አብ መጀመርያ ሰሙን ወርሒ ጥሪ 2015 አብ ዞባ ጋሽ ባርካ፣ ከተማ ባረንቱ፣ ንሓለፍቲ ዞባን ንኡስ ዞባን ብኣልአሚን መሓመድ ስዒድን ብዘምህረት የውሃንስን ተኻይዱ። ኣብዚ ኣኼባ ‘ዚ ናይ 14 ን/ዞባታትን ሓለፍቲ ዞባ ጋሽ ባርካን ተሳቲፎም።

ሕመረት ናይቲ ብኣልኣሚን ዝተመርሐ ኣኼባ፣ ብዛዕባ መደባት ከምኡ ‘ውን ጎስጓስ ኣብ ህዝቢ ንምክያድን ዘኽእል ናይ ስራሕ መምርሒ ኣብ ምሃብ ዘተኮረ እዩ ነይሩ።

ሓፈሻዊ ኩነታት ቁጠባን እገዳን

ኣብቲ ኣኼባ፣ ኣልኣሚን ብሰፊሑ ብዛዕባ ህልው ኩነታት ገሊጹ። ሓደ ካብቶም ዝመደረሎም ነገራት፣ ኤርትራ ብቑጠባ ትመርሕ ከምዘላን እቲ ኩነታት ድማ ብዙሓት ተጻባእቲ ከምዝፈጠረላን እዩ። ብቐንዱ ነቲ ተጻብኦ ዘምጽእ ዘሎ እቲ ብርእሰ ምርኮሳ እነካይዶ ዘለና ፖሊሲ ኢዩ ኢሉ።

ንሱ “ናይ’ዚ ተጻብኦ ቀንዲ መራሒ ምምሕዳር ኣሜሪካ ኢዩ” ክብል ብሰፊሑ ገሊጹ። ምስ’ዚ ኣተሓሒዙ፣ በቲ ካብ 2009 ኣትሒዙ ብባይቶ ጸጥታ ውድብ ሕቡራት ሃገራት ዝወረደና ዘይሕጋዊ ማዕቀብ ከቢድ ማህሰይቲ ከምዘብጽሓ ብምጥቃስ፤ ብሸነኽ እቲ መንግስቲ ንጸላእትና ፍናን ንኸይንህብ ኢልና ኢና ብውሕሉል ኣገባብ ሒዝናዮ ዘለና ኢሉ።

ከምዚ ክብል ከኣ ኣልኣሚን መደርኡ ይቕጽል፣-

እቲ ማዕቀብ ከቢድ ማህሰይቲ ዘውረደልና ብቐንዱ ምስ ካልኦት ሃገራት ክንገብሮም ንፍትኖም ርክባት በዚ ጉዳይ ዝጽሎ ኮይኑ፤ መብዛሕተን ሃገራት በቲ ዝተገብረ ጸለመ ንኣካይዳና ብጥርጠራ ንኽርእይኦ ተገዲደን ኣለዋ። ገለ መንግስታት ድማ ምስ መንግስቲ ኣሜሪካ ንኸይብአሱ ክብሉ ምሳና ዱልዱል ርክባት ክገብሩ ኣይመረጹን። ኣብ ዝሓለፈ 3 ዓመት ጽዑቕ ናይ ዲፕሎማሲ ዝምድና ክንገብር ፈቲና ኢና። ከምቲ ዝድለ ግን ክንዕወት አይክኣልናን። እዚ ብቐጥታ ምስ መንግስቲ ኣሜሪካ አብ ልዕሊና ዝገብሮ ጸቕጢ ዝተትሓሓዘ ኢዩ። ነዚ ንኸነማሓይሽ ድማ ብዙሕ ጻዕርታት ኢዩ ተገይሩ። ንሶም ግን ኣብ ውሽጣዊ ጉዳያትና ብምእታው እዚ ግበሩ እዚ ኣይትገበሩ ይብሉ ኣለዉ። ንሕና ኸኣ ክንቅበሎም አይንኽእልን ኢና። ኣብ ጎረባብትና ረብሓታቶም ንኽዕቅቡ ዝገብሩዎ ጻዕሪ ኸኣ ንዓና ማህሰይቲ ኣስዒቡልና ኣሎ። ኣመሪካ ናይ ዓለም ጎብለል ስለዘላ ምስ ዘለና ኩነታትን ሕጽረትን ክንገብሮ ንኽእል ነገር የልቦን።

