ደቂ ሰባት ከም መጠን ብዝሖምን ብቕዓቶምን ነገራት ብዝተፈላለየ ኩርናዕን በብዓይነቱ ግራዲ ዘለዎ መነጸር ጠሚቶም፡ነናቶም ግምትን ሚዛንን‘ዮም ዝህብሉ።

ዘሎናዮ ኩነታት ከኣ ቅድም ፖለቲካ ህግደፍ ዞኣብለሎ‘ዩ።ቀጺሉ ከኣ ምስ ህግደፍ ዘሎና ርሕቀትን ቅርበትን መሰረት ገይርና ግምትን ሚዛንን ንህበሉ።ገለ ኩነታት ሃገርና፡ጸላእትና ማለት ኤሜሪካ፡ወያነ ካል እን ዝፈጠሩዎ ኢልና ነማርር።

ገሌና ከኣ ኩነታት ሃገርና ናይ ባዕልና ግስርጥና‘ዩ ንብል።ኣነ‘ውን ጸገም ህዝቢ ኤርትራ ካብ ግዳም ዘይመጸ ልክዕ ጸገምና፡ጸገም ቀናፍዝ‘ዩ ዘመሳስል ይብል።

ታሪኽ ቀናፍዝ፡

ሓደ ለይቲ መግቦም ክምእርሩ ዝኸዱ ቀናፍዝ፡ከይተረደኦም ናብ ዘይፈልጡዎ ቦታ የምርሑ‘ሞ፡ኣብ ቲ ከባቢ ከለው ወጊሑ ኣብኡ ውዒሎም ይሓድሩ።ዝሑል ቦታ ስለዝነበረ፡ነቲ ቁሪ ምጽዋር ሲኢኖም ምስተጣርዑ፡ምእንቲ ትንፋስ ንትንፋስ ተወሃሂቦም ክማሙቑ እክብ ይብሉ፡።ኣጋጣሚ ግን እቲ ምቅርራብ ስለዘይተኻእለ ይረሓሓቑ።ቁሪ ስለዝበርተዖም ከኣ ክቀራረቡ ይፍትኑ።ሕጂ‘ውን ኣይኮነሎምን።እቲ ጸገም ስለዘይተረደኦም ከኣ እንታይ ኮይና ዝብል ሕቶ ኣልዒሎም ክጠማመቱ፡ግደ ቁርን ኣስሓይታን ይኾኑ።

ናብራ እንስሳ ኮይኑ፡እቲ ኣብ ዝባኖም ተሰኪሞሞ ዘለው ካብ ጸላኢኦም ክከላኸሉ ፈጣሪ ዘዕጠቖ ም መስተር ነንሕድሕዶም ስለዝወጋግኦም ምቅርራብ ስለዝኸልኦም‘ዩ።

ብመንጽ‘ዚ ጽዋ‘ዚ፡ንሕና ኤርትራውያን፡ብዙሕ ግዜ ብዛዕባ ሃገራዊ ጉዳይ ክንዝቲ፡ዘጋጠሙ ጸገማት ክንፈትሕ እክብ ንብል‘ሞ ፋሕ ንብል።ካብ ግዜ ፈደረሽን ክሳብ ልሞ ጸገማት ንምፍታሕ ክንደይ ኣኼባ ዋዕላ፡ምንቅስቃስ፡ብረታዊ ቃልሲ ተጀሚሩ።ድሕሪ ናጽነት ከኣ ናብ ሰላም ዝወስድ ዋዕላ ቅዋምን ካልእን ተገይሩ።ድሕሪኡ ኣብ ዘሎናዮ ኩነታት ከኣ፡ዋዕላታትን ምንቅስቃስን፡ምውዳብን ምክርኻርን ተጀሚሩ።ኩሉ ካልእ ፋሕን ዘይምስምማዕን ፈጢሩ‘ምበር፡ናብ ሓደ ውሱን ኣገባብ ኣይማዕበለን።ስለዘይማዕበለ ከኣ ጸገም ይፍጠሩሞ ንዝነበረ ኩነታት መመሊሶም ኣኸሲዖሞ።ሎሚ ስርዓት ህግደፍ ብገበናት ቀምበው ኢሉ፡ንምውዳቑ ቅሩብ ኣብዘድልየሉ እዋን፡ተቃወምቲ፡ሲቪክ ማሕበራት፡ዜጋታት ብውልቂ ነንሕድሕዶም ክወቃቀሱን ምትእምማን ዘይምፍጣሮም፡ተሓቓ ቒፎም ጸገሞም ክፈትሑ ዘይምኽኣሎም‘ዩ።

ስለዚ፡ንሕና ሽግርና ከይንፈትሕ እንታይ‘ዩ ጸጊሙና ?

