ ክንርእዮ ኸለና ግን፡ እዚ ናይ ሕጂ ውርደት ነቲ ቅዱም ሓበን ስለዝብልሎ ሃገራዊ ክሳራ እዩ። ስለዚ ህይወት ‘ዞም ኣሕዋትናን ኣሓትናን ከነድሕን ከለና፡ ንሃገርና ‘ውን ካብ ውርደትን ጥፍኣትን ነድሕና ከምዘለና ስለዝቝጸር ካብዚ ዕቱብ ዕማም ‘ዚ ብዝኾነ ምኽንያት ከይነዝልቕ ሃገራዊ ግዴታ ኣለና።

ብቐንዱ እቲ ስርዓት ከም ሓፈሻዊ ጠንቂ ጥራይ ዘይኮነ፡ ጀመርቲ ናይቲ ንግዲ ሰብ ‘ውን ኣብ ኤርትራ ዘለዉ ኮለኔላት ናይቲ ስርዓት ብምዃኖም፡ እቲ ስርዓት ብኽልተ ወገን ብገበን ተሓታቲ እዩ። እቶም ግዳያት ኣብ ሳልሳይ ኢድ ‘ዮም ብመንገዲ ራሻይዳ ናብ በደዊን በጺሖም ግሃነባዊ ተመክሮ ዘሕልፉ ዘለዉ። ስለዚ ከምቲ ኩሉ ሳዕ እንብሎ፡ ነዚ ሽግር’ዚ ሓንሳብን ንሓዋሩን ንምፍታሕ፡ ዲክታተርያዊ ምሕደራ ስርዓት ህግደፍ ሓንሳብን ንሓዋሩን ኣብቂዑ፡ ኤርትራዊ መንእሰይ ካብ ስደት ሃገር ከምትበልጽ ብግብሪ ኣሚኑን ርእዩን ብወለንታ ሃገሩ ክመርጸሉ ዝኽእል ኩነታት ክፍጠር ኣለዎ።

ክሳብ ሽዑ ግን፡ ነዚ ኣብ ኢድ በደዊን መዓልታዊ ዝኽፈል ዘሎ ኤርትራዊ ህይወት ብኸመይ ነገላግሎ ዝብል ሕቶ ግዜ ከምዘይጽበ ክንፈልጥ የድሊ።

ነቶም ጅሆ ተታሒዞም ዘለዉ ግዳያት ገንዘብ ኣዋጺእካ ንበደዊን ዘዝሓተቱዎ  ዋጋ ብምኽፋል ክትፈትሖ ምፍታን መሰረታዊ ኣብ ልዕሊ ዘይምዃኑ፡ ነቲ ካብ ኤርትራ ጀሚሩ ክሳብ ሲናይ ተዘርጊሑ ዘሎ መርበብ  ሸፋቱን ነጋዶን ሰብ መተባብዒ እዩ ዝኸውን ዘሎ። በዚ ምኽንያት’ዚ ኸኣ ‘ዩ እቲ ዘመተ ኣብ ኤርትራውያን ኣተኵሩ ካብ ሓደ ክልተ ሽሕ ናብ ኣርብዓ ሽሕ በጺሑ ዘሎ። ኤርትራውያን ብኸምዚ ንሸፋቱ ምምጣው እንተቐጺልና ኸኣ፡ ሚእቲ ሽሕ ዘይበጽሓሉ ምኽንያት የለን። ስለዚ ብወገንና፡ ብዘይካ’ቲ ልዕል ክብል ዝጠቐስናዮ ናይ ምሉእ ህዝቢ ኤርትራ ተሳታፍነት ዝሓትት ኣገዳሲ መኸተ ንዲሞክራስያዊ ለውጢ፡ ብግዝያዊ ደረጃ እዞም ዝስዕቡ ስጉምታት ክንወስድ ይግባእ።

1ይ – ኣብ ወጻኢ እንርከብ ኤርትራውያን ኣብ ውሽጢ ዓዲ ዘሎ ኩነታት ዝመረረ እንተመረረ፡ ኣሕዋትና በዚ መንገዲ’ዚ ክስደዱ ክንዕድምን ከነታባብዕን፡ ኣብ ውሽጢ ኤርትራ ዝርከብ ቤተሰብ ‘ውን ከፋኑዎም የብሉን።