ኩነታት ወጥሪ ዶብ ኤርትራን ኢትዮጵያን

ኣብቲ ምስ ወያነ ዘሎ ናይ ዶብ ኩነታት ክሳብ ሕጂ ለውጢ የለን። ዓለም ነቲ ናይ ኣልጀሪስ ውዕል ከም ዋሕስ ተሳቲፋቶ ክተብቅዕ ክተጽቅጥ መሪጻ። ወያነ ድማ ንዕና ከም መዳኸሚ ትጥቀመሉ ኣላ። ኣብ ርእስና ብዙሕ ሽርሕታት ኢዩ ዝፍጸም ዘሎ። ነዚ ፈሊጥና ኩሉ ግዜ ኣብ ተጠንቀቕ ክንጸንሕ ይግባእ። ወያነ መሳርዕና ንኽትብትን ብዙሕ ኢያ ትጽዕር። ብወገና ድማ ንዕኡ ክንዳለወሉ ይግባእ። ሎሚ ናይ ኢትዮጵያ ኩነታት ኣብ ዝኽፍኣ ደረጃ ኢዩ ዘሎ። ከምዚ ትርእዩዎ ዘለኹም ወያነ ናይ ህዝቢ ድጋፍ ስኢኑ ‘ሎ። ተቓወምቲ ናይ ወያነ፤ ካባና ብዙሕ ሓገዝ ኢዮም ዝሓቱ። ብወገና ንናይ ኢትዮጵያ ሓድነት ዝቃለሉ ሓይልታት ክንሕግዝ ናይ ሞራል ግዴታ ኣለና። ከምቲ ፕረዝደንት ብተደጋጋሚ ዝገለጾ እዚ መርገጺ ናይ መንግስቲ ኢዩ። ወያነ ትልምነና ግዜ ክመጽእ ኢዩ፤ ትዕግስቲ ጥራሕ እዩ ዘድልየና።

ሕጽረት ሸርፊ ወጻኢ

ኣብ ኤርትራ ሕጽረት ናይ ወጻኢ ሸርፊ አሎ። እዚ ሕጽረት ከምቲ ዝጠቐስክዎ ምስቲ ናይ ደገ ዝምድናና ዝተኣሳሰር ጉዳይ ኢዩ። ንሕና ኣብ ደገ እንገብሮም ፋይናንሳዊ ምንቅስቓሳት፣ ከምኡ ድማ ዜጋታትና ብወለንትኦም ንመንግስቲ ክሕግዙ ዝኽእሉሉ መንገዲ ብሰንኪ ማዕቀብ ኣዝዩ ተጸንኪሩ ‘ሎ። ብዙሓት ዜጋታት ድማ እቲ ጉዳይ ከይጸልዎም ከምቲ ዝድለ ግቡኦም ክኽፍሉ ኣይክኣሉን። ስለዚ ብሰንኪ ሕጽረት ናይ ወጻኢ ባጤራ መሰረታዊ ጠለባት ናይ ህዝቢ ክማላእ ኣይተኽኣለን።

መንግስቲ ብተዓጻጸፍነት ምስ መንግስቲ ሱዳንን ምስ ሱዳናውያን ነጋዶ ብዘለና ምትእስሳርን፤ መሰረታዊ ሃለኽቲ ብቐንዱ ካብ ሱዳን እናምጻእና ነቲ ሕጽረታት ክንቆጻጸሮ ኢና ንፍትን ዘለና። ካብ 2013 ኣትሒዙ መንግስቲ ሱዳን ምስ ወያነ ብሰንኪ ጉዳይ ናይ ናይል ዘለዎ ምትእስሳር ኣዝዩ እናጠበቐ ስለዝኸደ፤ ብወገና ዘለና ዕቃበታት እኳ እንተገለጽና፤ መንግስቲ ሱዳን ክሳብ ናይ ሓባር ምክልኻል ምስ ኢትዮጵያ ኣብ ምፍርራም ምብጽሖም ኣቃሊልካ ዝርአ ኣይኮነን። ካብ ግዜ ቃልሲ ጀሚሩ መርገጺ ሱዳን ካብ ግዜ ናብ ግዜ ክቀያየር ምርኣር ዳርጋ ልሙድ እዩ። ናይ ሓይሊ ሚዛንን ረብሓን ኢዩ ዘገድሶም፤ ምስ መንግስቲ ኣመሪካ ‘ውን ዝምድንኦም ከማሕይሹ ሓኾት ኢዮም ዝብሉ ዘለዉ።