ጸገምና፡ከምቶም ቀናፍዝ ኣብ ዝባኖም ዘሎ ዝጸገሞም፡ንሕና ከኣ ኣብ ርእስና ዘሎ ኣተሓሳስባ፡ንነዊሕ ኣብ ኣኣምሮና ዝቐረጽናዮም ምእንቲ ጸላኢ ክንስዕር ኢልና ዘተኣታተናዮም ኣገባብ ኣወዳድባ፡ሽዑ ዚተጠ ቀምናሎም መልእኽቲ ዝሓዙ ናይ ብደዐን ናይ ጃህራንቃላትን ዚዓጠቕናዮ መሳርሕን‘ዮም ጸገምና ከይን ፈትሕ ኣሸጊሮምና ዘለው።ኣብ ግዜ ቃልሲ ዝወረስናዮም ኣብ ነጻነት በጺሕና፡ብምዕቡል ኣረኣእያ ተኪኣና ክነልግሶም ኣይከኣልናን፡ካብ ባህርና ካብ ኣተዓባብያና ዚወርስናዮም ኣብዚ ሕማቕ እዋን ፍጹም ክነልግሶ ም ወይ መተካእታ ክንረኽበሎም ኣይከኣልናን።እቶም ነድምጾም ቃላት ከኣ ንባህርና፡ንግብርና ስለዝጸልዩ ብኡ መሰረት ከኣ ዕድልን ኣዚ ኮይኑ ተሪፉ።

ንሕና ደቂ ሰባት‘ምበር እንስሳ ኣይኮናን።እቲ ኣብ ኅልናና ዘሎ ዘይጽልጸል ኣይኮነን።ምስ ኩነታትን ሓቅን ዝመሓየሽ ዝምዕብል‘ዩ።ከም ኩሎም ደቂ ሰባት ከኣ ጸገምና መርሚርና ናይ ምምሕያሽን ኣተሓሳ ስባና ናይ ምቕያር ዓቕሚ ኣሎና።እዚ ኩሉ ግን ብፍላይ ኣብዚ ሕማቕ እዋን ፍጹም ኣይተጠቀምናሉን። ስለዘይተጠቀምናሉ ከኣ፡ዚመጹ ጸገም ኣብ ውሽጥና ወይ ኣብ ርእስና ከይህሉ ምምርማር ወይ ጸላእቲ ርእስና ዝኾኑ ሓሳብ ነፍሪ ምህላውና ኣብ ክንዲ ነቭስና ምግምጋም ኩሉ ግዜ ናይ ግዳም ጸላእቲ ይኹኑ ናይ ውሽጢ ኣናዲና፡ጸላእትና እከለን ኣከለን‘ዮም ክንብል ኮለል ንብል ወይ ኢሕ ንብል።እዚ ባህሊዚ ዝወረሰ ዳሕራዋይ ወለዶ ከኣ፡ውሽጡ ገዲፉ ግዳም ጥራሕ ኪጥምት ካብ ድኽነት፡ካብ ድንቁርናን ጽልእን ሓራ ኮይኑ ክምዕብል ኣይክእልን።