2ይ – ዋላ ባዕላቶም ካብ ኤርትራ እንተተሰደዱ ‘ውን ነዚ ዝብሃለና ዘሎ ዋጋ ንበደዊን ክንከፍል የብልናን። ስርዓት ህግደፍ ንኤርትራውያን ከም ገላዩ ሒዙ ናጽነት ምንቅስቓስ ኣጊዱዎም ብምህላዉ ኣብ ከምዚ ኩነታት ይወድቁ ከምዘለዉ ርዱእ ኳ እንተኾነ፡ ውሕስነት ዘይብሉ ጉዕዞ ስደት ብምትብባዕ ብገንዘብና ሞት ኣብ ምዕዳግ ንሳግተፍ ከምዘለና ክንርዳእ ይግባእ።

3ይ- ማዕረማዕሪኡ ብማዕከናት ዜና ይኹን ብውልቂ ነዚ ዝፍጸም ዘሎ ግፍዕታት ብምንጽብራቕ፡ ንሓደገኛነት ናይቲ ጉዕዞ’ዚ ብዝምልከት ኣብ ኤርትራውያን ዘሎ መረዳእታ ከነዕቢ ክንጽዕር የድሊ

4ይ – ነዞም ኣብዚ እዋን’ዚ ኣብ ሲናይ ከም ጅሆ ተታሒዞም ዘለዉ ኣማኢት ኤርትራውያን ግዳያት ንምድሓን፡ እተን መዳውብቲ ሲናይ ዝኾና ሃገራት፡ ግብጽን እስራኤልን፡ ብፍላይ ድማ ግብጺ ኣብ ሲናይ ሰብኣዊ ስርሒት ወሲደን ነቲ ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዝፍጸም ዘሎ ኢሰብኣዊ ግፍዕን ስቅያትን ደው ከብላኦ፡ ኣብ መላእ ዓለም ኣብ ዝርከብ ኤምባሲታት ግብጽን እስራኤልን ተሰማዕነት ዘለዎ ህጹጽ ሰላማዊ ሰልፍታት ከነካይድ ይግባእ። ካብዞም ኩሎም ነጥብታት እዚ እቲ ብዘይወዓል ሕደር ክስርሓሉ ዘለዎ፡ ተተግባሪ ዕማም እዩ።

5ይ – ድሕሪ ክንደይ ጥፍኣት፡ ድንጕዩ ኳ እንተመጸ፡ ኣብ ማዕከናት ዜና ግብጽን ዓለምን ተራእዩ ዘሎ ኣንውታዊ ምዕባለ ምቅላሕ ናይቲ ኩነታት ብዝለዓለ ንኽቕጽል፡ እዋናዊ ኣህጉራዊ ኣጀንዳ ንክኸውን ብቀጻሊ ብምጽዓር ውድብ ሕቡራት ሃገራት ከይተረፈ ብኣቓልቦ ክገብረሉ ናብ ዝኽእል ደረጃ ንምስግጋሩ ክሰርሓሉ የድሊ

6ይ – እዚ ኩሉ ምስ ዘይሰርሕን ምስ ዝደናጔን ከኣ፡ ህይወት ናይዞም ንጹሃት ኤርትራውያን ንምድሓን ብገንዘብና ጥራይ ዘይኮነ እንተላይ ብህይወትና ትብዓትን ብልሓትን ዝጸምበረ ጭቡጥ ስጉምታት ብምውሳድ ነቲ ህግደፍን በደዊንን ዘባኸኑዎ ክብርና ዝመልስ ዓለም ዘይርስዖ ታሪኽ ክንሰርሕ ኣለና።

ንለመናን ምስክንኪንን ‘ውን ደረት ክንገብረሉ ግቡእ እዩ።

ንህዝብና ምሕረት ንሃገርና ድሕነት የወርድ

ኣማኑኤል ኢያሱ

04 ሕዳር 2011