ጉዳይ ኣባይቲ

እቶም ንመንግስቲ በዳህቲ ኮይኖም ዘለው ጉዳያት ካብቶም ቀንዲ ክጠቕስ ከሎ መሬትን ምስራሕ ኣባይትን ብቐንዱ ሰሚንቶን ሓጺንን፤ ሕጽረት ሓይሊ ኤለትሪክ፤ ቀረብ ነዳድን ምስራሕ ትሕተ ቅርጽን ኢዮም። ምስራሕ አባይቲ ብዘይ ሕጋዊ መንገዲ ክሳብ ሕጂ ይቕጽል ኣሎ። መንግስቲ ድማ ነቶም ብዘይ ኣገባብ ዝተሰርሑ ካብ ምፍራሶም ጠጠው ኣይክብልን ኢዩ። እዚ መስራሕ ኣባይቲ ሓያለ መጽናዕትን ወፍርን ዝሓትት ጉዳይ ስለዝኾነ መንግስቲ ድማ ነዚ ክገብር ዓቕሚ ስለዘየብሉ፣ ንሕና ክሳብ ኩነታት ዝማሓየሽ ጠጠው ክብል ኢና ንመርጽ።

ግዱድ ምዕጣቕ

ብድሕሪ እዚ ዘምህረት ብዛዕባ ምዕጣቕን ጎስጓስን ኣመልኪቱ፡ እዚ መንግስቲ ዘካይዶ ዘሎ ናይ ምዕጣቕን ታዕሊምን ዕማም ኣገዳሲ ምዃኑ ገሊጹ። እዚ ድማ ንዝኾነ ተጻብኦ ድልው ንምዃን ዝግበር ዘሎ ከምዝኾነ ድማ ይገልጽ።

ዘምህረት መደርኡ ከምዚ ክብል ይቕጽል፣-

ነቶም ካብዚ መስርሕ ዝሃድሙን ዝሕብኡን ካብቶም ብግንባር ዝዋግኡና ፊሊኻ ምርኣይ ኣይክኣልን ኢዩ። ነዚኦም ምክትታል ምግባርን ናይ ማሕበራዊ ኣገልግሎታት ቀረብ ከምዘይረኽቡ ምግባርን ኣድላዪ እዩ። በዚ ምኽናት ናብ ስደት ናይ ዘምርሑ ዜጋታት ቁጽሪ ክውስኽ ስለዝኽእል ኣድላይ ናይ ጸጥታ ክትትል ምግባር የድሊ። ልዕሊ ኹሉ ግን፣ ናይ ህዝቢ ሰሚናራት ብምግባር ጎስጓስ ምክያድ ክስርሓሉ ኣለዎ። ንሕና ካብ ጸላእትና እናመንጠልና ንዋጋእ ዝነበርና፤ ሕጂ በዞም ሃገር ራሕሪሖም ዝኸዱ ሰባት ንጸላእትና ባዕልና ነዕጥቕ ኣለና። እዚ ‘ውን መንግስቲ ሕሳቡ ዝገብረሉ ኣገባብ ከናድየሉ እዩ።

ሕቶን መልስን

ብድሕሪ መደረ ዘምሕረት እቲ ዕጹው ኣኼባ ናብ ሕቶን ርእይቶን ሰጊሩ።

ቁጠባዊ ምዕባለ ሃገርን ኣታዊታት ወርቂ ቢሻን

ሓላፊ ቤ/ጽ ህግደፍ ን/ዞባ ላዕላይ ጋሽ ሳሊም፣ እዚ ክግለጽ ዝጸንሐ ጉዳይ ቁጠባን ምዕባለ ሃገርን፤ ምስቲ መሰረታዊ ቀረባት ኣብ ባይታ ዘይምህላው ነንሕድሕዱ ዝራጸም ይመስል። አብ ዝኾነ ኣኼባታት ‘ውን ናይ ህዝቢ ሕቶ እዚ ኢዩ። ብፍላይ ድማ ምስ ኣታዊታት ናይ ወርቂ ቢሻ ተታሓሒዙ ካብ ህዝቢ ዝመጸና ሕቶ ኣሎ። እዚ ብኸመይ ትርእዮ? ኢሉ ሓተተ።