ኣብ ሃገርና ዘሎ ጸገም ኩሉ ካብ ቀዳማዩ ዳሕራዩ ኩሉ ካብ ሕመቕ ኣተሓሳስባና ዝፈረዩ ባዕልና ዝፈጸምናዮ‘ዮም።ዝኾነ ጸገም ካብ ግዳም ኣይመጽእን፡እንተመጸ ከኣ ቅኑዕ ኣተሓሳስባ ዘለዎ ህዝቢ እንተ ኾይኑ ብፍጹም ነቲ ናይ ግዳም፡ነቓዕ ክህቦ ኣይክእልን።ሎሚ፡ኣብ ስደትን ከርተትን ምውዳቕና፡ናይ ኤሜሪ ካ ወይ ወያነ ኣይኮነን፡እንተ ብንጽል ወይ ብጥርኑፍ ኣብ ተግባር ዘውዓልናዮም ሓደገኛ ታት ሓሳብን ምኽርን ቅድም ንርእስና ቀጺሎም ከኣ ከባብና ኣብ ረጽሚ ዘእት ው ብምኳኖም‘ዮም።ሓደ ሰብ ብሰላም ናይ ምንባር መደብ ዘለዎ እንተኾይኑ ናይ ሰላም መንገዲ፡ሓንቲ ሰላምን ቅንዕና መንገዲ ምስዓብ‘ያ።ነዚኣ ዘይስዕብ ካልእ ኣንጻር መንገዲ ዝሓዘ እንተኾይኑ ነታ ነቭሱ ጸላ ኢ ይዕድመ‘ላ ኣሎ ማለትዩ።ብሃገር ደረጃ‘ውን ከም ኡ ንከባቢኡ ኣብ ግምት ብምእታው፡ሰላም ከባቢ ዝሕሉ ነታ ንርእሱ ሰላም ይረክብ፡እዚ ምሕላውዚ ፈሪሁ ብስኽፍታ ዘይኮነ ምእንቲ ሰላም ሸለል ክብሎም ዝግበኦምን ክገብሮም ዘለዎም ሕድገታት ኣለው።ሓደ ሰብ ወይ ናይ ሓንቲ ሃገር መራሕቲ ዚያዳ ካልእ መናውራቶም እንተብዚሖም ብኩሉ ጸላኢ ተቃዋሚ ክፈጥሩ ግድን‘ዩ።

ስለዚ ኣብ ሃገርና ዘሎ ጸገም፡ናይ ግዳም ኣይኮነን ናይ ውሽጢ‘ዩ።ኩናት ባድመ ክጅመር፡ህግ ንምብ ታን ዝፈታተን ዘሎ ተቃውሞ ውሽጢ ንምግታእ ዚተወስደ ዒላማ‘ዩ።እቲ ዝተወስደ ኣተሓሳስባ፡ስልጣን ን ምሕላው ዝተገብረ ሜላ‘ዩ።እምበኣር ሎሚ ህዝቢ ኤርትራ ኣብዚ ጽልግልግ ዝብል ዘሎ ኩነታት ኣውዲቑ ዎ ዘሎ፡ናይ ግዳም ጸላእቲ ኣይኮኑን፡እቲ ሜላ፡እቲ ዝተወስደ ኣተሓሳስባን ምኽርን‘ዩ።እቲ ሜላ‘ ቲ እንተዘይ ወስዱ ህግደፋውያን፡ነቲ ሽዑ ክምለስ ዝግበኦ ሕቶ ዲሞክራስን ትግባረ ቅዋምን ብግቡእ መሊሶም እንተዝ ኾኑ ጸገም ኣይምተወልደን።

ስለዚ ጸገምና ከይንፈትሕ ዘጸገመና ይኹን ኩሉ ግዜ ኣደዳ ጸገም ክንከውን ዝገብረና ዘሎ ከምተን ቀናፍዝ ተሓቛቒፈን ጸገመን ከይፈትሓ ዘሸገረን ተሸኪመነኦ ዘሎ መስተር፡ኣብ ውሽጥና ዘሎ፡ቅድሚ ሕጂ ዚተጠቀምናሎምን ናብ ጸ ገማት ዚመርሑ ኣተሓሳስባን ባህርን‘ዩ።ኣብ ገሊኡስ እቶም ቀደም ናብ ጸገም ዚመርሑና ሰባት‘ውን እቲ ናይ ቀደም ኣተሓሳስባ ሒዞም ብኣካል ይዋስኡ ስለዘለው‘ዩ።ነዚ ግደ ጸገም ዚገ ብረና ዘሎ ኣተሓሳስባ ሎሚ ፈሊጥና ክንፍውሶ እንተዘይኪኢልና፡ንገብሮን ንሓስቦን፡ነቲ ኣብ ቅድሜና ዘሎ ጸገም ፍታሕ ዝህብ ምስ ግዜ ዝማዕበለ ናትና ሓሳብ ምዃን ተሪፉ፡ናይ ቀደም ኣዘራርባ እንተተጠቂምና ወይ ናይቶም ዚተፈላለዩ ዘይረኣዩ ሚስጢራት ዝሓዙ ግኑናት ሰባት ኣረኣእያን ኣዘራርባን እንተስዒብና፡እቲ ምስሕሓብን ፋሕ ምባልን ባህሪ ኮይኑ ንዳሕረዎት ወለዶ ክጸንሖም‘ዩ።ልምዲ ኮይኑ ስለዝጸንሖም ከኣ፡ንሳቶም ብከምኡ፡ብባእሲ ብምትህልላኽ ክቅጽልዎ‘ዮም።