ኣልአሚን “እዚ ሕቶ ‘ዚ ምስቲ አብ ላዕሊ ዝገለጽክዎ ብምትሕሓዝ ክትርእዩዎ ኣለኩም” ኢሉ። ቀጺሉ፣ “እቲ ንሕና ምዕባለ እንብሎ ናይ ኣተሓሳስባ ለውጢ ምትእትታው ኢዩ። ብቐንዱ፤ ህዝቢ ካብ ረድኤት ወጺኡ ነብሱ ክኢሉ ይኸይድ ኣሎ። እወ መሰረታዊ ቀረባት ክማልኡ ኣይክአሉን። እዚ ብቐጥታ ውጽኢት ናይ ዶብ ጸገም ኢዩ። እቲ ዘፍሪ ሓይሊ ኣብ ኣድማዒ ዘይኮነ ነገር ተታሒዙ ኣሎ። እዚ ድማ እቲ ንኹላትና ቀንዲ ብድሆ ኮይኑ ዘሎ እዩ። ሕጅ ድማ ናቕፋ ‘ውን ሕጽረት የጋጥም ኣሎ። ነጋዶ ገንዘብ ምሕባእ ጀሚሮም ኣለው። ገንዘብ ካብ ሃገር የህድሙ ኣለው። እዚ ብዝተፈላለየ ዘይሕጋዊ መንገዲ ገንዘብ ምስግጋር ከኣ፤ ነቲ ሕጽረት ከጋድዶ ኢዩ። ዘይሕጋዊ ሓዋላታት ጌሮም ገንዘብ ካብ ኤርትራውያን ናብ ኢድ ኢትዮጵያውያን ነጋዶ የእትውዎ ኣለዉ። ገንዘብ ኤርትራውያን ናይ ኢትዮጵያ ቀጠባ ኣብ ምንዳቕ ይርከብ ኣሎ። እዚ ድማ ካብቲ ሕጂ መንግስቲ ቀዳምነታት ሂቡ ዝሰርሓሉ ጉዳይ ኢዩ። ነቶም ገንዘብ ብሓዋላ ናብ ሃገር ከይመጽእ ዝገብሩ ዘለዉ ብመንገዲ ዋህዮታትና ሕጋዊ ስጉምቲ ዝውሰደሉ ኩነታት ክፍጠር ኢዩ።  እቲ ናይ ወርቂ ገንዘብ ዝብሃል ዘመክሕ ኣይኮነን። ኣብቲ ጉዳይ ብዙሕ ክብሎ ዝኽእል ነገር የለን” በለ።

ምስራሕ ኣባይቲ ደው ምባሉን ምዕናው ስሩሕ ኣባይትን

ብምቕጻል ዝቐረበ ሕቶ መስርሕ ኣባይቲ ንምንታይ ኢዩ ጠጠው ክብል ዝድለ፣ ንምንታይ ከ ምፍራስ ኣድለየ፤ ናይ ገንዘብ መቕጻዕቲ ዶ ኣይምሓሸን፣ እቲ ንብረት ናይ ሃገርን ህዝብን ዶ ኣይኮነን?

ብኣልኣሚን ዝተዋህበ መልሲ እዚ ካብ ላዕሊ ዝመጸ መምርሒ ስለዝኾነ ኣብዚ እንውሱኖ ጉዳይ ኣይኮነን ዝብል እዩ ነይሩ።

ፖሊሲ ወጻእን ዲፕሎማስን

እቲ ካልእ ዝቐረበ ሕቶ፤ ንናይ ወጻኢ ፖሊሲ ዝምልከት እቲ ምስ ካልኦት ሃገራት ዝግበር ዲፕሎማሲያዊ ርክብ ብኸመይ ክመሓየሽ ይኽእል ዝብል እዩ ነይሩ።

መልሲ ኣልኣሚን እቲ ማዕቀብ ዝብሃል ካብ ዝጅምር ሓያለ ጻዕርታት ምስ ጉረባብቲ ሃገራትን ምዕራብን ማእከላይ ምብራቕን ፈቲና ኢና። ንኣብነት ምስ ሩሲያ ኣብ ኒውዮርክ ብዙሕ ርክባት ተኻይዱ። ከምኡ ‘ውን ክሳብ ናብ ሞስኮ ዑደት ከምዝካየድ ተገይሩ። እንተኾነ ግን ኩሎም ረብሕኦም እዮም ዘቐድሙ። ሩስያ ኣብ ኢትዮጵያ ናይ ነዳዲ ዳህሳስ ይገብሩ ስለዘለው ክኽስርዎ ኣይደለዩን። ስለዚ ጠቕሞም ካባና ንላዕሊ ንኢትዮጵያ መሪጾም በለ። ቻይና፣ ቱረኪ፣ እንግሊዝ ዝኣመሰላ ኩለን በጺሕናየን ኢና፤ ብሽርክና ክሰርሑ ድልዋት ምዃኖም ይዛረቡ ብግብሪ ግን ስጉምቲ ኣይወስዱን ኢዮም። መብዛሕትኦም ዘልዕልዎ ብዛዕባ መሰል ወዲ ሰብ፤ ቅዋም፤ ጉዳይ ስደተኛታት፤ ሃገራዊ ኣገልግሎት፣ ዳግማይ ኩናት ምስ ወያነ ከየጋጥም ዝኣመሰለ ኢዩ። ገለ ‘ውን ጉዳይ ሰብኣዊ መሰላት ዝብል ትርጉም ዘየብሉ ጉዳያት ብምምጻእ አብ ውሽጣዊ ጉዳይና ኢዶም ከእትው ይፍትኑ። በዚ ምኽንያት ኢና ኸኣ ኩሉ ግዜ መኸተ ንብል።

ዋሕዚ መንእሰያት ናብ ስደት

ሕቶ ብዛዕባ ናብ ስደት ዝውሕዝ ዘሎ መንእሰይ ንምዕጋት ክውሰዱ ዝተሓስቡ ግዜያዊ ወይ ቀዋሚ ስጉምቲ ኣለው ዶ? ዝብል ሕቶ ‘ውን ቀሪቡ ነይሩ።

መልሲ ልኣሚን “እዚኦም እቶም ስምናን ስም ሃገርናን ዘጸልሙ ዘለው ኢዩም። ንሕና ብዛዕብኦም ንሽገረሉ ኣብነት የብልናን። ነዚ ንምዕጋት ኢልና ንወስዶ ስጉምቲ የለን። ክኽይድ ኢየ ዘበለ እንታይ የጋጥሞ ከምዘሎ ኩላትና ንፈልጦ ጉዳይ ኢዩ። ንሕና ተሓተቲ ኣይኮናን” ኢሉ።

ኣብቲ ዕጹው ኣኼባ ኣልኣሚን ነቶም ሕቶታት ብቑዕ መልሲ ክህብ ዘይኮነስ ንኢሳያስ ዘለዎ ተኣማንነት ከረጋግጽ፣ ከምኡ ‘ውን ነቶም ወከልቲ ህግደፍ ኣተሓሳስብኦም ንምቕናይ ዝገበሮ ጻዕሪ እዩ ጎሊሑ ተረእዩ። እቶም ተሳተፍቲ ነቲ ዝሓተትዎ ሕቶታት ዘዕግብ መልሲ ኣይረኸብሉን። ብዓቢኡ ወልቀ መላኺ ኢሳያስ ኣብዚ ቀረባ እዋን ኣብ ዝገበሮ ቃለ መሕተት ጭቡጥ መልሲ ምሃብ ተሸጊሩ፣ “ድሕሪ 5 ወርሒ ሕተቱኒ ሕጂ ጭቡጥ ነገር የብለይን” ኢሉ ካብ ሕቶ ክሃድም ዘስተውዓለ፣ ካብዞም ከም ብዓል ኣልኣሚንን ዘምህረትን ዝኣመሰሉ ምሉኻት ብዛዕባ’ቲ ንሃገርና ኤርትራ ኣጥቢቑ ሓኒቑዋ ዘሎ ቅልውላው ርጡብ መልሲ ክረክብ ከቶ ክጽበ ኣይክእልን እዩ።

ግዱሳት ካብ ባረንቱ