ቀናፍዝ ብተፈጥሮ ዚተዓደሉዎ ስለዝኾኑ ካልእ ክገብሩዎ ዝኽእል የለን።

ንሕና ግን ጸገም ናይ ምልላይን፡ጸገም ናይ ምፍዋስ ዓቕሚ ኣሎና።እቲ ጸገምና ናይ ምፍታሕ ዓቕሚ ዝከል ኣና ዘሎ ኣተሓሳስባ ከኣ ዝንጸግ ዝመሓየሽ‘ምበር ልጉብ ያዕ ክበሃል ዘይከኣል ኣይኮነን።ከምቲ ኣቦታትና ንዝተበላሸወ ጉዳይ ዓዶም ተሰማሚዖም ነቲ ጠንቒ ኣለልዮም ባዕላቶም ዝሕክምዎ፡ንሕና ከኣ ጸገም ኣለሊና፡ጸገም ናይ ምፍታሕ ዓቕምና ክብ ክነብሎ እንተኾይና ጸላኢ ኣብ ግዳም ምንዳይ ገዲፍና ኣብ ውሽጥና ክንደልዮ ይግባእ።ኣብ ግዜ ቃልሲ እቲ ዝዓበየ ጸላኢ ስርዓት ኢትዮጵያ ብምሕሳብ ንቕድ ሚት ጥራሕ ይርእዩ ኔሮም ኤርትራውያን።እቲ ኣብ ውሽጦም ሰፊሩ ዝነበረ ዘይምትእምማን ምጥርጣር፡ኣንጻር ፍትሒ ዚነበረ ኣገባብ ኣይረኣዩዎን።ምኽንያቱ ኣዒይንቶም ናብቲ ናይ ግዳም ጸላኢ ጥራሕ ይጥ ምታ ኔረን።ሽዑን ሎምን ግን ዚተፈላለየ ኢዩ።ሎሚ ብናተይ ኣረኣኣያ፡ጸላኢና ፍጹም ምስና ክዕረቕ ዘይክ እል፡ድሕረት፡ድንቁርና፡ድኽነት፡ስስዕቲ፡ንፍግን በለጽን‘ዩ።እዚኦም‘ዮም ጸገምና ከይንፈትሕ ዘሸገሩ፡እቲ ካልእ ጽገምን ጸላእን ንብሎ ዘሎና ግዚያዊ‘ዩ።እቲ ንቀጻሊ ጸገም ዝኾነ ግን፡ኣብ ውሽጥና ዘሎ ኣተሓሳስባን ባህ ርን‘ዩ።ኣዚ ቀልጢፍካ ምትዕርራይን ፈውሲ ምድላይ ዘድልዮ፡ጽባሕ የርክበሉ ዘይበሃል ስለዝኾነ ነቶም ጸገ ም ዝኾኑ ጉዳያት ምንጽር የድሊ።ካብዞም ኣብ ላዕሊ ዝጠቕሰኩዎም ጸገም ኅብረተ ሰብ ሓሊፉ፡ከም ህ ዝቢ መጠን ካልእ ጸላእቲ ዘይብልና ኢና።ናይ ግዳምን ጸላእቲ ከኣ ባህርናን ኣተሓሳስባናን ዝፈረዮም ኢ ዮም።ስለዚ ናይ ግዳም ጸላእቲ ምልላይ ንጸገምና ኣይፈትሖን።ናይ ውሽጥና ጸገም ዚኾኑ ምሳና ብቀሊል ክዕረቑ ዘይክእሉ ናይ መዋእል ጸላእቲ ኮይኖም ዝጸንሑ ንድሕሪ ሕጂ‘ውን ንመዋእል ክጸንሑ ዝኽእሉ ኣብ ሓንጎልና ዘለው ኣተሓሳስባ እንተፈዊስና ዚመጹ ወለዶ ቅሳነት ይረኽቡ።ስለዚ ጸገምና ልክዕ ከምቶም ጸገም ቀናፍዝ ስለዝኾነ ካልእ ጸገም ዝፈጥር ግዳምዊ ጸላኢ ዘይምንዳይ።

ተወልደመድኅን…. 19/03/2014